Nazwa gatunkowa: Bluszczyk kurdybanek - Glechoma hederacea L. [1,4,6,7]
Nazwa angielska: Ground ivy [1,7]
Nazwa francuska: Lierre terrestre [1,7]
Nazwa niemiecka: Gundelrebe [1,7]
Inne nazwy: Bluszczyk pospolity, Bluszczyk ziemny, Kurdybanek, Obłożnik, Nepeta glechoma Benth., Calamintha hederacea Scop.
Rodzina: Jasnotowate - Lamiaceae, dawniej Wargowe - Labiateae [4,5]
Morfologia:
|
|
Bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea Ground ivy |
Wysokość: 10-20 cm [2], 20-40 cm [6].
Pokrój: płożąca się bylina [4].
Kwiaty: drobne, krótko-szypułkowe [4], osadzone po 2-4 w kątach liści, korona dwuwargowa, koloru od niebieskofioletowego do czerwonego (rzadziej biała), wewnątrz purpurowo nakrapiana [4], 2-3 razy dłuższa od kielicha, z wieńcem włosków w gardzieli. Warga górna jest dwuklapowa, dolna trzy-klapowa, z dużą, odwrotnie jajowatą, głęboko wyciętą klapą środkową. Pręciki 4, w tym 2 środkowe dłuższe od bocznych. Pylniki podczas przekwitania rozchylone są pod kątem prostym. Kielich jest rurkowaty [4], składa się z 5 trójkątnie lancetowatych, cienko zaostrzonych ząbków. Występują ciemne plamki na płatkach korony. Kwiaty zakwitają w okółkach w górnych częściach łodyg . Zapylaczami kwiatów są błonkówki [6]
Owoc: rozłupnia składająca się z czterech jajowatych, gładkich rozłupek.
Łodyga: długa, kanciasta, owłosiona [], pełzająca [6] i łatwo ukorzeniająca się []. Cała roślina może być owłosiona lub naga [4]. Długość łodygi wynosi od 10 do 40 cm [4].
Liście: naprzeciwległe [4], na ogonkach krótszych od międzywęźli łodygi, sercowato okrągławe lub nerkowate [4], długość 1-3 cm, brzeg blaszki karbowany.
Korzenie: liczne, wiązkowe [+], włókniste [4]
Inne cechy: ziele posiada korzenny zapach [6]
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, zielna, zimująca w polskich warunkach.
Typ rośliny: bylina [4,6], Hemikryptofit.
Kwitnienie: na wiosnę, kwiecień-czerwiec (IV-VI) [6].
Rozmnażanie: wegetatywnie - poprzez podział rośliny lub sadzonki oraz generatywnie - przez siew nasion.
Ekologia:
Występowanie: cała Europa (w tym Islandia i Skandynawia) [7], klimat strefy umiarkowanej Azji. Zadomowiony w Ameryce Północnej.
Siedliska: wilgotne lasy, zarośla, przydroża, łąki, parki, ogrody, trawniki [zb. 2-6].
.Bluszczyk kurdybanek jest zaliczany do chwastów w uprawach. Bluszczyk jest rośliną wskaźnikową gleb zasobnych w składniki mineralne, zwłaszcza w azot (podobnie jak pokrzywa) [2].
Uprawa/Ochrona:
Stanowisko: słoneczne, półcieniste
Podłoże: żyzne, zasobne, umiarkowanie wilgotne
Nawadnianie: dostateczne
Nawożenie: niskie lub niepotrzebne
Bluszczyk nie lubi przyorywania oraz wielu innych zabiegów agrotechnicznych i pielęgnacyjnych (mających na celu usunięcie chwastów).
Zastosowanie:
- Zielarstwo: roślina lecznicza [1,6,7]
- Zielarstwo: lecznictwo ludowe [7]
- Zielarstwo: przyprawowa [4]
- Zielarstwo:roślina o właściwościach bakteriobójczych [7]
- Roślina ozdobna
- Piwowarstwo: przyprawa do piwa [5] oraz aromat do wódek [6]
- Pszczelarstwo: roślina miododajna [4]
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Ziele bluszczyku - Herba Glechomae, syn. Herba Hederae terrestris [1,4,7].
