Nazwa gatunkowa: Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica L. [1,2,5-7]

Angielska nazwa: stining nettle, great nettle [5]

Inne nazwy: Pokrzywa [1], Pokrzywa wielka

Rodzina: Pokrzywowate - Urticaceae [1,2,5-7]

Pokrzywa zwyczajna wiosna Urtica dioica

Pokrzywa zwyczajna, wiosna

Morfologia:

Wysokość: 20-100 cm [1], 30-150 cm. [3]

Pokrój: wzniesiona bylina [zb. 2,5].

Kwiaty: wiechy kwiatowe dłuższe od ogonków liściowych, okwiat pojedynczy, cztero- lub pięciokrotny (dzielny) [1]. Kwiatostany żeńskie przewisające, męskie wzniesione [2]. Słupek górny z pędzelkowatym znamieniem. Pręcików 4-5 []. Kwiaty są wiatropylne [1].

Owoce: drobny, jasnoszary lub szaro-żółty, jajowaty orzeszek [2,5,6] z okwiatem [2].

Łodyga: wzniesiona, pojedyncza, rzadko rozgałęziająca się [2], z licznymi parzącymi włoskami [2,6], kanciasta [5].

Liście: łodygowe naprzeciwległe, podługowato-jajowate, z ogonkiem, brzegiem grubo ząbkowane, wymiary liści 7-14 x 2-4 cm, nasada liści sercowata [2]. Liście pokrzywy są koloru ciemnozielonego i pokryte są drobnymi, parzącymi włoskami [2,5,6]. Przylistki równowąskie lub lancetowate [2].

Nasiona:

Korzenie: kłącze żółte, rozgałęzione, czołgające się [2].

Inne cechy: Roślinę pokrywają parzące włoski [1,5].

Biologia:

Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, zimująca w polskich warunkach.

Typ rośliny: bylina [1,2,5,6].

Pienność: roślina dwupienna [1,2,5] lub jednopienna (rzadziej) [2].

Kwitnienie: lipiec - wrzesień (VII-IX) [1], czerwiec - październik (VI-X) [2].

Rozmnażanie: siew nasion, podział kłączy [], rozłogów [2].

Ekologia:

Zasięg terytorialny: roślina występuje na obszarze okołobiegunowym, najczęściej w środkowej Europie; od niżu aż po góry [2]. Pokrzywę można spotkać w środkowej i zachodniej Azji i Afryce, Ameryce Północnej [6].

Siedliska: roślina ruderalna, przydroża, nieużytki, płoty, olszyny, lasy łęgowe i olchowe, rumowiska, zarośla nadrzeczne, ogrody [zb.1,5]. Jest gatunkiem charakterystycznym dla Galio-Urticea (mezofilne zarośla) [2]. Pokrzywa zwykle występuje w dużej liczbie [1].

Pokrzywa pospolita jest wskaźnikiem dla gleb zasobnych w azot (N) i próchnicę [2].

Pokrzywa pospolita uznawana jest za pospolity chwast [6]

Uprawa:

Stanowisko: słoneczne, światło rozproszone, półcień

Podłoże: zasobne, żyzne, ciepłe, wilgotne [1].

Nawadnianie: umiarkowane

Nawożenie: dowolne, im bardziej jest nawożona tym większa jest masa nadziemna.

Możliwa uprawa w Polskich warunkach, czasami uprawiana w szklarniach do zastosowań zielarskich (surowiec bardzo wysokiej jakości). Pokrzywę rozmnaża się poprzez podział kłączy [2].

