Nazwa gatunkowa: Chmiel zwyczajny - Humulus lupulus L. [1,2,4,7]

Inne nazwy:

  • Chmiel [2]
  • Cannabis lupulus Scop. [4]

Rodzina: Konopiowate - Cannabaceae [4]

Morfologia

Chmiel zwyczajny

Wysokość: 4-5 m [2].

Pokrój: pnąca się bylina [1,2].

Kwiaty: męskie; zebrane w luźno zwisające w dół wiechy [4], okwiat pięciokrotny, żeńskie; zakwitają w szyszkowatych kwiatostanach [4]. Okwiat u formy męskiej jest pojedynczy, cztero- lub pięciokrotny. Pręcików 4 . U form żeńskich kwiat jest bez okwiatu. Słupek 1 z dwoma szyjkami [2] . Na powierzchni żeńskich kwiatów znajdują się gruczołki, które są zasobne w goryczkę. Gruczołki te są wykorzystywane w piwowarstwie oraz medycynie [2]

Owoce: owocostany przypominają szyszki. Owocem jest orzeszek [1,4].

Łodyga: długość 4-5 m, cienka [1], kanciasta [1,4], owija się na podporach [1,2] i przytwierdza za pomocą wąsów czepnych [1].

Liście: szerokie, 3- lub 5-klapowane lub całe, nasada liści sercowato wcięta, brzegiem ząbkowane [1,2], szorstkie w dotyku [2,4]. Przylistki mogą się zrastać z liśćmi [1].

Nasiona: w orzeszku znajduje się jedno nasiono [4].

Korzenie:

Biologia

Długość życia rośliny: roślina wieloletnia.

Typ rośliny: bylina [1,2].

Pienność: roślina dwupienna [1,2,4].

Kwitnienie: czerwiec-sierpień (VI-VIII) [1], lipiec - sierpień (VII-VIII) [2].

Rozmnażanie:.

Ekologia

Pochodzenie:

Zasięg terytorialny: kraje o umiarkowanym klimacie w Europie, Azji i AmerycePółnocnej [4]

Siedliska: wilgotne, lasy liściaste, olszyny, zarośla, nadrzecza [1], płoty [2].

Chmiel jest rośliną uprawianą [2]

Uprawa

Stanowisko: słoneczne, półcieniste []

Podłoże: gleby żyzne, wilgotne [1].

Nawadnianie:

Nawożenie:

Choroby i szkodniki: chmiel może być atakowany przez mszycę, która powoduje osłabienie wzrostu rośliny i powstawanie ciemnych drobnych plam na szyszkach chmielu[6]

Zastosowanie

  1. Zielarstwo: roślina lecznicza [2]
  2. Zielarstwo: lecznictwo ludowe []
  3. Zielarstwo: rośliny wytwarzające substancje bakteriobójcze [4,7] i przeciwdrobnoustrojowe [7]
  4. Piwowarstwo - chmiel jest używany jako przyprawa do piwa [4-6]
  5. Sadownictwo: chmiel uprawiany jest w sadach - chmielnikach (Lubelskie, Wielkopolskie) [5]
  6. Roślina przemysłowa [2]

Zielarstwo

Surowiec zielarski:

Szyszki chmielu, inaczej owocostany chmielu Strobili Lupuli, Strobilus Lupuli [1,4,7], Flos Humuli [].

Gruczoły chmielu, lupulina Lupulinum, syn. Glandulae Lupuli [1,4,7].

Zbiór surowca zielarskiego:

Zbioru szyszek dokonuje się przed ich całkowitym dojrzeniem, gdy posiadają barwę zielono-żółtą. Szyszki należy zrywać ręcznie, w pogodny dzień, razem z szypułkami [1].

Informacje dotyczące surowca zielarskiego:

Surowiec zielarski posiada charakterystyczny, żywiczny zapach, smak ściągający, bardzo gorzki [1]. Surowiec może występować w kilku postaciach: całe szyszki oraz zmielone, prasowane - w formie rozdrobnionych wytłoków [6].

Skład chemiczny surowca zielarskiego: [zbiorcze 1,4,7]

szyszki chmielu:

  • olejek eteryczny do 1.6% (humulen ok. 50%, mircen ok. 25%, farnezen, β-kariofilen, związki siarkowe)
  • żywice ok. 10% (humulon, lupulon)
  • flawonoidy (pochodne kemferolu, kwercytyny i epigeniny)
  • garbniki do 5%
  • trójterpeny (hopanon)
  • związki purynowe (adenina)
  • związki goryczowe
  • kwasy organiczne
  • sole mineralne

lupulina:

  • olejek etetryczny do 6% (1% FPIV *)
  • związki żywicowe do 50%
  • substancje woskowe do 25%
  • związki tłuszczowe

Działanie i stosowanie surowca zielarskiego:

Surowce chmielowe regulują przemianę materii, pobudzają wydzielanie soków żołądkowych i jelit, obniżają ciśnienie krwi, wzmagają apetyt, działają bakteriobójczo, przeciwskurczowo, moczopędnie [zbiorcze 1,4,7]. Dodatkowo wpływają na działanie kory mózgowej i obniżają wrażliwość ośrodków w rdzeniu przedłużonym i rdzeniu kręgowym. Chmiel uznawany jest także za środek o działaniu uspokajającym [7]. Prowadzi się także badania nad właściwościami przeciwnowotworami chmielu.

