Nazwa gatunkowa: Bluszcz pospolity - Hedera helix L. [1,2,4,5]
Angielska nazwa: Ivy [1]
Francuska nazwa: Liere commun, Lierre grimpant [1]
Niemiecka nazwa: Efeu [1]
Inna nazwa: Bluszcz [4]
Rodzina: Araliowate - Araliaceae [1,2,4]
Morfologia:
|
|
Bluszcz pospolity |
Wysokość: pokładająca się 10-15 cm, może wspinać się na wysokość ponad 10 m.
Pokrój: pnące lub pokładające się, zimozielone pnącze [zbiorcze 3,4].
Kwiaty: zakwitają w kulistych baldachach, drobne, koloru zielono-żółtego, obupłciowe, pięciokrotne. Kwitną tylko rośliny wspinające się . Kwiaty zapylane są przez muchy [4]. W warunkach domowych bluszcz bardzo rzadko kwitnie [5]
Owoce: czarny pestkowiec, w innych żródłach owoc uznawany jest za jagodę [4] .
Łodyga: na łodydze wyrastają korzenie czepne [3,5] (powietrzne), które przytwierdzają łodygę do chropowatych powierzchni: murów, kory drzew, szczeliny, elewacji. Pień u starszych okazów może osiągnąć 15 cm średnicy.
Liście: zimozielone [4]. Bluszcz posiada dwa rodzaje liści: na pędach wegetatywnych i generatywnych - liście na tych pędach różnią się między sobą głównie kształtem. Podczas wegetacji liście są ciemnozielone z unerwieniem jasnozielonym, od spodu jaśniejsze, 3-5 klapowane (wegetatywne), długości 4-10 cm, sercowate [], ułożone skrętolegle [4]. Na pędach wegetatywnych liście są jajowate i całobrzegie. Liście opadają z rośliny po osiągnięciu około 2,5 roku [4]. W zależności od odmiany liście mogą mieć różny kształt i zabarwienie [5]. Po okresie mrozów liście bluszczu mają bardzo dekoracyjne ubarwienie, pomiędzy nerwami pojawia się fioletowo-bordowa zabarwienie.
Nasiona:
Korzenie:
Inne cechy: Wszystkie części rośliny wykazują działanie toksyczne/trujące. Bluszcz rzadko kwitnie [4]
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia i długowieczna (może rosnąć około 450 lat!) [4], zimująca w polskich warunkach.
Typ rośliny: pnącze, roślina zdrewniała [3-5].
Kwitnienie: wrzesień-październik (IX-X) [2], sierpień - październik [4].
Rozmnażanie: prawie wyłącznie wegetatywne poprzez podział lub sadzonkowanie [2].
Ekologia:
Zasięg terytorialny: Zachodnia, Środkowa i Południowa Europa, wybrzeże Morza Czarnego od strony kaukaskiej, Azja Mniejsza. W Polsce spotykany na nizinach i dolnych partiach gór.
Siedliska:lasy [4]
Ochrona gatunkowa: Bluszcz w Polsce w stanie naturalnym objęty jest ochroną gatunkową [4]
Uprawa
Stanowisko: ze światłem rozproszonym lub półcieniste [4,5]. W niektórych źródłach podane jest, iż bluszcz zakwita jeżeli ma dostęp do światła [4]. Odmiany z pstrokatymi liśćmi wymagają więcej światła niż odmiany o całych zielonych liściach [5]
Podłoże: wilgotne, świeże [] ,próchniczne, o odczynie kwaśnym[5] .
Nawadnianie: Odmiany doniczkowe bluszczu bardzo dobrze znoszą suche powietrze w mieszkaniach. Wraz z nastaniem wiosny bluszcze należy obficie podlewać [5]
Nawożenie: nawożenie organiczne lub mineralne przeprowadza się co tydzień [5]
Rozmnażanie: poprzez sadzonki pędowe [5]
Termin rozmnażania: dowolny
Temperatura uprawy: w zimie bluszcze przechodzą w spoczynek. Temperatura w pomieszczeniach podczas zimy powinna wynosić od 8-12°C - dla odmian o zielonych liściach oraz 10-15 °C - dla odmian o liściach pstrolistnych i różnokształtnych [5]
Z początkiem wiosny warto bluszcze przesadzić do pojemników z nowym podłożem. Podczas tego zabiegu dodatkowo obcinamy niezbyt dekoracyjne, zmarniałe pędy [5].