Surowiec zawiera: [zbiorcze 4,7]
- substancje goryczowe (glechomina)
- garbniki (około 7%)
- saponiny
- olejek eteryczny (0.06%)
- kwasy organiczne (octowy, winowy)
- cholinę
- antocyjany
- sole mineralne
Działanie i stosowanie:
Wewnętrznie: wyciągi z ziela pobudzają wydzielanie soków trawiennych, zwiększają wydzielanie żółci i ułatwiają jej przepływ do dwunastnicy, jednocześnie wpływając pozytywnie na trawienie i przyswajanie pokarmu [zb. 7]. W drodze badań zauważono, że stosowanie wyciągów z bluszczyku pośrednio zapobiega powstawaniu kamieni cholesterolowych. Dodatkowo ziele posiada właściwości przeciwzapalne i regenerujące na błony śluzowe przewodu pokarmowego (żołądka, jelit i dróg żółciowych), dróg moczowych i oddechowych [zb.7].
Chroni organizm przed działaniem toksycznych produktów przemiany materii, a także toksyn wytwarzanych przez bakterie. Ziele bluszczyku może zapobiegać ponownemu wchłanianiu toksycznych związków w obrębie przewodu pokarmowego. Często wymienia się, iż bluszczyk wspomaga pracę wątroby i chroni ją przed działaniem wspomnianych wcześniej toksyn. Stwierdzono, iż ziele bluszczyku zmniejsza przepuszczalność ścian naczyń włosowatych [7].
Ziele bluszczyku stosuje się w niewydolności wątroby, przy obniżonym wydzielaniu żółci, niedokwaśności, nieżycie żołądka, jelit i dróg żółciowych, zaburzeniach trawiennych. Ponadto bluszczyk może być używany jako środek pomocniczy przy kamicy żółciowej [7].
Zewnętrznie: wyciągów z ziela bluszczyku używa się do zwalczania trądziku, zapaleń, świądzie i świerzbiączce, wrzodów, oparzeniach (I stopnia) i uszkodzeniach skóry, a także do płukania jamy ustnej i gardła (właściwości dezynfekujące) [zb. 4,7]. Surowiec ma także właściwości ściągające, dzieki obecności garbników. Ziele bluszczyku ma także działanie przeciwbakteryjne [7]
Forma stosowania:
odwar - przyrządza się z 1.5 łyżki na 1.5 lub 2 szklanki wody. Odmierzoną ilość ziela gotuje się przez 5 minut, następnie przecedza. Odwar pije się po pół szklanki 2-3 dziennie [7].
Zewnętrznie bluszczyku używa się przy płukankach, okładach i przemywaniach [7].
W lecznictwie ludowym ziele bluszczyku stosowane było jako środek żółciopędny, kamicy moczowej, zapaleniu pęcherza, padaczce i w nieżycie górnych dróg oddechowych [zb. +,7].
Leki/Suplementy/Mieszanki:
Ziele bluszczyku wchodzi w skład mieszanek odtruwających w połączeniach z jesionem, pokrzywą, rdestem, orzechem, dziurawcem, mniszkiem, miętą i przelotem [7].
Kulinaria i przyprawy:
Bluszczyk posiada korzenny zapach i smak i czasami dodawany jest jako przyprawa do zup (np. do rosołu) [4]. Liście są jadalne, posiadają gorzkawy smak i można je dodawać do zup, herbat i sałatek [5].
Zastrzeżenia:
Może stanowić szkodliwą domieszkę w paszy dla koni [6]
Zdjęcia:
|
|
|
Kwiat Bluszczyku kurdybanka |
Bluszczyk kurdybanek |
|
|
|
Kwiat bluszczyku kurdybanka |
Bluszczyk kurdybanek |
|
|
|
Bluszczyk kurdybanek |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Bluszczyk kosmaty - Glechoma hirsuta - występuje w Karpatach i w Puszczy Białowieskiej [5] | |
| Gajowiec żółty - Galeobdolon luteum | |
 | Jasnota biała - Lamium album L. |
 | Jasnota purpurowa - Lamium purpureum L. |
| Poziewnik szorstki - Galeopsis tetrahit L. | |
 | Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica L. - Pospolita roślina o szerokim zastosowaniu, lecznicza. |
- Lewkowicz-Mosiej T. . Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- Cincura F., Ferakova V., Majovsky J., Somsak L., Zaborsky J., . Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa.
- Mowszowicz J. . Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa.
- Polakowska M. . Leśne rośliny zielarskie. PWRiL, Warszawa.
- Łuczaj Ł. . Dzikie rośliny jadalne Polski. Chemigrafia, Krosno.
- Rostafiński J. Siedl O. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
- Ożarowski A. 1980. Ziołolecznictwo. PZWL, Warszawa.