Nazwa gatunkowa: Melisa lekarska - Melissa officinalis L. [2,3]
Angielska nazwa zwyczajowa: Balm [3]
Francuska nazwa zwyczajowa: Melisse officinale [3]
Niemiecka nazwa zwyczajowa: Zitronen-Melisse [3]
Rosyjska nazwa zwyczajowa: Limonnaja mjata aptecznaja [3]
Rodzina: Jasnotowate - Lamiaceae [2], dawniej Wargowate - Labiateae
Morfologia:
Wysokość:.
Kwiaty: występują w pachwinach liści, barwy białawej lub lekko różowawej [1,2] . Kwiaty złożone są z dwóch warg i zebrane są w wierzchotkowatych kwiatostanach [2].
Owoce: drobna, brunatna rozłupka [2].
Łodyga: .
Liście: długoogonkowe, szeroko jajowate [1] lub sercowato-jajowate [2], o brzegu okrągło ząbkowanym. Unerwienie liście jest pierzaste, wyraźnie widoczne od dolnej strony liści. Zapach po roztarciu liści jest bardzo aromatyczny, cytrynowy [1].
Inne cechy: melisa na całej swojej powierzchni jest owłosiona i po roztarciu wydziela cytrynowy zapach [2].
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia.
Typ rośliny: bylina [1,2].
Kwitnienie:.
Rozmnażanie: generatywnie poprzez nasiona, wegetatywnie poprzez podział roślin i sadzonki.
Ekologia.
Pochodzenie: kraje leżące nad Morzem Śródziemnym [1].
Zasięg terytorialny: wybrzeża Morza Śródziemnego [2,3], Iran, Turkmenistan, Ameryka Północna [2]
Siedliska:
Melisa jest roślina uprawianą w wielu krajach (m.in. w Europie), w tym w Polsce [zb. 2,3].
Zastosowanie:
- Zielarstwo: roślina lecznicza [2,3]
- Zielarstwo:roślina przyprawowa
- Zielarstwo:roślina o właściwościach bakteriobójczych [3]
- Roślina aromatyczna: produkcja kosmetyków
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Liść melisy - Folium Mellisae [1-3].
Ziele melisy - Herba Mellisae [2].
Zbiór surowca:
Surowiec należy zebrać przed kwitnieniem rośliny. Zbiór w uprawie przeprowadza się 2 lub 3 razy na rok. Ścina się ulistnione rośliny, suszy w temperaturze do 35°C, a następnie osmykuje się ususzone liście z łodyg [1].
Informacje dotyczące surowca:
Surowiec powinien zawierać co najmniej 0,1% olejku eterycznego. Surowiec posiada aromatyczny zapach i gorzkawy, lekko palący smak [1].
Skład chemiczny surowca: [zb. 1-3]
- olejek eteryczny do 0.25% (cytral, cytronelal, kariofilen, linalol, geraniol, cytronelol)
- garbniki (5%, są to głównie garbniki skondensowane [3])
- kwasy fenolowe, inaczej organiczne (kawowy, rozmarynowy, ferulowy, chlorogenowy)
- związki triterpenowe (kwas ursolowy do 0.5%, kwas oleanowy do 0.17%)
- śluzy
- substancje gorzkie lub inaczej goryczowe
- związki cukrowe (stachioza)
- sole mineralne
Działanie surowca:
Uspokajające [2,3], przeciwskurczowe [3], pobudzające czynności żołądka (wspomaga trawienie i wydzielanie żółci oraz soku żołądkowego), rozkurczowe (na mięśnie gładkie jelit) [2,3] i wiatropędne [2], przeciwzapalne, przeciwbakteryjne [3]. Za uspokajające działanie melisy odpowiedzialny jest kariofilen zawarty w olejku eterycznym. Składniki olejku eterycznego obniżają próg wrażliwości ośrodkowego układu nerwowego. Składniki olejku posiadają tak mocne właściwości uspokajające, że nawet u osób dorosłych, melisa może z powodzeniem zastąpić lub uzupełnić właściwości syntetycznych środków uspokajających. Melisa posiada wyraźne działanie uspokajające dla osób w słusznym wieku[2,3]. Na uwagę zasługują także przeciwbakteryjne oraz przeciwwirusowe właściwości melisy [2]. Melisę stosuje się w stanach pobudzenia nerwowego, nerwicach wegetatywnych (związanych z układem pokarmowym, sercem i układem krwionośnym), neurastenii, bezsenności, dystonii nerwowej, poczuciu niepokoju i zagrożenia, zaburzeniach rytmu serca, nagłej zmiany ciśnienia krwi oraz zaburzeń trawienia w wyniku pobudzenia emocjonalnego a także w nieżytach przewodu pokarmowego. Melisa może także pomóc przy bólach menstruacyjnych [2].
Wykazano także właściwości przeciwnowotworowe wodnego wyciągu z melisy, który zawiera polifenolowe związki garbnikowe, w hodowlach in-vitro (działanie cytostatyczne) [3]
Leki/suplementy / mieszanki [zb.1,3]:
- Nervogran - granulat o działaniu uspokajającym, stosuje się po 1 łyżeczce 3 razy w ciągu dnia.
- Nervosan - mieszanka ziołowa.
- Nervosol - krople, środek w postaci płynnej, zawiera wyciąg z liści melisy, działa uspokajająco, stosuje się pół do całej łyżeczki; 2-4 razy dziennie.
Po za wspomnianymi preparatami spotyka się także alkoholowe wyciągi z melisy (np. Klosterfrau Melissenegeist), które posiadają podobne działanie ja powyższe środki [3].
Forma podania:
Napar infusum z 1.5 łyżki wysuszonych liści melisy w szklance wody należy zaparzyć i ostudzić. Napar z melisy zaleca się pić po 1/4 do 1/3 szklanki 2 do 3 razy dziennie w celu uspokojenia i wyregulowywania trawienia. Liście melisy można z powodzeniem stosować z innymi ziołami jak na przykład: arcydzięglem, miętą, pięciornikiem, krwawnikiem, kminkiem, dziurawcem, hyzopem, głogiem, kozłkiem, nostrzykiem, lipą, lawendą itp. [3]
Odmiany i gatunki pokrewne:
Mięta pieprzowa - Mentha x piperita L. (pro. sp.) | |
Mięta cytrynowa - 'Hillary's Sweet Lemon Mint' |
- Władysław Walewski. 1985. Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa:163, 164.
- Ożarowski A. 1980. Ziołolecznictwo. PZWL, Warszawa.