Nazwa gatunkowa: Czereśnia - Prunus avium L. [1,2,4,5]
Inne nazwy: Trześnia [1,4], Wiśnia czereśnia, Wiśnia ptasia [2,4], Cerasus avium (L.) Moench. [1,2,4,5], Prunus cerasus var. avium L. [5]
Rodzina: Różowate - Rosaceae [1,2,4,5]
Morfologia
|
|
Kwiaty czereśni |
Wysokość: 3-10 m [1], czasami do 20 m [2], a nawet do 30 m [4].
Pokrój: duże rozłożyste, drzewo [2,4]. Dla typowych ogrodów czereśnia (nie odmiany) jest zbyt dużym drzewem.
Kwiaty: białe, średnicy do 3 cm, rozwijają się w kwiatostanach - baldaszkach. Kwiaty czereśni rozwijają się wraz z liśćmi [2]. Kwiaty wyrastają na szypułkach [4]
Owoce: czerwone lub ciemnoczerwone [2], zaokrąglone, soczyste, bez nalotu woskowego [4]. Odmiany uprawiane w ogrodach mogą mieć różne odcienie owoców np. różowe, żółte, prawie czarne [2]. Owoce czereśni są jadalne, smaczne, słodkie w smaku, mogą mieć goryczkę. Owoce czereśni zawierają po jednej spłaszczonej pestce. Owoce czereśni są bardzo chętnie zjadane przez ptaki [4]
Łodyga/Pień: pędy barwy żółtawej lub szaro-brunatnej [2], grube, z licznymi pędami [4]. Młode gałązki nagie zabarwione w zimie na szaro. Pędy czereśni są bez cierni i zakończone są pąkiem [4]. Pień czereśni zwykle jest prosty. Korowina gładka, zabarwiona na czerwono-brązowo, miejscami połyskująca i złuszczająca się [4]
Liście: zielone, od spodu jaśniejsze, kształtu jajowatego, eliptycznego lub odwrotnie-jajowatego. Liście mają owłosione nerwy. Podstawa liści jest zaokrąglona lub klinowata, natomiast szczyt liści jest zaostrzony. Brzeg blaszki liściowej jest podwójnie piłkowany. Średnia długość liścia wynosi 8-16 cm, szerokość - 8 cm. Ogonek liściowy z 1-2 widocznymi, czerwonymi gruczołkami na wierzchu. Długość ogonka liściowego wynosi przeważnie 2,8 cm [zb. 2, 4]. Liście czereśni opadają na zimę [4]
Nasiona:
Korzenie:
Biologia
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, zimuje na zewnątrz w polskich warunkach klimatycznych [4].
Typ rośliny: drzewo [2,4]
Kwitnienie: kwiecień-maj (IV-V) [1,2,4].
Owocowanie: lipiec-sierpień (VI-VII)[4].
Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion, odmiany czereśni rozmnaża się poprzez okulizację lub szczepienie [4].
Ekologia
Pochodzenie:
Zasięg terytorialny: Europa Środkowa i południowo-wschodnia, Kaukaz, Azja Zachodnia. W Polsce czereśnia występuje na Podkarpaciu, oraz w środkowej i zachodniej Polsce [4].
Siedliska: zbocza, doliny rzek, brzegi lasów [4], lasy liściaste w południowych rejonach niżu. Gatunek rzadko spotykany w stanie dzikim [2].
Uprawa
Stanowisko: słoneczne []
Podłoże: ciepłe, przepuszczalne, zasobne w wapń, żyzne, głębokie [4]
Nawadnianie: []
Nawożenie: czereśnie charakteryzują się dość dużą wytrzymałością na suszę[4]
Rozmnażanie: poprzez siew nasion, które należy poddać zabiegowi stratyfikacji przez 150 dni. Przy odmianach można stosować rozmnażanie oparte o okulizację lub szczepienie na podkładkach wiśni ptasiej i antypki[4]
Mrozoodporność: []
Choroby: Brunatna zgnilizna drzew pestkowych (monilioza) spowodowana obecnością grzyba Monilinia laxa. Objawy brunatnej zgnilizny to brunatnienie i zamieranie kwiatów, a także młodych pędów, wyciekanie gumy [4]
Zastosowanie:
- Zielarstwo: lecznictwo ludowe [2]
- Pszczelarstwo: Roślina miododajna [2]
- Roślina sadownicza
- Przetwory i napoje alkoholowe [2]
- Dendrologia; Szkółkarstwo roślin ozdobnych - czereśnia stosowana jest jako podkładka dla odmian owocowych czereśni i wiśni [4]
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Owoc czereśni Fructus Cerasi avii [2]
Zbiór surowca zielarskiego:
.
