Internetowy Ogród - z pasji do Ogrodnictwa

Uprawa

Stanowisko: słoneczne lub nieznacznie ocienione ^[], znosi ocienienie ^[7]

Podłoże: żyzne, próchniczne, umiarkowanie wilgotne. Należy unikać gleb ciężkich, nieprzepuszczalnych podmokłych przy sadzeniu porzeczki czarnej. Optymalny odczyn gleby wynosi pH 6,2-6,7, choć porzeczki znoszą kwaśniejszy odczyn (do pH 5,5)^[3]

Nawadnianie: porzeczka nie lubi zbyt mokrej gleby, poziom wód gruntowych powinien wynosić około 100 cm i nie przekraczać 75 cm ^[3].

Nawożenie:

Mrozoodporność: Porzeczka czarna jest bardziej podatna na uszkodzenia kwiatów spowodowane wiosennymi przymrozkami niż porzeczka czerwona ^[3]

Plon z 1 krzewu: około 1-2 kg, a nawet więcej w zależności od roku i odmiany. Najbardziej plenne odmiany to Ojebyn, Roodknop, Ceres, Ben Lomond i Ben Nevis. Należy wspomnieć, że porzeczki czerwone są gatunkiem bardziej plennym niż porzeczka czarna.

Wymagania klimatyczne: Porzeczki czarne, czerwone i białe można uprawiać z powodzeniem na całym terenie Polski ^[3]. Dla porzeczki czarnej średnia roczna temperatura powinna oscylować wokół 7-9 ^oC (w Polsce śr. roczna temp wynosi 6-8,5 ^oC). Duże znaczenie ma układ temperatury w zimie, na przedwiośniu i na wiosnę. W rejonach gdzie występują okresowo niższe temperatury należy wybieraż odpowiednie odmiany (Blacksmith, Roodknop, Wellington XX, Broodtorp, Ojebyn, Ben Lemond i Titania) ^[3].

Rozmnażanie: Porzeczkę najprościej jest rozmnożyć poprzez sadzonki zdrewniałe. Na wiosnę, do spulchnionej wilgotnej gleby wystarczy wetknąć kawałki pędów o długości 25-30 cm. Sadzonki powinny zostać pobrane jednorocznych pędów. Sadzonki umieszczamy w glebie pod kątem oraz należy zostawić nad glebą 2-3 pąki ^[10]. Profesjonalne rozmnażanie czarnej porzeczki zostało opisane w poddziale szkółkarstwo w osobnym artykule: rozmnażanie czarnej porzeczki

Cięcie porzeczki pozwala na utrzymanie ładniejszego pokroju i lepszego owocowania. Sposób skracania pędów opisany jest w osobnym artykule : cięcie porzeczki czarnej

Młode krzewy po posadzeniu warto przyciąć, aby pobudzić ich wzrost i aby mogły się później lepiej rozkrzewić. Wszystkie chore, uschłe korzenie i pędy przed posadzeniem należy usunąć.

Porzeczki sadzi się dość głęboko - szyjka korzeniowa powinna być zagłębiona w ziemi na 5-10 cm. Po posadzeniu porzeczki przycinamy wszystkie pędy porzeczki tuż nad ziemią tak, aby na każdym pędzie został 1-3 pąków ^[10].

Porzeczka czarna bardzo często uprawiana jest na dużą skalę. Do masowej produkcji przyczyniły się warunki przyrodnicze, ekonomiczne i możliwość mechanizacji upraw ^[3].

Choroby porzeczek

W uprawie porzeczki szczególną uwagę poświęca się dwóm chorobom: Antraknozie oraz Białej plamistości porzeczek ^[2].

