Nazwa gatunkowa: Pokrzyk wilcza jagoda - Atropa belladonna L. [1,3-5]

Angielska nazwa: Dwale, Deadly nightshade, Benewort [5]

Inna nazwa: Wilcza wiśnia [?], Wilcza jagoda, Belladonna [5]

Rodzina: Psiankowate - Solanaceae [1,3,5]

Morfologia:

Wysokość: do 2 m [3].

Pokrój: wysoka bylina [5].

Kwiaty: wyrastają z kątów liści pojedynczo lub po dwa, zwisłe, pięciokątne . Kielich jest zielony, 5 krotny, zrosłodziałkowy [3]. Korona dzwonkowata, brunatno-szkarłatna, żyłkowana [3,5].

Owoce: czarna lub czerwona, lśniąca, kulista, soczysta jagoda [1,5] z gwiaździstym kielichem [3].

Nasiona: brązowe, jajowatego kształtu [5].

Łodyga: z tępymi kantami, lekko omszona, rozgałęziająca się w górnej części [3,5].

Liście: ciemnozielone, z krótkimi ogonkami, duże, eliptyczne lub jajowate, całobrzegie, pozornie naprzeciwległe, ostro zakończone [zb. 3,5]. Unerwienie liścia jest pierzaste. Nerw główny wystający od spodniej strony liścia. Pod lupą można dostrzec ciemniejsze lub lśniące szaro-białe punkty, które odpowiadają mieszkom z krystalicznym piaskiem szczawianu wapnia.

Korzenie: długości do 1 m, silny, gruby, walcowaty, dobrze rozgałęziony [zb.1,3,5]. System korzeniowy składa się z korzeni i kłączy, które charakteryzują się szarą lub szaro-brunatną barwą. Kłącza są podłużne i poprzecznie pomarszczone [1].

Inne cechy: prawie wszystkie części rośliny są trujące [5]

Biologia:

Długość życia rośliny: roślina wieloletnia [1], hemikryptofit.

Typ/forma życiowa rośliny: bylina, hemikryptofit [3,5].

Kwitnienie: czerwiec - lipiec (VI-VII) [3]

Rozmnażanie: generatywne.

Ekologia:

Zasięg terytorialny: subatlantyckie, śródziemnomorskie rejony Europy, Bałkany, Azja Mnmiejsza, Kaukaz, Polska, północ Afryki. Pokrzyk występuje od niżu po wyżyny i niższe, ciepłe położenia górskie [zbiorcze 3-5]. W Polsce pokrzyk można spotkać w lasach i porębach podkarpackich, sporadycznie w Sudetach i Karpatach, a także na niżu (rzadziej) [1].

Siedliska: lasy liściaste, poręby [1], zbocza gór, brzegi lasów [5], gleby zasobne w wapń. Tworzy zbiorowiska Atropion belladonnae [3]

Pokrzyk wilcza jagoda występujący w stanie naturalnym podlega w Polsce częściowej ochronie gatunkowej [3,5].

Niegdyś pokrzyk był gatunkiem uprawianym [4].

Uprawa:

Stanowisko: ciepłe [3]

Podłoże: o dużej zawartości próchnicy i minerałów, szczególnie lubi gleby zasobne w azot (N) [3].

Zastosowanie:

  1. Zielarstwo: roślina lecznicza [5].
  2. Przemysł farmaceutyczny [3]
  3. Homeopatia [4]
  4. Okulistyka [5]

Zielarstwo:

Surowiec zielarski:

Owoc pokrzyku - Fructus Belladonnae.

Liście pokrzyku - Folim Belladonnae [4] lub Herba Belladonnae [5].

Korzeń pokrzyku - Radix Belladonnae [1,4,5], syn. Korzeń wilczej jagody [1].

Zbiór surowca:

Liście: zbieramy z upraw w czasie kwitnienia rośliny. Liście suszy się w temperaturze 50-60°C.

Korzenie: możemy zbierać w drugim lub trzecim roku uprawy na jesień. Wykopane korzenie należy szybko osuszyć w temperaturze 50-60°C [1]. Po osuszeniu należy oczyścić surowiec z zanieczyszczeń za pomocą szczotki [1].

Surowiec należy przechowywać w szczelnych naczyniach. Surowiec należy do wykazu B [1].