Zastosowanie:

  1. Zielarstwo: roślina lecznicza [1,2,7]
  2. Zielarstwo: lecznictwo ludowe [1,7]
  3. Zielarstwo: roślina barwierska [1]
  4. Przemysł spożywczy: właściwości barwiące i konserwujące [1]
  5. Przemysł kosmetyczny: właściwości barwiące, produkcja kremów i past do zębów [1,7]
  6. Roślina włóknodajna [1]
  7. Roślina paszowa: (krajana) dla zwierząt [1]
  8. Jako pożywienie: młode rośliny można spożywać jak szpinak [1,6]

Zielarstwo

Surowiec zielarski:

Liście pokrzywy - Folia Urticae [2], syn. Folium Urticae, Folium Urticae dioicae, Folium Urticae majoris [zb. 3,5]

Ziele pokrzywy - Herba Urticae [2], syn. Herba Urticae dioicae, Herba Urticae majoris [3]

Korzenie pokrzywy - Radix Urticae [2,5], syn. Radix Urticae dioicae, Radix Urticae majoris [3,5] oraz rozłogi pokrzywy [7]

Nasiona pokrzywy - Semina Urticae [2], syn. Semen Urticae dioicae, Semen Urticae majoris [3]

Zbiór surowca zielarskiego:

Najlepiej dokonywać zbioru liści pokrzywy wiosną lub latem [zb. +,6]. Zbiera się nadziemne pędy pokrzywy [6].

Części pokrzywy należy suszyć w ciemnym, przewiewnym i suchym miejscu w umiarkowanych ilościach tak, aby nie doszło do zagniwania lub zagrzewania surowca. Po wysuszeniu liście oddziela się od łodyg i innych zanieczyszczeń [6].

Informacje dotyczące surowca zielarskiego:

Liście pokrzywy mogą być stosowane w postaci świeżej lub wysuszonej. Wysuszone liście pokrzywy są prawie bezwonne, słonawe w smaku i nieco gorzkie [6].

Skład chemiczny surowca zielarskiego:

Liście/Ziele: [3,5,7]

  • barwniki (chlorofile a i b, karoteny (beta-karoten), ksantofil)
  • flawonoidy
  • garbniki
  • kwasy organiczne (kwas mrówkowy) oraz kwas krzemowy
  • witamina K (pochodna naftochinonu), B2, C, prowitamina A
  • aminy (acetylocholina, histamina)
  • cukry
  • sterole
  • porfiryny
  • wapń, magnez, potas, żelazo, miedź, bor, mangan i nikiel (sole)

Włoski parzące:

  • aminy (acetylocholina, histamina)
  • kwas mrówkowy

Korzenie:

  • sole mineralne (wapń (Ca), Potas (K))

Działanie surowca zielarskiego:

Pokrzywa uznawana jest za wszechstronnie działający lek ziołowy. Odwar z liści i korzeni posiada właściwości moczopędne, przeciwcukrzycowe (hipoglemiczne, obniżające poziom cukru we krwi), przeciwkrwotoczne (zwiększa ilość hemoglobiny i czerwonych krwinek we krwi) , przeciwbiegunkowe, wzmacniające (duża zawartość minerałów i witaminy C), obniżające ciśnienie krwi [zb. 5,7]. Pokrzywa polecana jest dla dzieci anemicznych i osłabionych, ze względu na duże ilości soli mineralnych i witamin. W dodatku pokrzywa stymuluje wydzielanie interferonu, związku, który podnosi odporność organizmu na wirusy [7].

Pokrzywa znakomicie oczyszcza nasz organizm, pomaga w usuwaniu szkodliwych produktów przemiany materii [5,7], łagodzi stany zapalne przewodu pokarmowego, pomaga w obronie organizmu przed wirusami [5]. Korzenie pokrzywy wykazują silniejsze działanie moczopędne i oczyszczające niż jej liście [5]. Wyciągi z liści pokrzywy polecane są przy stanach zapalnych dróg moczowych, przewodu pokarmowego, drobnych wewnętrznych krwawieniach, biegunkach, nieżytach żołądka i jelit, początku cukrzycy [5].

Zewnętrznie pokrzywę stosuje się przy leczeniu okładami łupieżu i łojotoku skóry głowy [5,7].

Korzenie i nasiona pokrzywy używane są przy kamieniach nerkowych i problemach z pęcherzem.

Wyciąg z pokrzywy stosowany jest do pielęgnacji włosów, znajduje się m.in. w szamponach [zb.2].


