Nazwa gatunkowa: Czapetka pachnąca - Syzygium aromaticum (L.) Merr. & L.M. Perry [2,4-6]

Angielska nazwa: Clove [2,5], Clove-tree [6]

Inne nazwy:

Rodzina: Mirtowate - Myrtaceae [2,5,6]

Morfologia:

Wysokość: 8-12 m [4], 8-20 m [5].

Pokrój: wiecznie zielone, tropikalne, rozłożyste i dość wysokie drzewo [4-6].

Kwiaty: z białą lub różową koroną i z czerwonym kielichem [6], zebrane w niewielkie grona. Początkowo pąki kwiatowe są błyszczące i mięsiste, dojrzewając zmieniają barwę z zielonej na jasno czerwoną.Pąki mają podłużną, cienką zalążnię, która osiąga 1-2 cm długości. Kwiat posiada cztery trójkątne działki kielicha. Działki kielicha okrywają cztery płatki korony. Jeżeli kwiaty zakwitną, to działki kielicha pod naciskiem licznie wyrastających pręcików opadają. Pręciki są liczne, barwy biało-żółtej. Słupek pojedynczy, otoczony pręcikami.[5].

Owoce: jajowata jagoda o ciemnoczerownej barwie [zb. 5,6]. Owoce dojrzewają po 9 miesiącach od okresu kwitnienia. Po zapłodnieniu długa rurkowata zalążnia rozszerza się do wielkości oliwki. W owocu znajduje się jedno lub dwa nasiona (rzadziej) [5]

Łodyga: .

Liście: eliptyczne lub jajowate, żywo zielone, błyszczące, z ogonkami, skórzaste, długości do 13 cm [5,6]. Liście ułożone są naprzeciwlegle parami względem siebie. Na spodniej stronie liści znajdują się gruczoły olejkowe [5].

Nasiona:

Korzenie:

Inne cechy: większość części drzewa wydziela charakterystyczny goździkowy aromat. Pąki kwiatowe wydzielają najsilniej aromat [5].

Biologia:

Długość życia rośliny: roślina wieloletnia [4].

Typ rośliny: drzewo [4].

Kwitnienie: dwa razu w roku [?], w różnych krajach kwitnienie następuje w innych terminach, jednak po raz pierwszy czapetka zakwita gdy osiągnie wiek 4 lat[5] .

Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion.

Ekologia:

Pochodzenie: Indonezja (Wyspy Moluki), Filipiny [zb. 4-6]

Zasięg terytorialny: Chiny, Indie, Brazylia [zb. 5]

Uprawa: Madagaskar, Zanzibar, Moluki, Indie, Sri Lanca, Gwinea, Brazylia (Bahia), Indonezja, Malezja, Tanzania [4,5]. Uprawy czapetki rozmieszczone są zazwyczaj w pobliżu brzegów morskich (do 200 m od brzegów), na stokach i brzegach lasów, szczególnie na podłożach wulkanicznych [zb. 4,5]. Ostatnio uprawy czapetki ulokowane są w Brazylii, w Bahii [5], a także w innych krajach podzwrotnikowych, w południowej i południowo-wschodniej Azji [6]

Systematyka:

Czapetka dawniej zaliczana była do rodzaju Goździkowiec - Eugenia L. Rodzina Myrtaceae, aktualnie należy do rodzaju Czapetka - Syzygium

Zastosowanie:

  1. Zielarstwo: roślina lecznicza [4]
  2. Zielarstwo: roślina przyprawowa [1]
  3. Zielarstwo: roślina o właściwościach bakteriobójczych [1,4]
  4. Przemysł alkoholowy
  5. Przemysł kosmetyczny i perfumeryjny [4,5]
  6. Przemysł spożywczy i kulinaria, Konserwant żywności [4,5]
  7. Ochrona roślin: goździki i ich wyciągi mogą być potencjalnymi insektycydami (środek owadobójczy i odstraszający owady) [4]
  8. Olejek goździkowy jest substratem do produkcji aromatycznej substancji - waniliny [5]
  9. Stomatologia: eugenol zawarty w olejku goździkowym ma silne właściwości antyseptyczne i używany jest w wielu produktach stosowanych w higienie jamy ustnej i przy operacjach (leczenie kanałowe). Ponadto olejek goździkowy wykazuje działanie znieczulające [zb. 1,3,5,6]
  10. Przemysł farmaceutyczny: wysuszone pąki czapetki używane są do produkcji leków, a dokładniej poprawiają ich smak i zapach [6]

Zielarstwo:

Surowiec zielarski:

Pąki kwiatowe - Flos caryophyli [1,6], zwane są także goździkami [6]

Zbiór surowca zielarskiego:

Zbioru pąków kwiatowych dokonuje się z drzew, które osiągnęły 6-12 lat [1,4]. Zbierane są pąki, które zaczynają się przebarwiać na czerwono, tuż przed rozwinięciem się i zakwitnięciem [1,4]. Pąki zbierane są przeważnie ręcznie [4,5] lub używane są do tego celu środki chemiczne (fitohormon - etylen), które powodują bardzo szybkie dojrzewanie i opad pąków [4]. Zebrane pąki suszone są na słońcu lub w suszarniach. Podczas suszenia pąki nabierają brązowego koloru [1,4].

