Nazwa gatunkowa: Czosnek niedźwiedzi - Allium ursinum L. [1,4,8]
Angielska nazwa: Bear's garlic, ramsons [4], Wild garlic [7]
Inne nazwy: babny czosnek, psi czosnek [5], dziki czosnek [8]
Rodzina: Amarylkowate - Amarylidaceae [1], dawniej Liliowate - Liliaceae [8]
Morfologia
|
|
Czosnek niedźwiedzi |
Wysokość: od 15 do 50 cm [zbiorcze 2,3,6,8]
Kwiaty: białe [3,8], średnicy 1 cm, zebrane w półkolisty kwiatostan, baldaszek bezcebulkowy, pręciki krótsze od okwiatu, nitki pręcików są szersze u nasady [2,5,6]. Okrywy 2-3 sztuk, podłużnie jajowate, odpadające [5]. Kwiaty są samopylne [8]
Owoce: wielonasienna torebka [4,5].
Łodyga: głąbik 3-kanciasty, cienki, wzniesiony [zb. 5,6,8].
Liście: odziomkowe, płaskie, 0,5-2 cm długości, 2-5 cm szerokości, szeroko-lancetowate, miękkie, z długim ogonkiem [2,3,5,6]. Roślina posiada 1 do 3 liści, zazwyczaj tylko dwie sztuki [zb. 3,6,8].
Nasiona:
Cebula: podziemna, wąska, długa [2], długości 2-6 cm [3], kolor biały lub kremowy [6]. Czasami wytwarzane są boczne cebulki [6].
Biologia
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, zimująca w warunkach polskich.
Pokrój: bylina [4,6,8], geofit [6].
Kwitnienie: czerwiec-lipiec (VI-VII) [3], maj-czerwiec (V-VI) [5], maj (V) [5].
Owocowanie (dojrzewanie owoców): czerwiec - sierpień (VI-VIII) [3].
Rozmnażanie:.
Ekologia
Pochodzenie: Europa [2]
Zasięg terytorialny: klimat oceaniczny Europy i Azji [6], prawie cała Europa, Azja Mniejsza, Kaukaz, Syberia [4]. W Polsce występuje od niżu do niskich gór [3].
Siedliska: cieniste, wilgotne lasy liściaste, tereny górzyste [zb. 5,8]
Gatunek prawnie chroniony.
Czosnek niedźwiedzi wyrasta w dużych grupach. Przechodząc obok zbiorowiska czosnku niedźwiedziego można wyczuć z większej odległości czosnkowy aromat [8]
Uprawa
Stanowisko: półcieniste, cieniste [6]
Podłoże: umiarkowanie wilgotne, próchniczne, zasobne, gliniasto-piaszczyste [3,6].
Nawadnianie:
Nawożenie:
Czosnek po łatwo się przyjmuje w ogrodzie przydomowym i nie wymaga specjalnej uwagi, ponieważ sam się rozmnaża [2].
Zastosowanie
- Zielarstwo roślina lecznicza
- Zielarstwo roślina przyprawowa
- Ochrona roślin
- Roślina posiada walory dekoracyjne
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Cebula czosnku niedźwiedziego Bulbus Allii ursini [4,5] oraz liście czosnku niedźwiedziego
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Cebula: olejek eteryczny zawierający glikozyd siarkowy (alliina, która rozpada się pod wypływem allinazy do allicyny), Witamina C (7,7 mg%), białko, fitoncydy [3,5].
Liście: Witamina C [6]
Działanie surowca zielarskiego:
Reguluje trawienie, działa przeciwgorączkowo, bakteriobójczo (przy rzęsistku i bakteriach ropotwórczych), znacznie obniża ciśnienie krwi, poprawia pracę serca, zewnętrznie na bóle gośćcowe [3,5]. Wyciągi z cebul wykorzystuje się w leczeniu nadciśnienia [4].
Kulinaria:
Liście dodaje się do sałatek i zup. Czosnek niedźwiedzi jest delikatniejszy w smaku i aromacie od czosnku pospolitego [2].
Alkohole:
Z czosnku niedźwiedziego sporządza się nalewki.
Ochrona roślin:
Wyciągi z czosnku niedźwiedziego hamują rozwój mączniaka winorośli, mogą również zostać wykorzystane przy zarazie ziemniaka [3].
Zdjęcia:
|
|
|
Czosnek niedźwiedzi okaz zielnikowy |
Czosnek niedźwiedzi ogród ziołowy UM |
|
|
|
Czosnek niedźwiedzi |
Czosnek niedźwiedzi |
|
|
|
Czosnek niedźwiedzi surowiec zielarski |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Cebula jadalna Allium cepa L. - roślina jadalna, warzywo powszechnie stosowane w kuchni | |
 | Czosnek pospolity Allium sativum L. - roślina jadalna, lecznicza, przyprawowa, warzywo powszechnie stosowane w kuchni |
 | Czosnek zielonawy Allium oleraceum L. - roślina łąkowa, jadalna, stosowana w medycynie ludowej |
 | Szczypiorek - Allium schoenoprasum L. |
- Wikipedia. Czosnek niedźwiedzi. Protokół dostępu: http://en.wikipedia.org/wiki/Allium_ursinum (dostęp 27.8.2014)
- Trojan E. 2010. Przyprawy. AA s.c., Kraków.
- Flaga S. Prezentacja pt. Różnorodność gatunkowa czosnków występujących w środowisku naturalnym i możliwości gospodarczego ich wykorzystania. Instytut Dziedzictwa Wsi i Regionów.
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- Mowszowicz J. 1985. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa.
- Cincura F., Ferakova V., Majovsky J., Somsak L., Zaborsky J., 1990. Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa.
- Lanzotti V. 2006. The analysis of onion and garlic. Journal of Chromatography. 1112: 3-22.
- Rostafiński J. Siedl O. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.