Antraknoza porzeczki inaczej opadzina liści, wywołana jest przez grzyba workowca Pseudopeziza ribis (stadium konidialne Gloeosporium ribis). Objawy chorobowe uwidaczniają się w lipcu w postaci brązowych plam na liściach. Z początku plamy pojawiają się na brzegach liści, później zalewają cały liść. Porażone liście obumierają i opadają w sierpniu ^[2]. Porażone rośliny słabiej rosną i mogą także wymarzać podczas zimy ^[8]. Choroba pojawia się na plantacjach małych jak i dużych i stanowi poważny problem. Przedwczesne opadanie liści spowodowane porażeniem przez chorobę wpływa negatywnie na jakość i wielkość plonu. Owoce porzeczki z porażonego krzewu są mniejsze i kwaśniejsze. Grzyb zimuje w stadium workowym lub konidialnym na opadłych liściach porzeczki. Niezebrane, porażone liście mogą przyczynić się do porażenia krzewów w okresie wiosennym. Zwalczanie choroby polega na opryskiwaniu krzewów porzeczki Cynkotoxem ^[2], Cynkomiedzianem (0,3%), Dithane M-45 (0,2%), Saprol (0,15%). Preparaty Benlate i Topsin M (0,05%) używa się na plantacjach nieowocujących (np. 1 rok po posadzeniu) szkółkach i matecznikach lub po zbiorze owoców^[8]. Pierwsze opryskiwanie należy wykonać przed kwitnieniem (uważając na okres karencji dla owadów), drugie - po kwitnieniu, trzecie- 10-14 dni po drugim, czwarte 10-14 dni po trzecim i piąte po zebraniu owoców. Dodatkowo można opadłe liście przekopać lub zebrać i spalić ^[2]. W zwalczaniu antraknozy może pomóc zabieg prześwietlania roślin, usuwanie zbędnych pędów i odpowiednia proporcja pomiędzy pędami jedno- dwu- trzy- i czteroletnimi ^[8]

Biała plamistość porzeczek - czynnikiem chorobotwórczym jest grzyb workowiec Mycosphaerella ribis (stadium konidialne Septoria ribis). Biała plamistość jest znacznie bardziej szkodliwa dla upraw niż antraknoza porzeczki. Otocznie grzyba dojrzewają wraz z pojawieniem się młodych liści na krzewach porzeczki. Zarodniki workowe wysiewane są podczas deszczów, zwykle na początku kwietnia aż do początku maja. W okresie letnim na liściach porażonych przez biała plamistość pojawiają się plamy, które bieleją. Wokół białych plam widoczna jest ciemniejsza obwódka (nazywana halo). Na powierzchni białych plam pojawiają się niewielkie skupienia zarodników konidialnych. Porażone liście opadają masowo w sierpniu. Choroba ta może pojawić się także na innych gatunkach porzeczki, a nawet na agreście. Zwalczać chorobę należy przed kwitnieniem oraz zaraz po kwitnieniu, używając Miedzianu lub Cynkotoxu. Późniejsze opryskiwanie ma niewielki wpływ na ochronę krzewów porzeczki przed białą plamistością ^[2].

Rdza wejmutkowo-porzeczkowa - choroba występująca najczęściej na porzeczce czarnej. Objawy porażenia uwidaczniają się w czerwcu. Na powierzchni liści pojawia się mnóstwo drobnych, żółtych kropek. Po dolnej stronie liści, tuż pod zółtymi plamkami, pojawiają się pomarańczowo-czerwone skupienia zarodników. Choroba rozprzestrzenia się w lecie poprzez zarodniki. W lipcu rozwijają się też brunatne, filcowate skupienia zarodników zimowych. Zarodniki zimowe porażają sosny igielne, które z kolei są drugim żywicielem patogena. Na porażonych sosnach pojawiają się zarodniki wiosenne, które mogą być przyczyną porażenia porzeczek. Porażone liście pod koniec lata zamierają, a krzew słabnie, przez co w roku następnym słabiej owocuje. Zwalczanie jest podobne jak przy antraknozie porzeczki. Rdzę zwalcza się opryskiwaniami pod koniec kwietnia, po 10 dniach wykonuje się jeszcze 2 lub 3 opryskiwania w odstępach 10 dniowych. Dodatkowo można wykonac 2 zabiegi opryskiwania po zbiorze owoców w odstępach 10 dniowych. Do opryskiwania można użyć Topsin M (0,05-0,1%), Benlate (0,05-0,08%) ^[8]. Najbardziej odporna odmiana na tą chorobę to Titania, najmniej odporna jest odmiana Brodtorp i Ojebyn ^[3].