Skład chemiczny surowca zielarskiego [3,4,6]:

  • olejek eteryczny 15-26% (związki fenolowe: eugenol 89-96%, octan eugenolu 5-15%, beta-kariofilen 5-15%, alfa-humulen do 2.1%, beta-pinen, limonen, farnezol, aldehyd benzoesowy, 2-heptanon, izoeugenol)
  • flawonoidy (kempferol, kwercytyna i ich pochodne)
  • garbniki (kwas galusowy)
  • śluz
  • kwas oleanowy

Eugenol stanowi główny składnik świeżej masy pąków kwiatowych: 9 381.70 to 14 650.00 mg na 100 g świeżej masy [4]. W olejku goździkowym znajduje się głównie eugenol (24.371 mg/g olejku) i octan eugenylu (2.354 mg/g olejku) [3]

Drugim związkiem występującym w pąkach kwiatowych w dużej ilości jest kwas galusowy: 783.50 mg/100 g świeżej masy [4]

Działanie surowca zielarskiego:

Goździki wykorzystywane są w medycynie współczesnej jak i w medycynie ludowej lub naturalnej. Wykorzystuje się je w leczeniu, ponieważ posiadają głównie właściwości przeciwdrobnoustrojowe, przeciwwirusowe, przeciwzapalne, przeciwbiegunkowe [5,6].

Goździki są skuteczne przede wszystkim przy infekcjach, płukaniach gardła, oczyszczaniu powierzchownych ran, problemach trawiennych [5]. Olejek zawarty jesat przydatny przy leczeniu przeziębień, kataru, stanów zapalnych błon śluzowych jamy ustnej, nosa i gardła [6].

Goździki stosowane są do tej pory jako bardzo skuteczny środek odkażający jamę ustną i pomagający przy bólach zębów wywołanych zakażeniem. Goździki skutecznie niwelują nieprzyjemny zapach jamy ustnej [5]

Przetworzony surowiec:

Olejek eteryczny, goździkowy Oleum Caryophylli [6]

Olejek goździkowy wyizolowany oraz zawarty w surowcu wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze, a także wykazuje lekkie działanie znieczulające [6].

Należy wspomnieć także o tym, że olejku goździkowego używa się w leczniczych masażach, wcieraniach, kąpielach, a także przy reumatyzmie [6]


Obecnie prowadzi się badania nad przeciwnowotworowym zastosowaniem goździków, ponieważ zawarty w nich eugenol wykazuje silne właściwości antyoksydacyjne [5]

Przemysł spożywczy:

Kulinaria / przyprawa:

Goździki to bardzo silnie aromatyczna przyprawa, która posiada miły, korzenno-słodki zapach i intensywny ostry smak. Goździki używane są do produkcji likierów, win grzanych, ponczów, sosów owocowych i kompotów. Goździki idealnie komponują się ze słodkimi potrawami, sosami i przetworami owocowymi. Przyprawia się nimi mięso wieprzowe, baraninę, dziczyznę, śledzie marynowane, kapustę czerwoną. Niektórzy amatorzy aromatycznej kuchni dodają goździków do grzybów oraz rosołu [zb. 1,6].

Dietetyka:

Pąki kwiatowe, nazywane goździkami mają wysoką zdolność zapobiegania utlenianiu. Zawarte w pąkach kwiatowych związki: eugenol oraz octan eugenylu, posiadają zbliżoną właściwość antyoksydacyjną do alfa-tokoferolu, czyli witaminy E. Ekstrakty z pąków kwiatowych czapetki są w stanie przeciwdziałać silnie utleniającym związkom (heksanal i związki z grupy dehydrogenaz) przez długi czas. Uznaje się, że zawarte w olejku goździkowym substancje wykazują silny potencjał redukcyjny, usuwają wolne rodniki i wykazują działanie chelatujące w obecności metali. Wysoką zdolność antyoksydacyjną goździków przypisuje się głównie obecności eugenolu w olejku eterycznym [3]

Potencjał antyoksydacyjny, a także właściwości antybiotyczne goździków są znacznie wyższe niż u innych warzyw, owoców i przypraw [4]

Ciekawostki:

Czapetka (Goździkowiec) to jedna z najstarszych znanych przypraw. Goździki w starożytnym imperium rzymskim miały cenę wyższą niż cena złota [1].

Goździki wykorzystywane są dość często w mieszankach ajurwedyjskich [5].

Źródło:
  1. . Rośliny źródłem przypraw. PWRiL, Warszawa.
  2. Syzygium aromaticum. ITIS. Protokół dostępu: (dostęp )
  3. 2008. Edible Medicinal and Non Medicinal Plants: Volume 8, Flowers. Springer. Protokół dostępu: (dostęp )
  4. 2014. Clove (Syzygium aromaticum): a precious spice. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine.
  5. Syzygium aromaticum. ITIS. Protokół dostępu: (dostęp )
  6. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa: 92.
Logo internetowy ogród
Menu :