Informacje dotyczące surowca zielarskiego:

Liście: Powinny zawierać co najmniej 0,3% alkaloidów obliczonych jako hioscyjamina. Zapach słaby, smak słonawogorzkawy. Surowiec (liście pokrzyku) zaliczany był (jest?) do wykazu B. Największa jednorazowa dawka - 0,2 g, dzienna 0,6 g. Liście jako surowiec leczniczy objęte były w FP IV [1].

Korzeń: Przełam surowca kulisty, szarawo-białawy. Zapachu brak, smak początkowo słodkawy, potem gorzki i piekący. Korzeń jako surowiec objęty był w FP IV *stan na 1985 r [1].

Korzeń pokrzyku powinien zawierać co najmniej 0,4% alkaloidów obliczonych jako hioscyjamina [1].

Z Korzenia Pokrzyku otrzymuje się Extractum Belladonnae fluidum oraz inne preparaty [1].

Po suszeniu pozostaje z liści 18-20%, korzeni 25%.

Skład chemiczny surowca zielarskiego:

Liście:

  • Alkaloidy 0.3-1.2% (w FP IV 0.3%) (L-hioscyjamina, D,L-hioscyjamina (racemat - atropina), L-hioscyna, skopolamina, apoatropina [zb. 1-4], skopoletyna [5]) - w mniejszych ilościach niż w korzeniu.
  • flawonoidy [5]
  • alkaloidy (nikotyna) [5]
  • pirydyna [5]
  • N- metylopirolina [5]

Korzeń:

  • Alkaloidy 0.4-1.4% (w FP IV 0.45%) (L-hioscyjamina, D,L-hioscyjamina (racemat - atropina), L-hioscyna, skopolamina, apoatropina, belladonina ) [zb.1-5].
  • garbniki
  • kumaryny ? [5]

Najwięcej wśród alkaloidów pokrzyku jest L-hioscyjaminy (do 98%), która przechodzi racemizację do atropiny. W organach [4].

Działanie surowca zielarskiego:

Korzenie: Wyciągi z liści i korzeni, a także sama L-hioscyjamina i atropina posiadają wpływ na nerwy przywspółczulne autonomicznego układu nerwowego [4]. Dzięki wspomnianym alkaloidom spreparowany korzeń pokrzyku, po spożyciu wykazuje działanie hamujące pracę gruczołów ślinowych i potowych, czynności błon śluzowych nosa, gardła oskrzeli oraz żołądka, zmniejsza napięcie mięśni gładkich dróg żółciowych, moczowych i przewodu pokarmowego (zwieraczy i odźwiernika). Surowiec stosowany jest w dusznicy, dychawicy, nieżytach i nadkwaśności żołądka, kamicy żółciowej i wątrobowej [zb. 1,5]. Osoby, które zażyły pokrzyk mają zwykle poszerzone źrenice oraz przyspieszoną akcję serca [5], w związku z tym mogą doznawać światłowstrętu i nie powinny prowadzić pojazdów mechanicznych oraz wykonywać działań wymagających dobrego wzroku.

Leki/Suplementy/Mieszanki:

Liście:

  1. Astmosan - mieszanka ziołowa stosowana w dychawicy oskrzelowej, w postaci papierosów przeciwastmatycznych i tytoniu.

Wyciągi z surowców:

  1. Belladrinal - tabletki.
  2. Bellapan - tabletki.
  3. Bellaphenal - tabletki.
  4. Bellergot - drażetki.
  5. Bellergot retard - drażetki.
  6. Bismutannal

Zastrzeżenia / Przeciwwskazania:

Owoce pokrzyku wilczej jagody oraz inne części rośliny użyte w niewłaściwy sposób są trujące i mogą spowodować znaczne szkody w organizmie

[5]

Ciekawostki:

Pokrzyk wilcza jagoda w XIX wieku cieszył się największą popularnością ze wszystkich ziół. Wśród kobiet używany był do rozszerzania źrenic, dzięki czemu były znacznie atrakcyjniejsze, stąd też jego nazwa pochodząca z języka włoskiego bella donna - piękna kobieta [3].

Dawniej pokrzyk często skupowały fabryki galenowe [3].

Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:

Lulek czarny - Hyoscyamus niger - roślina lecznicza o podobnym działaniu
Bieluń dziędzierzawa - Datura stramonium
Artykuły powiązane

13 najbardziej trujących roślin na Świecie

Źródło:
  1. . Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
  2. Biegański J. 1932. Zielarz. Stowarzyszenie Pracowników Księgarskich, Warszawa.
  3. 1990. Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa.
  4. 1980. Ziołolecznictwo. PZWL, Warszawa; 82-84.
  5. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa: 220.
Menu :