Nazwa gatunkowa: Grusza pospolita - Pyrus communis L. [1-3]
Angielska nazwa: Common pear, Wild pear, Pear [2]
Inne nazwy:
Rodzina: Różowate - Rosaceae [1-3]
Morfologia
|
|
Grusza pospolita Pokrój |
Wysokość: 15-20 m [1] .
Pokrój drzewo z kopulastą lub stożkowatą, rozłożystą koroną [2].
Kwiaty: białe [1,2]. Kwiaty zakwitają na krótkopędach i są zebrane w baldachy (baldachogrona) [1,2]. Do zapłodnienia kwiatów potrzebne jest zapylenie krzyżowe. Kwiaty gruszy nie są chętnie odwiedzane przez pszczoły.
Owoce: podłużna, zielonawa szupinka, która może mieć czerwonawy rumieniec [2] owoce dzikiej gruszy mają średnicę ok. 4 cm [1]. Dojrzałe owoce gruszy są soczyste, zielone lub żółte, z komórkami kamiennymi w miąższu. Niedojrzałe owoce są cierpkie, twarde. Owoce gruszy - gruszki spożywa się po uleżeniu, gdy są smaczne, słodkie i miękki, dlatego nazywane są także "ulęgałkami" [1]
Łodyga/Pień/Pędy: Pędy nagie, z cierniami. Ze starszych pędów wyrastają krótkopędy [1].
Liście: jajowate lub zaokrąglone z połyskiem [2], opadające na zimę, pojedyncze, długości do 8 cm, z lekko ostrym wierzchołkiem, brzegiem drobno piłkowane lub całobrzegie, nagie (bez włosków) lub owłosione tylko na spodzie, osadzone na długim, cienkim ogonku. Liście gruszy po uschnięciu czernieją, natomiast na jesień przebarwiają się na kolor czerwony i żółty [1].
Nasiona: brunatne lub czarne []
Inne cechy: grusza cechuje się dużą zmiennością, ponieważ łatwo krzyżuje się z odmianami półszlachetnymi [1]
Biologia
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, długowieczna, zimująca w polskich warunkach [1].
Typ rośliny/forma życiowa: krzew lub drzewo [1,2].
Kwitnienie: koniec kwietnia - początek maja [1].
Owocowanie: od sierpnia, września do października (VIII - X) [1]. Grusze owocują później od jabłoni
Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion [1], wegetatywnie poprzez sadzonkowanie, szczepienie i okulizację[1].
Grusze rozpoczynają wegetację wcześniej niż jabłonie, w związku z tym są bardziej narażone na uszkodzenia spowodowane mrozami i dużymi wahaniami temperatury w ciągu dnia.
Ekologia
Pochodzenie: []
Zasięg terytorialny: strefa umiarkowanego klimatu (Europa, Azja, Ameryka) [zb.1,2].
Siedliska: lasy liściaste, pola, miedze, drogi, zarośla, doliny rzek, i przydroża [1,2]
Szerokie, kopulaste korony grusz są schronieniem dla ptactwa i innych zwierząt [1]
Uprawa
Stanowisko: słoneczne[1]
Podłoże: grusza w uprawie posiada dość wysokie wymagania glebowe, wyższe niż jabłoń. Najlepsze pod uprawę gruszy są gleby żyzne, gliniaste lub gliniasto-piaszczyste, głębokie i w dobrej kulturze [1]. W stanie naturalnym grusza jest mało wymagająca w stanie urosnąć na glebach jałowych, piaszczystych, o ile stanowisko jest ciepłe i osłonięte od wiatrów. Często spotyka się grusze na terenach koło Częstochowy, gdzie występują, piaszczyste, bardzo ubogie gleby (kompleks ziemniaczano żytni). [1]
Nawadnianie: sporadycznie można podlewać młode drzewa w okresie bezdeszczowym, gdyż grusza jest bardzo odporna na suszę [1]
Nawożenie: []
Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion, wegetatywnie przez sadzonki i szczepienie[]
Mrozoodporność: Grusze są bardziej wrażliwe na niskie temperatury od jabłoni[]
Choroby: parch, zaraza ogniowa, rdza gruszy
Szkodniki: kwieciak
Grusze uważane są za rośliny o wysokiej odporności na zanieczyszczenia powietrza (szczególnie na związki siarkowe), więc grusze można z powodzeniem sadzić w miastach; przy drogach, na osiedlach i w miejskich parkach [1]
Grusza pospolita, a także inne gatunki gruszy są mało doceniane w założeniach krajobrazowych , co może dziwić, gdyż grusze są bardzo ozdobne podczas kwitnienia, owocowania, a także podczas jesieni, kiedy przebarwiają się liście. Bardzo ładnie wyglądają pojedynczo rosnące grusze w parkach i zieleńcach [1].
