Nazwa gatunkowa: Wrotycz pospolity - Tanacetum vulgare L. [1,2]

Inne nazwy:

Rodzina: Astrowate - Asteraceae [1,2], dawniej Złożone - Compositae [4]

Morfologia

Wrotycz pospolity pokrój Tanacetum vulgare habit

Wrotycz pospolity

Wysokość: 60-120 cm, nawet do 150 cm [1,4] .

Pokrój roślina rosnąca pojedynczo lub wyrastająca w rozległej grupie [1].

Kwiaty: kwiatostany zgrupowane są na szczytach łodyg w zaokrąglone lub płaskie baldachogrona, . Kwiaty właściwe są zebrane w kwiatostan, nazywany koszyczkiem. Koszyczki kwiatowe są półkoliste 0.8-1.1 cm szerokości. Łuski okrywy koszyczków są zielone, zachodzą na siebie dachówkowato, zebrane są w kilka szeregów. Właściwe kwiaty rurkowate (rurka skośna, jednostronnie ścięta), słupkowe, są ułożone na zewnątrz koszyczka, są żółte, małe, pięciokrotne, ogruczolone. Kwiaty środkowe są obupłciowe, rurkowate. Kielich w postaci błoniastego rąbka. [z. 1,4].

Owoce: niełupki z pięcioma żeberkami, ze szczątkowym kielichem na górnym wierzchołku [1,4].

Łodyga: pojedyncza, kanciasta (bruzdowana), wzniesiona, brunatno-czerwona, naga lub lekko owłosiona, w górnej części rozgałęzia się [z. 14].

Liście: duże, w zarysie jajowate, ogonkowe, ustawione skrętolegle na łodydze, złożone; pierzastosieczne. Listki mają brzeg podwójnie piłkowany. Główna oś liścia jest owłosiona. Liście górne są wcinano-piłkowane, dolne; pierzasto-wcinane. Blaszki liści są nagie lub z włoskami, od dołu są ogruczolone. Liście po roztarciu wydzielają specyficzny zapach [z. 1,4].

Nasiona: []

Kłącze: pełzające, prawie całkowicie zdrewniałe, dość krótkie, dobrze rozgałęzione [z. 1,4]

Korzenie: []

Inne cechy: gatunek dość zmienny, mogą występować istotne odstępstwa od kształtu liści. Wszystkie części rośliny mają nieprzyjemny, zapach i smak [1]. Wrotycz klasyfikowany jest jako roślina trująca[4]

Biologia

Długość życia rośliny: roślina wieloletnia [1,4]. Zimuje w gruncie w polskich warunkach klimatycznych.

Typ/forma życiowa rośliny: bylina, hemikryptofiy [1].

Kwitnienie: lipiec-wrzesień-październik (VII-X) [1,4].

Owocowanie: [].

Rozmnażanie: generatywne za pomocą nasion, wegetatywnie za pomocą podziału karp korzeniowych, kłączy[].

Ekologia

Pochodzenie:[]

Zasięg terytorialny:Europa, Azja (w tym Syberia); rejony o klimacie suboceanicznym. W środkowej Europie wrotycz spotykany jest najczęściej na niżu, ale też na pogórzu [zb.1,3]

Siedliska: Początkowo wrotycz występował na stanowiskach o żwirowatej glebie, z tendencją do przesychania w lecie, a także na zalewanych stanowiskach aluwialnych o odczynie obojętnym. Obecnie wrotycz spotykany jest na różnych stanowiskach, choć stroni on od gleb o odczynie zasadowym. Wrotycz spotyka się na zbiorowiskach z klasy Artemisietea [1]

Wrotycz występuje pospolicie, szczególnie na suchych, ciepłych, słonecznych łąkach, nieużytkach, brzegach lasów, przychaciach, przydrożach [4]

Wrotycz jest rośliną uznawaną za uciążliwy chwast pastwisk, pól i ogrodów

Powiązania międzygatunkowe

W lipcu łodygi kwiatostanowe wrotyczu oblegane są przez czarne mszyce

Zastosowanie

  1. Kwiaciarstwo: roślina ozdobna; kwiat cięty
  2. Zielarstwo: roślina lecznicza [1,3,4]
  3. Pszczelarstwo: Roślina miododajna []

Zielarstwo:

Surowiec zielarski:

Kwiat wrotyczu Flos Tanaceti, syn. Flos Athannasiae, Flos Cinnae mediae [3,4]

Liście

Łodygi

Informacje dotyczące surowca zielarskiego:

Surowiec chemiczny może pochodzić od dwóch tzw. ras chemicznych. [3]

Skład chemiczny surowca zielarskiego:

Kwiaty: [z. 3,4]

