Nazwa gatunkowa: Jasnota biała - Lamium album L.
Inne nazwy: pokrzywka nieparząca [1], biała pokrzywa [3], pokrzywa głucha [2,3]
Rodzina: Jasnotowate - Lamiaceae, dawniej Wargowe - Labiateae
Morfologia:
|
|
Jasnota biała |
Wysokość: 10-40 cm [1], 50-60 cm [3].
Kwiaty: nibyokółki z kwiatami znajdują się w kątach liści. Kwiaty siedzące, długości 2-2,5 cm. Korona barwy białej lub żółtawej, dwuwargowa. Pręciki 4, dwusilne, z brunatnymi, owłosionymi, pylnikami. Kielich 5-cio ząbkowy, dzwonkowaty z ostrymi ząbkami, jeden ząbek może być dłuższy od pozostałych [1,3].
Owoce: rozłupnia rozpadająca się na cztery rozłupki [2,3].
Łodyga: czworokątna, owłosiona [2], najczęściej pojedyncza, wzniesiona, od dołu fioletowo nabiegła (kolor) [1].
Liście: nakrzyżległe, dolne liście posiadają dłuższy ogonek [1]. Blaszka liściowa kształtu jajowatego, u nasady sercowata, zaostrzona na szczycie, długości 4-7 cm [1,2]. Brzeg blaszki liściowej jest piłkowany [1].
Nasiona: jajowate rozłupki [1].
Korzenie: kłącza pełzające z długimi podziemnymi rozłogami, ukorzeniające się, ulistnione [1,2].
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, zimująca na zewnątrz pomieszczeń w polskich warunkach klimatycznych.
Pokrój: średniej wysokości bylina rosnąca w grupach [1].
Kwitnienie: kwiecień-listopad (IV-XI) [1,3].
Rozmnażanie: wegetatywnie poprzez kłącza [1].
Ekologia:
Pochodzenie:
Zasięg terytorialny: Europa, Azja [1], klimat umiarkowany półkuli północnej [2]. W Polsce występuje w całym kraju, szczególnie w cieplejszych rejonach niżu i wyżu, rzadko występuje na pogórzu [1,3].
Siedliska: zasobne w azot wysypiska śmieci, rowy, przydroża, zarośla, przychacia, zaniedbane trawniki [1-3].
Roślina wskaźnikowa (netrofit) dla gleb zasobnych w azot (N) [1].
Gatunek pospolity, ruderalny [1,3]
Uprawa:
Stanowisko: słoneczne [1]
Podłoże: zasobne, świeże, ze zmineralizowaną próchnicą, zasobne w azot [1,3].
Nawadnianie: dostateczne
Nawożenie:
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Kwiaty i ziele jasnoty Flos et Herba Lamii albi [2]
Zbiór surowca zielarskiego:
W czasie kwitnienia.
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
Kwiaty posiadają miodowy zapach.
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Garbniki (10%), śluzy, saponiny trójterpenowe, cukry, flawonoidy (rutyna, kwercetyna, tiliorozyd, kwercytryna), irydoidy (lamiolid), alkaloid indolowy stachydryna, aminy biogenne (tyramina, cholina), kwasy fenolowe, cukry, olejek eteryczny 0,05% [1-3].
Działanie surowca zielarskiego:
Powlekająco, przeciwkrwotoczne, przeciwzapalnie, regenerująco, uszczelniająco na ściany naczyń włosowatych. Wyciągi używane są w nieżytach oskrzeli i przewodu pokarmowego, przy krwawieniach i ropniakach, nieregularnym miesiączkowaniu, upławach. Zewnętrznie okłady z kwiatów i ziela stosuje się przy ranach i uszkodzeniach skóry [2,3].
W lecznictwie ludowym odwar z kwiatów stosowano przy bólach gardła i żołądka, nieżytowi oskrzeli, kolce, krwawieniom, schorzeniom prostaty [1].
Odmiany i gatunki pokrewne:
 | Bluszczyk kurdybanek - Glechoma hederacea [1] |
| Gajowiec żółty - Galeobdolon luteum | |
 | Jasnota purpurowa - Lamium purpureum L. |
| Pokrzywa zwyczajna - Urtica dioica L. - Roślina lecznicza, chwast, roślina barwierska, roślina wykorzystywana na włókno. | |
| Poziewnik pstry - Galeopsis speciosa Mill. [3] | |
| Poziewnik szorstki - Galeopsis tetrahit L. [1] | |
| Poziewnik wąskolistny - Galeopsis angustifolia Ehrh. [3] |
- Cincura F., Ferakova V., i inni. 1990. Pospolite rośliny środkowej Europy. PZWL, Warszawa.
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- Mowszowicz J. 1985. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa.