Skład chemiczny surowca zielarskiego: [2]
Owoce:
- cukry 14%
- kwasy organiczne 8% (jabłkowy, cytrynowy, salicylowy)
- garbniki
- związki mineralne 0,15%
- witamina A, B1, B2, C, E, P, PP.
Liście czereśni zawierają dużo witaminy C 246 mg% [2]
Działanie surowca zielarskiego:
W medycynie ludowej stosuje się sok i owoce czereśni w leczeniu nieżytu górnych dróg oddechowych. Wyciągi wodne używane są w celu zbicia gorączki i wywołania lekkiego przeczyszczenia organizmu [2].
Kulinaria:
Z owoców czereśni przyrządza się konfitury, dżemy, kisiele, wina owocowe i wódki [2]
Ciekawostki:
Wino uzyskane z owoców czereśni posiada niesamowity aromat i jest bardzo rzadkim wyrobem [3].
Zdjęcia:
|
|
|
Kwiaty czereśni |
Owoce czereśni |
Odmiany czereśni:
| Czereśnia 'Alkavo' Prunus avium 'Alkavo' - podkładka, rozmnażana generatywnie[7] | |
| Czereśnia 'Amber Heart' Prunus avium 'Amber Heart' [5] | |
| Czereśnia 'Early Birchenhayes' Prunus avium 'Early Birchenhayes'[5] | |
| Czereśnia 'Bigarreau Gaucher' Prunus avium 'Bigarreau Gaucher'[5] | |
| Czereśnia 'Bigarreau de Schrecken' Prunus avium 'Bigarreau de Schrecken'[5] | |
| Czereśnia 'Black Heart' Prunus avium 'Black Heart'[5] | |
| Czereśnia 'Black Varik' Prunus avium 'Black Varik'[5] | |
| Czereśnia 'Birchenhayes' Prunus avium 'Birchenhayes'[5] | |
| Czereśnia 'Burlat' Prunus avium 'Burlat' - odmiana uprawiana na owoce, średni termin dojrzewania owoców[7] | |
| Czereśnia 'Buttnera' Prunus avium 'Buttnera' | |
| Czereśnia 'Buttnera Czerwona' Prunus avium 'Buttnera Czerwona' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców[7] | |
| Czereśnia 'Bronnerkirsche' Prunus avium 'Bronnerkirsche'[5] | |
| Czereśnia 'Cariad' Prunus avium 'Cariad'[5] | |
| Czereśnia 'Colt' Prunus avium 'Colt' - podkładka, rozmnażana wegetatywnie [7] | |
| Czereśnia 'Cooper's Black' Prunus avium 'Cooper's Black'[5] | |
| Czereśnia 'Cherokee' Prunus avium 'Cherokee'[5] | |
| Czereśnia 'Dun' Prunus avium 'Dun'[5] | |
| Czereśnia 'F 12/1' Prunus avium 'F 12/1' - podkładka, rozmnażana wegetatywnie [7] | |
| Czereśnia 'Florence' Prunus avium 'Florence' [5] | |
| Czereśnia 'Frogrmore Early' Prunus avium 'Frogrmore Early'[5] | |
| Czereśnia 'Früheste der Mark' Prunus avium 'Früheste der Mark'[5] | |
| Czereśnia 'Governor Wood' Prunus avium 'Governor Wood'[5] | |
| Czereśnia 'Grace Star' Prunus avium 'Grace Star'[5] | |
| Czereśnia 'Grandiflora' Prunus avium 'Grandiflora' [5] | |
| Czereśnia 'Hedelfińska' Prunus avium 'Hedelfińska'- odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców[7] | |
| Czereśnia 'Inga' Prunus avium 'Inga' [5] | |
| Czereśnia 'Karesoya' Prunus avium 'Karesoya' ='Karesova' - odmiana uprawiana na owoce, średni termin dojrzewania owoców[7] | |
| Czereśnia 'Karina' Prunus avium 'Karina' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców[7] | |
| Czereśnia 'Kassins Frühe Herz' Prunus avium 'Kassins Frühe Herz'[5] | |
| Czereśnia 'Kent Bigarreau' Prunus avium 'Kent Bigarreau' [5] | |
