Nazwa gatunkowa: Gorczyca czarna - Sinapis nigra L.
Inne nazwy: Kapusta gorczyca [3], Kapusta czarna [4] Brassica nigra (L.) Koch [3,4]
Rodzina: Kapustowate - Brassicaceae[], dawniej Krzyżowe - Cruciferae [4]
Morfologia:
Wysokość: 30-80 cm [], 6-120 cm [4].
Kwiaty: czterokrotne, barwy żółtej [], równoczesne, samopylne oraz zapylane przez owady [4]. Pachną kumaryną [4].
Owoce: łuszczyna z 4-8 nasionami [], przylegają do łodygi [4].
Łodyga: wzniesiona, rozgałęziająca się [], od dołu owłosiona [4]
Liście: ogonkowe, lancetowate, całobrzegie, pierzastosieczne, wydłużone[], barwy żywo-zielonej [4].
Nasiona: kuliste, jasnożółte, matowe, średnicy 1-1,5 mm [], mniejsze od nasion rzepaku [3], o dołeczkowanej średnicy[]. Nasiona w wodzie powlekają się warstwą śluzu[]. Nasiona dojrzałe są barwy ciemno-brunatnej [3]
Korzenie: białe.
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina jednoroczna [3,4].
Pokrój: wzniesiona roślina zielna.
Kwitnienie: czerwiec-lipiec (VI-VII) [4].
Rozmnażanie: generatywnie poprzez nasiona.
Ekologia:
Pochodzenie: za ojczyznę gorczycy uznaje się Azję.
Zasięg terytorialny: Europa, Azja
Siedliska: w Polsce spotykana w rowach i zaroślach [4].
Roślina uprawiana w całej Europie.
Uprawa/Ochrona:
Stanowisko: słoneczne
Podłoże: próchniczne, z dużą zawartością próchnicy, toleruje wapń w podłożu.
Nawadnianie:
Nawożenie:
Zastosowanie:
Zielarstwo: roślina lecznicza. [4]
Zielarstwo: roślina przyprawowa. [2,4]
Roślina uprawiana na nasiona.
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Nasienie gorczycy czarnej - Semen Sinapis nigrae [1,3].
Zbiór surowca zielarskiego:
Ścięte i wysuszone rośliny poddaje się młóceniu.
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
Surowiec powinien zawierać co najmniej 0,7% izosiarkocyjanianu allilu. Zapach ostry i charakterystyczny pojawia się przy rozcieraniu nasion z wodą.
Synigryna zawarta w surowcu rozkłada się na izosiarkocyjanian allilu pod wpływem enzymu w obecności wody [1]. W smaku nasiona gorczycy są ostre, palące [3]
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Glikozyd (synigryna), olejek eteryczny, substancje białkowe, tłuszcze (do 35%), sól potasowa kwasu myronowego [zbiorcze 1,3].
Działanie surowca zielarskiego:
Gorczyca rzadko stosowana jest w lecznictwie, zazwyczaj używana jest zewnętrznie w postaci okładów rumieniących skórę [3].
Okłady sporządza się z mąki gorczycowej wymieszanej z zimną wodą. Okłady z gorczycy wykorzystywane w celu podrażnienia skóry i jej przekrwienia. Drażniące okłady gorczycowe stosuje się także przy ostrych bólach żołądka, wątroby i kłuciu w płucach. Okłady z gorczycy kładzie się w wyznaczonym miejscu na ciele na 10-15 minut w celu wywołania przekrwienia. Dłuższe przetrzymywanie okładów może doprowadzić do powstania bolesnych pęcherzy na skórze [3].
Olejek eteryczny uzyskany z surowca działa silnie drażniąco na skórę. Wdychany olejek eteryczny powoduje podrażnienie dróg oddechowych. W małych ilościach poprawia wydzielanie soków trawiennych, w większych może uszkodzić nerki. Wywołuje silne przekrwienie macicy i może spowodować poronienie. Zatrucie przejawia się na początku silnym pobudzeniem, a następnie porażeniem ośrodkowego układu nerwowego.
Forma stosowania:
Miksturę gorczycową używa się do wcierań przy bólach stawów. Do sporządzenia mikstury używa się dwóch części spirytusu gorczycowego i nalewki z papryki (Tinctura Capsaici) [3].
Kulinaria:
Z nasion gorczycy zmielonych na mąkę, zarobionych z wodą, octem i przyprawami wyrabia się musztardę - wykwintny dodatek do potraw mięsnych i sosów [3].
Ciekawostki:
Gorczyca dotarła do nas z rejonów Morza Śródziemnego, gdzie w Grecji i Rzymie były od dawna uprawiane.
Młode ziele może być spożywane jako szpinak i w formie sałatek [4]
Odmiany i gatunki pokrewne:
| Gorczyca biała - Sinapis alba L. - roślina o podobnym wyglądzie i zastosowaniu, nasiona są jasnożółte i musztardy z niej przyrządzone są łagodniejsze. | |
 | Chrzan pospolity - Armoracia rusticana B. Mey et Scherb. - roślina przyprawowa i lecznicza |
- Walewski W. 1985. Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
- Sedo A. Krejca J. 1987. Rośliny źródłem przypraw. PWRiL, Warszawa.
- Muszyński J. 1956. Roślinne leki ludowe. Ludowa Spółdzielnia wydawnicza, Warszawa.
- Rostafiński J., Seidl O. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.