U kobiet regularnie przyjmujących chmiel zauważono, iż chmiel wykazuje lekkie działanie estrogenne [7]

Chmiel stosuje się w chorobach wątroby, wyczerpaniu nerwowym, przy problemach z fermentacją jelitową, bezsenności, przy zaburzeniach miesiączkowania i przy nadpobudliwości płciowej u kobiet i mężczyzn [zb. 1,4,7]. Ponadto chmiel zalecany jest przy lekkim nieżycie przewodu pokarmowego (bóle brzucha, nadmierna fermentacja jelitowa, odbijanie, wzdęcia) [7].

Wyciągi chmielowe pobudzają wydzielanie śliny, soku żołądkowego i śluzu [7]

Zewnętrznie surowiec używa się przy uszkodzeniach i stanach zapalnych skóry, czyrakach, bólach reumatycznych i wypadaniu włosów [4,7].

Chmiel oraz lupulina posiadają właściwości przeciwbakteryjne, głównie odziałują na bakterie Gram-dodatnie. Dodatkowo mogą oddziaływać na antybiotykooporne mikroorganizmy, a także na prąki gruźlicy [7]


Działanie przeciwnowotworowe i wspomagające leczenie nowotworów

Podejrzewa się gorzkie związki chmielu wykazują silne działanie przeciwnowotworowe. Chmiel stosuje się pomocniczo przy raku żołądka, pęcherzyka żółciowego, wątroby i płuc, po operacjach usunięcia tkanek rakowych [7]

Forma stosowania:

Napar - 1 łyżkę chmielu i waleriany zalewamy szklanką wrzątku. Taki napar pije się przed zaśnięciem przy bezsenności nerwowej [].

Napar - 1 łyżkę chmielu i piołunu zalewamy szklanką wrzątku. Pół szklanki takiego naparu należy stosować przed jedzeniem przy braku apetytu [].

Oba powyższe napary są wyjątkowo gorzkie. Z własnego doświadczenia mogę doradzić obniżenie dawki surowca potrzebnego do sporządzenia naparów [6].

Leki/Suplementy/Mieszanki:

  • Nervosol - krople [7]
  • Passispasmin - syrop [7]

Zastrzeżenia:

Generalnie nie da się jednorazowo przedawkować chmielu ze względu na jego silny gorzki, goryczkowy aromat, jednak, gdyby doszło do przedawkowania, to objawami przedawkowania mogą być: ból głowy, złe samopoczucie, uczucie ogólnego zmęczenia, osłabienie, nudności, wymioty, duszność i ból w sercu [10].

Szyszki chmielu oraz lupulina mogą być toksyczne dla psów [8].

Ciekawostki:

Dla niektórych osób zapach chmielu oraz warzonego piwa (szczególnie z większej odległości) jest wyjątkowo nieprzyjemny [6]

Dawniej do piwa zamiast chmielu dodawano wiele innych substytutów takich jak ziele piołunu, czy owoce jałowca [6+]

Zdjęcia:

suszone szyszki chmielu humulus lupulus

Suszone szyszki chmielu

chmiel suszony humulus lupulus

Suszony chmiel

chmiel w granulacie

Chmiel w granulacie

Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:

Ze względu na dużą liczbę odmian chmielu zostały one wymienione i opisane w artykule odmiany chmielu


Odmiany chmielu o największym znaczeniu na rynku w Polsce [9]:

Lubelski = 'Lublin' - odmiana polska. Stanowi 63.5% całej powierzchni upraw odmian chmielu w Polsce (2015 rok). Odmiana ta jest najchętniej skupowana i najlepiej 'płaci'
Hallertauer Tradition - odmiana niemiecka
Sybilla - odmiana polska
Perle - odmiana niemiecka
Marynka - odmiana polska
Magnum - odmiana niemiecka

Gatunki pokrewne:

Chmiel japoński Humulus japonicus Sieb. et Zucc.
Chmielograb europejski Ostrya carpinifolia Scop. [3].
Grab pospolity Carpinus betulus L. [3].
Źródło:
  1. . Leśne rośliny zielarskie. PWRiL, Warszawa.
  2. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
  3. . Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa.
  4. . Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
  5. . Roślinne leki ludowe. Ludowa Spółdzielnia wydawnicza, Warszawa.
  6. Obserwacje własne: Aleksander Skrzyński, w tym wycieczka do Browarium w Tychach (18.8.2015)
  7. 1980. Ziołolecznictwo. PZWL, Warszawa.
  8. Hops. Toxic and Non-Toxic Plants - ASPCA. Protokół dostępu: (dostęp )
  9. Rynek chmielu - analiza sytuacji rynkowej w sezonie skupu 2015/2016. Portal Spozywczy - portalspozywczy.pl. Protokół dostępu: (dostęp )
  10. Szyszki chmielu, a jego wpływ na organizm. ALTARTA. Protokół dostępu: (dostęp )

Logo internetowy ogród
Menu :