  1. olejek eteryczny do 1.5% (β-tujon, izotujon, kamfen, borneol, a także u ras chemicznych β-pinen, artemisiaketon, kamfora, umbellulon)
  2. związki goryczowe (tanacetyna - gorzki lakton seskwiterpenowy)
  3. flawonoidy (akacetyna, luteolina, pochodne luteoliny) ksantofil
  4. związki kumarynowe (umbelliferon)
  5. garbniki

Nadmienia się, iż rasy chemiczne wrotyczu mogą różnić się znacząco od siebie pod względem chemicznym [3]

Działanie i stosowanie surowca zielarskiego:

W skrócie: Vermifugum, antipediculosum

Wrotycz dawniej był wykorzystywany przeciw pasożytom (robakom (robaki obłe), pchłom, pluskowom, wszom głowy i części łonowych i świerzbowcom) u ludzi i zwierząt [1,4]. Do stosowania wewnętrznego używano kwiaty wrotyczu w czystej formie lub ich wyciąg alkoholowy. Za działanie przeciwrobacze u wrotyczu są odpowiedzialne m. in. β-tujon i izotujon. Związki te są toksyczne dla pasożytów, ale i też dla nosicieli, w tym ludzi. Skuteczność działania przeciwrobaczego uzależniona jest w dużym stopniu od rasy chemicznej wrotyczu [3]. Wrotycz wykorzystywano także do dezynfekcji zewnętrznych części ciała [1]

Przeciwko glistom ludzkim i owsikom stosowało się doustnie wrotycz tylko w przypadku braku jakichkolwiek innych chemioterapeutyków. Na owsiki stosowano zewnętrznie lewatywę z naparu, natomiast na owłosione części ciała przeciwko wszawicy - wyciąg alkoholowy [3].

Zastrzeżenia:

Wszystkie części wrotyczu wykazują toksyczne działanie na organizmy. Zażycie środków zawierających wrotycz może prowadzić do wymiotów, uszkodzenia nerek, układu nerwowego oraz śmierci w wyniku uduszenia. Spożywanie wrotyczu należy przeprowadzić tylko pod ścisłą opieką lekarską [1]. Wrotyczu nie należy podawać dzieciom, kobietom w ciąży i osobom starszym, osobom z nieżytem żołądka, jelit, nerek, wątroby [3].

Działania uboczne: podrażnienie i przekrwienie błon śluzowych układu pokarmowego, macicy i nerek, zawroty głowy, krwiomocz, kurcze, utrata świadomości [3]

Leki/Suplementy/Mieszanki:

Flos Tanaceti pulv. - dorosłym doustnie 5-10 g sproszkowanych kwiatów razem z miodem lub powidłami w celu usunięcia pasożytów. Po 3 godzinach od przyjęcia sproszkowanych kwiatów wrotyczu należy spożyć olej rycynowy. Zabieg powtarza się jeszcze w następnym dniu [3].

Lewatywa z wrotyczu - 10 g kwiatów wrotyczu i 15 g ziela tymianku należy zalać litrem wrzątku. Zaparzać mieszankę pod przykryciem przez około 20 minut, po czym napar odstawić na 15 minut i przefiltrować przez sito. Odpowiedni ciepły płyn użyć jako kalizmę [3]

Artemisol - zawiera wyciąg alkoholowy z kwiatów wrotyczu, stosowany jest zewnętrznie przeciwko wszawicy i świerzbowicy [3]

Przetworzony surowiec:

Olejek wrotyczowy Oleum Tanaceti[4]

Ciekawostki:

Dawniej wiązano wrotycz z różnymi zabobonami [1].

Zdjęcia:

Wrotycz pospolity kwiaty Tanacetum vulgare flower

Wrotycz pospolity

Koszyczkowate kwiaty

Wrotycz pospolity kwiaty Tanacetum vulgare flower

Wrotycz pospolity

Koszyczkowate kwiaty

Wrotycz pospolity Liść Tanacetum vulgare leaf

Wrotycz pospolity

Liść

Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:

Miniaturka Nazwa rośliny
Wrotycz maruna Tanacetum parthenium L. Bernh. - roślina wieloletnia, wykorzystywana w lecznictwie ludowym, podobnie jak wrotycz, przeciwko robakom, a także jako środek pobudzający miesiączkowanie[4]
Nawłoć ogrodowa zdjęcieNawłoć pospolita Solidago hybrida hort.
Źródło:
  1. 1990. Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa:296.
  2. Tanacetum vulgare. ITIS. Protokół dostępu: (dostęp )
  3. 1980. Ziołolecznictwo. PZWL, Warszawa.
  4. . Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa.

Logo internetowy ogród
Menu :