Amerykański mączniak agrestu - choroba pojawia się na agreście, ale coraz częściej można ją spotkać także na porzeczce czarnej. Objawy chorobowe to mączysty nalot na liściach i pędach (u agrestu także na owocach). Biały nalot staje się po jakimś czasie ciemniej i brunatnieje. Chore pędy słabo rosną, a ich szczytowe odcinki usychają. Wzrost porażonych krzewów jest zahamowany, a plon owoców jest znacznie niższy. Grzyb zimuje na pędach. ^[8] Najbardziej odporna odmiana na tą chorobę to Titania, Ojebyn i Bona, najmniej odporna jest odmiana Ben Lomond, Fertodi-1 i Roodknop^[3]

Rewersja porzeczki choroba wirusowa przenoszona najczęściej przez wielkopąkowca porzeczkowego. Rewersja objawia się poprzez zmniejszenie i deformację powierzchni liści porzeczki, a także kwiaty stają się niepłodne (choć ta informacja nie jest w pełni potwierdzona) ^[2].

Szkodniki porzeczek

Przeziernik porzeczkowiec Sesia tipuliformis - motyl długości do 10 mm. Samica składa jaja pomiędzy majem a czerwcem na gałązkach porzeczek w pobliżu pąków. Po wykluciu larwy przeziernika żerują w pąkach, a później przechodzą do rdzeni pędów i wygryzają korytarze powodując zamieranie młodych pędów ^[2]. Przeziernika można zwalczać po zbiorze owoców następującymi preparatami: Bi 58 EC (0,3%), Ekatin (0,2)%, Metasystox forte (0,1%), Tinox 25 (0,1%). Najlepiej jest użyć wspomniane preparaty, gdy gleba jest wilgotna ^[8]

Wielkopąkowiec porzeczkowy Cecidophyopsis ribis ^[2], inaczej nazywany szpecielem wielkopąkowcem. Szpeciel potrafi obniżyć plon porzeczki o 90%. Odmiana Ceres wykazuje dużą odporność na porażenie przez wielkopąkowca ^[3].

Brzęczak porzeczkowy Pteronidea ribesii - samice składają jaja po dolnej stronie liścia tuż przy głównych nerwach. Larwy dł.1,5 cm, barwy żółtawozielonej z ciemną głową i licznymi brodawkami. Larwy tej błonkówki wyżerają okrągławe dziury na liściach porzeczek i agrestu. W sprzyjających warunkach mogą pozbawić krzewy ze wszystkich liści. Największe straty powodują larwy drugiego pokolenia, które pojawiają się od czerwca do połowy lipca. 3-4 pokolenia na rok. Zwalczać brzęczaka należy po zauważeniu larw preparatami takimi jak: Foschlor płynny 25 (0,4%), Owadofos płynny 50 (0,15%), Sadofos płynny 30 (0,3%), Nexion 40 EC (0,1%), Basudin 25 EC (0,1-0,15%), Fosbrom 65 (0,1%),Winylofos łynny 50 (0,1%), Ambusz 25 EC (0,02%), Ripcord 40 EC (0,0125%) ^[8]

Mszyce

Pryszczarek porzeczkowiak liściowy

Pryszczarek porzeczkowiak pędowy

Przędziorek chmielowiec

Piłecznica agrestowa ^[8]

Plamiec agreściak ^[8]

Bawełnica wiązowo-porzeczkowa ^[8]

Krzywik porzeczkowiaczek ^[8]

Hodowla

W przypadku porzeczki czarnej dąży się do uzyskania odmian odpornych na choroby grzybowe oraz na mrozy. Odmiany Brodtorp i Ojebyn zostały uzyskane w wyniku hodowli twórczej z lokalnych typów porzeczki skandynawskiej. Kolejna grupa odmian (Ben Lomond, Bona, Ceres i Titania) porzeczek pochodzi od wschodnioazjatyckich gatunków porzeczek ^[3].

Obecne odmiany posiadają późniejszy termin kwitnienia, aby zminimalizować ryzyko uszkodzenia kwiatów przez przymrozki. Odmiany o późniejszym kwitnieniu mają w nazwie człon "Ben" ^[10].