Nazwa gatunkowa: Szczypiorek - Allium schoenoprasum L. [1,4]
Synonim:
- Szczypiorek prawdziwy [4]
- Allium schoenoprasum var. schoenoprasum L. [1]
- Allium schoenoprasum var. laurentianum Fernald [1]
- Allium schoenoprasum ssp. sibiricum (L.) Celak. [1]
- Allium sibiricum L. [1]
- Allium schoenoprasum var. sibiricum (L.) Hartm. [1]
Rodzina: Araliowate - Amaryllidaceae [1]
Morfologia
Wysokość: 15-30 cm[2] .
Pokrój kępiasta bylina, która rozrasta się w miarę upływu czasu[3].
Kwiaty: Kwiaty barwy różowo-liliowej, zebrane w kwiatostany. Pręciki krótsze od okwiatu albo zrównane z okwiatem. [2] Kwiaty pojawiają w drugim roku uprawy [3].
Owoce: [].
Łodyga: [].
Liście: rurkowate, obłe, puste w środku jak u cebuli. [2] U podstawy liści znajdują się pojedyncze cebulki, które są niewielkich rozmiarów, kształtu cylindrycznego, wydłużone podłużnie. Liście szczypiorku są jadalne, szczególnie gdy są młode. Starsze liście szczypiorku są stwardniałe i mniej delikatne w smaku niż liści młode [3].
Nasiona:mniejsze od nasion cebuli. W 1 gramie znajduje się 900-1500 nasion szczypiorku. Zdolność kiełkowania nasion wynosi około 50 %. Nasiona wypuszczają kiełki po 10 - 14, przy temperaturze 18-20°C[3]
Biologia
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, zimująca w polskich warunkach[].
Typ rośliny: bylina, roślina zielna[2], trwała[3]..
Kwitnienie: szczypiorek rozpoczyna kwitnienie w drugim roku od posadzenia, kwitnienie przypada na lipiec - sierpień (VII-VIII)[2]. Kwitnienie rozpoczyna się od drugiego roku życia rośliny [3]
Rozmnażanie: generatywne poprzez nasiona lub wegetatywnie poprzez podział roślin[3].
Uprawa
Stanowisko: słoneczne ale lepsze jest lekko ocienione[3]
Podłoże: umiarkowanie wilgotne, piaszczysto-gliniaste, próchniczne, o odczynie nie kwaśnym[3]
Nawadnianie: []
Nawożenie: w uprawie szczypiorku warto jest stosować przekompostowany obornik lub kompost ogrodniczy w ilości 500-600 kg na ar, który można płytko przyorać lub zkultywatorować. Dodatkowo można zastosować 2,5 kg superfosfatu oraz 2,5-3,0 kg soli potasowej (KCL) w przeliczeniu na 1 ar [3]
Rozmnażanie: z nasion lub przez podział kęp. W uprawie gruntowej stosuje się rozsadę wyprodukowaną wcześniej z nasion. Najlepiej jest to uczynić poprzez wysianie nasion (przelicznik: 5 g na 1 m2) do zimnego inspektu lub na rozsadniku w rzędy co 6 cm. Po dwóch miesiącach rozsada jest gotowa do wysadzenia w pole. Czasami można zastosować rozpoczęcie uprawy od pozyskania roślin z podziału kęp. Kępy szczypiorku wykopuje się na wiosnę, po ścięciu szczypioru, i dzieli na części, które posłużą do rozmnożenia.[3]
Mrozoodporność: dobra, można prowadzić uprawę gruntową bez przykrywania na zimę[3]
Agrotechnika
Rozsada i rozstawa: szczypiorek wysadza się w rzędy 30 x 20 cm albo w pasach co 25 cm, które mają 5 lub 6 rząd wolny, służący do przejścia. Zaleca się w jeden dołek sadzić po 5-8 sztuk rozsady, gdyż wtedy uzyskujemy ładne, duże kępki szczypiorku. Szczypiorek wysadza się na taką samą głębokość jak rósł poprzednio. Zbyt głęboko posadzony szczypiorek powoli się rozrasta [3]
Prace pielęgancyjne: Pierwszy rok uprawy szczypiorku to wysadzanie rozsady, dbanie o to, aby chwasty nie zdominowały szczypiorku. Dopiero w drugim roku uprawy można rozpocząć zbiór szczypioru. Po zbiorze stosujemy nawożenie saletrą w ilości 3 kg/ar. W ciągu lata należy zasilić podwójnie szczypiorek nawozami wspomnianymi w sekcji nawożenie, w takiej samej ilości. Do prac pielęgnacyjnych zalicza się także usuwanie pędów kwiatostanowych, gdyż osłabiają one wzrost liści (w uprawie na szczypior).[3]
Długość uprawy: uprawa szczypiorku w jednym miejscu może trwać 6-8 lat, jednak zaleca się przesadzanie szczypiorku co 3-4 lata, żeby "odperzyć uprawę" [3]
Zbiór szczypioru i sprzedaż: liście szczypiorku ścina się tuż nad gruntem, ostrym nożem i zbiera się w 20-50 gramowe pęczki. Cięcie szczypioru wykonuje się przez kwiecień i maj, a czasami nawet przez jesień. W ciągu wiosny można wykonać 2-3 zbiory, ponieważ szczypiorek szybko odbija po ścięciu [3]. Pęczki szczypiorku umieszcza się w kubłach z czystą wodą i chroni przed słońcem, aby nie zwiędły.