Zastosowanie
- Sadownictwo: Spis roślin sadowniczych, grusza pospolita jest rośliną uprawianą ze względu na jadalne owoce [1]
- Zielarstwo: roślina lecznicza [2]
- Dendrologia: spis drzew i krzewów, zadrzewienia krajobrazowe, rekultywacja terenów miejskich i przemysłowych.
- Szkółkarstwo: Spis roślin ozdobnych; grusza jest silnie związana z wiejskim krajobrazem. Pojedyncze osobniki sadzone były przy gospodarstwach domowych, a samosiejki wyrastały na miedzach. Obecnie grusza coraz rzadziej jest spotykana w stanie naturalnym [1].
- Pszczelarstwo: Roślina miododajna []
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Liście gruszy Folium Pyri [2]
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Liście: [2]
- glikozydy fenolowe (arbutyna, pirozyd)
- flawonoidy (pochodne kwercytyny, kemferolu, izoramnetyny)
- porcyjanidyny
- sole mineralne
Działanie i stosowanie surowca zielarskiego:
Flawonoidy zawarte w liściach posiadają właściwości odkażające drogi moczowe, natomiast flawonoidy powodują zwiększone wydzielanie moczu. Liście gruszy są więc używane w produkcji mieszanek o właściwościach moczopędnych, które stosuje się przy stanach zapalnych pęcherza i cewki moczowej [2]
Sadownictwo:
Największe znaczenie na polskim rynku mają odmiany gruszy: Faworytka (Klapsa), Bonkreta Williamsa, Konferencja i Lukasówka.
Zdjęcia:
|
|
|
Grusza pospolita ulistniony pęd |
Grusza pospolita owoc: gruszka |
|
|
|
Grusza pospolita |
Odmiany gruszy:
| 'Amfora' |
| 'Bonkreta Williamsa' - odmiana uznawana za wczesną, deserowa, smaczne owoce, średnia plenność, w Polsce niechętnie uprawiana |
| 'Concord' |
| 'Dicolor' |
| 'Faworytka' - Klapsa, odmiana wczesna, średnia plenność, średnia wytrzymałość na mrozy, charakteryzuje się szybkim wzrostem, obficie plonująca, smaczne owoce |
| 'General Leclerc' |
| 'Komisówka' - niska plenność |
| 'Konferencja' - szybko wchodzi w stan owocowania (na pigwie 2-3 rok), bardzo znana odmiana, smaczne owoce, wysoka plenność, wrażliwa na mrozy, odporna na część chorób, wrażliwa na fitoplazmę zamierania grusz, owoce dobrze się przechowują |
| 'Lukasówka' - 3n, wysoka plenność, szybki wzrost, nie może być zapylaczem, duże i dobrej jakości owoce, które dobrze się przechowują |
| 'Triumf Packhmana' |
| 'Xenia' |
Gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Miniaturka | Nazwa rośliny |
|---|---|
 | Jabłoń domowa Malus domestica Borkh. - roślina uprawna |
- Bugała W. 1991. Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa.
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa: 94,95.
- Pyrus communis. ITIS. Protokół dostępu: https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=25295#null (dostęp 21.12.2016)