Zastosowanie:
- Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna z pokroju i liści na ogrodzenia, ściany, mury, ściółki - r. okrywowa, odmiany karłowe jako r. doniczkowa.
- Zielarstwo: roślina lecznicza [1,4]
- Przemysł kosmetyczny
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Liść bluszczu - Folium Hederae.
Surowiec zielarski zawiera:
- Alkaloid (emetyna)
- saponiny trójterpenowe (hederakozyd B i hederakozyd C)
- flawonoidy (rutyna)
- kwasy fenolowe
- beta-karoten - barwnik
- skopolina.
Działanie surowca zielarskiego:
Wyciągi z liści posiadają właściwości wykrztuśne, rozkurczowe, przeciwobrzękowe oraz przeciwzapalne. Stosowane przy kaszlu, zapaleniu oskrzeli, kokluszu i astmie. Napary używane są do przemywań skóry, przy obrzękach i owrzodzeniach.
W kosmetyce są składnikiem maseczek ujędrniających suchą cerę oraz kremów pielęgnacyjnych.
Leki/suplementy/mieszanki:
- Prospan - Hedera helix folii extractum siccum - syrop.
Ciekawostki:
Liści bluszczy używano do leczenia ran, kwiatów do leczenia czerwonki, a owocostanów przy niepłodności. Żywica z bluszczu dodawana była do kadzideł.
Zdjęcia:
|
|
|
Bluszcz pospolity |
Prospan - syrop
z wyciągiem z liści bluszczu |
|
|
|
Wiele odmian bluszczu można użyć do dekoracji przestrzeni publicznej Bonarka Kraków |
Bluszcz pospolity Liście |
|
|
|
Bluszcz pospolity Liście |
Gatunki i odmiany pokrewne:
Odmiany:
Bluszcz posiada wiele odmian.
 | Bluszcz pospolity 'Conglomerata' - Hedera helix 'Conglomerata' - odmiana pierzasta, ozdobna odmiana o fałdowanych brzegach liści, liście tej odmiany przypominają liście jarmużu [5]. |
| Bluszcz pospolity 'Crispa' - Hedera helix 'Crispa'. | |
| Bluszcz pospolity 'Erecta' Hedera helix 'Erecta' - odmiana wyprosotwana, pędy wzniesione, z drobnymi liśćmi, które gęsto pokrywają pędy [5] | |
| Bluszcz pospolity 'Gloure de Marengo' Hedera helix 'Gloure de Marengo' - odmiana pochodząca od odmiany Hibernica, liście tej odmiany są białoobrzeżone, a także widoczne są białe smugi na ich powierzchni. Zaleca się stosowanie podpór dla tej odmiany[5] | |
| Bluszcz pospolity 'Goldheart' Hedera helix 'Goldheart' - zimozielone pnącze o liściach z ciemnozielonym brzegiem i żółtym środkiem. | |
| Bluszcz pospolity 'Hibernica' Hedera helix 'Hibernica' - odmiana inaczej nazywana bluszczem irlandzkim, posiada duże zielone liście [5] | |
| Bluszcz pospolity 'Sagittaefolia' Hedera helix 'Sagittaefolia' - odmiana strzałkolistna, o drobnych liściach, które są gęsto ułożone na pędach [5] |
Rośliny podobne:
 | Bluszczyk kurdybanek - Glechoma hederacea L. - roślina lecznicza. |
| Fatsjobluszcz lizjański - Fatshedera lizei - roślina ozdobna, doniczkowa. | |
 | Kopytnik pospolity - Asarum europaeum L. - roślina leśna, ozdobna, lecznicza. Aktualnie kopytnik pospolity jest pod częściową ochroną. |
| Winobluszcz pięciolistny - Parthenocissus quinquefolia - pnącze [3], roślina ozdobna, jesienią liście przebarwiają się na kolor czerwony i pomarańczowy. |
- Lewkowicz-Mosiej T. . Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
-
Bugała W.. Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa.
- Szweykowsa A., Szweykowski J. 1975. Botanika, PWN, Warszawa.
- Rostafiński J., Siedl O. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa: 248.
- Mynett K. 1990. Rośliny doniczkowe w mieszkaniu. Chemil, Warszawa:94,95.