Uprawa szczypiorku na nasiona: generalnie nie ścina się pędów kwiatostanowych po ostatnim zbiorze i czeka się aż szczypiorek zakwitnie. Kwitnienie szczypiorku następuje w okolicach czerwca, ale zbiór kwiatostanów przeprowadza się w lipcu. Kwiatostany suszy się, następnie młóci lub przeciera się na sitach i tarkach. Po zbiorze kwiatostanów warto zasilić szczypiorek saletrą w ilości 3 kg na ar [3].
Modyfikacje uprawy:
- Przyspieszona uprawa w gruncie - rozsadę szczypiorku należy posadzić tak, aby można było ją nakryć skrzyniami inspektowymi lub lekką włókniną. Osłon można użyć od jesieni. Od 10-20 marca osłony zdejmuje się na dzień. W ten sposób można przyspieszyć uprawę szczypiorku o 10-15 dni [3].
Pędzenie szczypiorku - opisane w osobnym artykule.
Dawniej wyróżniano dwa typy szczypiorku: o grubych liściach i liściach drobnych. Najbardziej ceniony jest typ szczypiorku o liściach drobnych[3]
Szczypiorek uznawany jest za łatwy w uprawie. Dodatkowo szczypiorek można pędzić podczas zimy, a także przyspieszać jego uprawę po zimie [3].
Szczypiorek dzięki możliwości modyfikacji uprawy, wczesności plonu handlowego oraz małych wymagań uprawowych jest dość opłacalną rośliną [3]
Szczypiorek wymaga gleby starannie uprawionej, odchwaszczonej z perzu [3]
Choroby i szkodniki: w uprawie szczypiorku mogą pojawić się szkodniki: śmietka cebulanka, węgorek niszczyk, i choroby: mączniak rzekomy, głownia cebuli, szara pleśń cebuli [3]
Zastosowanie
- Warzywnictwo: roślina uprawiana, warzywo, jadalna [2]
- Zielarstwo: roślina lecznicza [4]
- Zielarstwo: roślina przyprawowa [4]
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Liście szczypiorku
Działanie surowca zielarskiego:
Pobudza apetyt i działa wzmacniająco na organizm. Liście szczypiorku można spożywać w każdy sposób. Szczypiorek polecany jest także dzieciom jako bezpieczny środek wzmacniający [4]
Kulinaria
Liście szczypiorku, podobnie jak cebuli, używa się jako przyprawy i dodatku do wielu potraw [4]
Wartość odżywcza:
Młode liście szczypiorku zawierają 18% suchej masy, witaminę C i karoten, dużo substancji azotowych, soli mineralnych zasobnych w sód, wapń, żelazo, potas, magnez, fosfor, chlor [3,4], a także związki siarkowe niezbędne do budowy aminokwasów i białek. Oprócz wymienionych substancji w liściach szczypiorku znajduje się olejek o składzie podobnym do cebuli [4]
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
Szczypiorek 'Erfucki Olbrzymi' Allium schoenopracum L. 'Erfucki Olbrzymi' [3] | |
Szczypiorek 'Fortel' Allium schoenopracum L. 'Fortel' [?] | |
Szczypiorek 'Jowisz' Allium schoenopracum L. 'Jowisz' [?] | |
Szczypiorek 'Wulkan' Allium schoenopracum L. 'Wulkan' [?] | |
Cebula Czosnek Allium L. (Rodzaj) | |
Cebula jadalna Allium cepa L. | |
Czosnek pospolity Allium sativum L. |
- ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=42636 (dostęp 25.1.2015)
- Rostafiński J., Siedl O. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
- Kępkowa A., Janiszewska I., Mańczak M. 1971. Warzywnictwo. PWRiL, Warszawa.
- Olechowicz-Stępień W., Lamer-Zarawska E. 1989. Rośliny lecznicze stosowane u dzieci. PZWL, Warszawa.