Lecznictwo ludowe: biczowanie ciała świeżą pokrzywą pomagało przy reumatyzmie, artretyzmie i zapaleniu nerwu kulszowego []. Korzenie oraz kłącza stosuje się w leczeniu cukrzycy [7]

Forma podania:

Odwar przyrządza się z 0.5 do 1 łyżki suchych liści pokrzywy na szklankę wody. Odwar gotuje się przez 5 minut. Odwar z pokrzywy pije się kilka razy dziennie w niewielkich ilościach [7]


Ciekawym sposobem przyrządzenia pokrzywy jest sok z jej świeżych liści. Do przyrządzenia soku potrzebne jest 1 kg świeżych, młodych liści. Liście należy tuż przed przygotowaniem wymyć w wodzie. Po umyciu liście wkłada się do urządzenia, które je rozdrobni i wyodrębni sok. Zmiażdżone liście, po wyciśnięciu soku, zalewa się gorącą wodą i znowu odciska. Sok z pierwszego wyciskania łączy się z sokiem z drugiego wyciskania. Mieszankę soków pasteryzuje się w butelkach przy temperaturze 65-70°C przez 15 minutach. Sok z pokrzywy (4 łyżeczki) można podawać dzieciom po zmieszaniu z mlekiem i miodem oraz wodą [7].


Z pokrzyw można także przyrządzić koktajl. Do przyrządzenia koktajlu należy użyć 160 g świeżych liści pokrzywy, które miesza się z 300 g soku z marchwi. Koktajl z pokrzywy można przyprawić dodatkowo niewielką ilością soku z cytryny [7].

Leki/Suplementy/Mieszanki:

  • Diabetosan - mieszanka ziołowa stosowana przy cukrzycy [7]
  • Reumosan - mieszanka ziołowa stosowana przy reumatyzmie [7]

Kulinaria:

Z młodych, świeżych pokrzyw można przygotowywać sałatki oraz zupy, które posiadają wiele cennych składników odżywczych. W kuchni rosyjskiej można znaleźć kilka potraw z udziałem świeżych pokrzywy. Ze świeżych pokrzyw można przyrządzić sok, który się pasteryzuje i przechowuje na zimowe dni. Ponadto można z pokrzywy zrobić syropy z cukrem lub miodem, a nawet nalewki alkoholowe. [7]

Ciekawostki:

Z młodej wiosennej pokrzywy przyrządza się zupy i sałatki [zb. 2].

Świeżo zerwane, umyte w wodzie i osączone liście pokrywy i chrzanu używało się do okładania mięsa w celu przedłużenia okresu jego przechowywania [4].

Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:

Miniaturka Nazwa rośliny
Pokrzywa zwyczajna Urtica dioica ssp. dioica L. [7]
Pokrzywa zwyczajna Urtica dioica ssp. gracilis (Aiton) Selander [7]
Pokrzywa zwyczajna Urtica dioica ssp. holosericea (Nutt.) Thorne [7]
Pokrzywa żegawka - Urtica urens L. [1] - roślina ruderalna i chwast, młode pędy używane są jako szpinak, posiada podobny skład chemiczny i właściwości co pokrzywa zwyczajna [6]
Czyściec leśny - Stachys sylvatica L. [2]
jasnota białaJasnota biała - Lamium album L. - roślina lecznicza [5]
bluszczyk kurdybanekBluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea L. - roślina lecznicza [2,5]
Gajowiec żółty Galeobdolon luteum Huds. [2]
Poziewnik szorstki Galeopsis tetrahit L. [2,5] - roślina lecznicza [5]
Poziomka pospolita Fragaria vesca L. - roślina lecznicza o znaczących właściwościach odtruwających i oczyszczających [5]
Źródło:
  1. . Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
  2. . Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa.
  3. . Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa.
  4. Przebindowska U. 1985. Zbiór porad praktycznych z zakresu gospodarstwa domowego. WOPR, Mikołów.
  5. . Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
  6. . Rośliny lecznicze stosowane u dzieci. PZWL, Warszawa:206,207,208.
  7. Urtica dioica. ITIS. Protokół dostępu: (dostęp )
Logo internetowy ogród
Menu :