Nazwa gatunkowa: Chrzan pospolity - Armoracia rusticana B. Mey et Scherb. [1]
Inne nazwy: Cochlearia armoracia L. [3]
Rodzina: Kapustowate - Brassicaceae [2]
Morfologia:
|
|
Chrzan pospolity |
Wysokość: .
Kwiaty: drobne, białe, płatków korony cztery [1].
Owoce: .
Łodyga: .
Liście: dwa rodzaje: odziomkowe i łodygowe. Liście odziomkowe długości 60 - 100 cm. Liście odziomkowe posiadają grubo karbowaną blaszkę [1]. Liście, tak jak i korzeń, są jadalne [2].
Nasiona: w Polsce chrzan rzadko wydaje kiełkujące nasiona, dlatego na rynku nasienniczym nie ma odmian tej rośliny [3].
Korzenie: długi, mięsisty, z zewnątrz złotobrązowy do beżowego, wewnątrz biały [1].
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia.
Pokrój: bylina.
Kwitnienie: na drugi rok po posadzeniu korzenia [1].
Rozmnażanie: wegetatywnie poprzez podział korzeni, generatywnie poprzez siew nasion [1].
Ekologia:
Pochodzenie: zachodnia część Rosji [1]. Do Europy chrzan został zawleczony ze wschodnich krain [3]
Zasięg terytorialny: prawie cała Europa [1]
Siedliska: pola, przydroża [2], przychacia, ogrody [3].
Chrzan jest pospolitym i uciążliwym chwastem w uprawach [2].
Uprawa:
Stanowisko: słoneczne, półcieniste
Podłoże: wilgotne, żyzne, zasobne w azot [1].
Nawadnianie:
Nawożenie:
Plantacje chrzanu zwykle zakładane są na jeden rok, ponieważ tylko w pierwszym roku otrzymujemy wartościowy plon [potrzebne źródło].
Zastosowanie:
- Zielarstwo: roślina lecznicza []
- Zielarstwo: lecznictwo ludowe [3]
- Zielarstwo: roślina przyprawowa [1]
- Zielarstwo: roślina o właściwościach bakteriobójczych [2]
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Korzeń chrzanu Radix armoraciae rusticanae recens [1]
Informacje na temat surowca zielarskiego:
Smak ostry, piekący i drażniący aromat potrafiący wycisnąć łzy i spowodować kichanie. Surowiec występuje jako cały korzeń lub potarty w słoikach [1].
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Korzeń: [zbiorcze 1-3]
- glikozyd synigryna (zamienia się w olejek allilowy)
- witamina C
- cukry
- enzymy
- asparagina
Działanie surowca zielarskiego:
Poprawia trawienie (wydzielanie soków żołądkowych) [1], silnie bakteriobójcze [2]. Glikozyd synigryna po roztarciu korzenia rozpada się na cukier i olejek gorczycowy [3].
Medycyna ludowa:
Chrzan stosowany był przy puchlinie wodnej i zaburzeniach z żołądkiem [1].
Zastrzeżenia:
Spożycie dużych ilości chrzanu może spowodować podrażnienie przewodu pokarmowego [2].
Kulinaria
Przyprawa:
Chrzan używa się do kwaszenia kapusty, ogórków, buraków [1,2], potraw mięsnych: wędlin, steków, parówek, tatara, mięs wędzonych, szynek, gotowanej wołowiny, mięsa wieprzowego, ozorków i inne gotowane i pieczone mięsa, w tym ryby. Da złagodzenia świeżo startego chrzanu można użyć jabłek, cukru, soku z cytrynu oraz śmietany [1]. Sos chrzanowy można sporządzić z chrzanu, octu, soli i miodu [1,2].
Liście po maceracji dodaje się do zup. Liście mają podobny smak do kapusty, jednak są bardziej pikantne [2].
Ciekawostki:
Do tartego chrzanu w słoikach producenci żywności dodają serwatkę lub inne produkty z przemysłu mleczarskiego, aby poprawić barwę chrzanu. Prawdziwy i czysty chrzan posiada beżowo-brązową barwę po starciu, ten z dodatkami będzie biały jak śnieg [1].
Świeży korzeń chrzanu może zawierać więcej witaminy C niż cytryna [3]
Zdjęcia:
|
|
|
Chrzan pospolity kwiatostan |
Chrzan pospolity liście |
|
|
|
Chrzan pospolity |
Chrzan pospolity rozcięty korzeń |
Odmiany i gatunki pokrewne:
| Gorczyca czarna Sinapis nigra L. - roślina przyprawowa |
- Sedo A. Krejca J. 1987. Rośliny źródłem przypraw. PWRiL, Warszawa.
- Luczaj Ł. 2002. Dzikie rośliny jadalne Polski. Chemigrafia, Krosno.
- Muszyński J. 1956. Roślinne leki ludowe. Ludowa Spółdzielnia wydawnicza, Warszawa.