| Czereśnia 'Knauff's Schwarze' Prunus avium 'Knauff's Schwarze'[5] | |
| Czereśnia 'Kordia' Prunus avium 'Kordia' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Lapins' Prunus avium 'Lapins' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Maraly' Prunus avium 'Maraly'[5] | |
| Czereśnia 'Mariant' Prunus avium 'Mariant'[5] | |
| Czereśnia 'May Duke' Prunus avium 'May Duke'[5] | |
| Czereśnia 'Merton Glory' Prunus avium 'Merton Glory' [5] | |
| Czereśnia 'Merton Heart' Prunus avium 'Merton Heart' [5] | |
| Czereśnia 'Merton Late' Prunus avium 'Merton Late'[5] | |
| Czereśnia 'Merton Premier' Prunus avium 'Merton Premier' - odmiana uprawiana na owoce, średni termin dojrzewania owoców | |
| Czereśnia 'Mill's Seedling' Prunus avium 'Mill's Seedling'[5] | |
| Czereśnia 'Mizia' Prunus avium 'Mizia'[5] | |
| Czereśnia 'Nabella' Prunus avium 'Nabella'[5] | |
| Czereśnia 'Noir de Guben' Prunus avium 'Noir de Guben' [5] | |
| Czereśnia 'Noir de Meched' Prunus avium 'Noir de Meched' [5] | |
| Czereśnia 'Nutberry Black' Prunus avium 'Nutberry Black' [5] | |
| Czereśnia 'Oktavia' Prunus avium 'Oktavia' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Pendula' Prunus avium 'Pendula'[5] | |
| Czereśnia 'Penny' Prunus avium 'Penny'[5] | |
| Czereśnia 'Petit Noir' Prunus avium 'Petit Noir'[5] | |
| Czereśnia 'PHL A' Prunus avium 'PHL A' - podkładka, rozmnażana wegetatywnie [7] | |
| Czereśnia 'Plena' Prunus avium 'Plena' - odmiana czereśni o pełnych, białych, zwisających kwiatach. Kwitnienie jest bardzo obfite, wraz z rozwojem liści, zazwyczaj w maju. Bardzo rzadka w Polsce odmiana czeresni [4] | |
| Czereśnia 'Pola' Prunus avium 'Pola' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Preserving' Prunus avium 'Preserving' [5] | |
| Czereśnia 'Rainer' Prunus avium 'Rainer' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Regina' Prunus avium 'Regina' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Rita' Prunus avium 'Rita'[5] | |
| Czereśnia 'Rivan' Prunus avium 'Rivan' = 'Riwan' - odmiana uprawiana na owoce, wczesny termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Ronald's Heart' Prunus avium 'Ronald's Heart' [5] | |
| Czereśnia 'Roundel Heart' Prunus avium 'Roundel Heart'[5] | |
| Czereśnia 'Royal Hazel' Prunus avium 'Royal Hazel' [5] | |
| Czereśnia 'Royal Helen' Prunus avium 'Royal Helen'[5] | |
| Czereśnia 'Sam' Prunus avium 'Sam' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Santina' Prunus avium 'Santina'[5] | |
| Czereśnia 'Satin' Prunus avium 'Satin' = 'Sumele'[5] | |
| Czereśnia 'Schauenburger' Prunus avium 'Schauenburger' [5] | |
| Czereśnia 'Schneidera Późna' Prunus avium 'Schneidera Późna' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Smoky Dun' Prunus avium 'Smoky Dun'[5] | |
| Czereśnia 'Stella' Prunus avium 'Stella' [5] | |
| Czereśnia 'Stella Compact' Prunus avium 'Stella Compact' [5] | |
| Czereśnia 'Sumele' Prunus avium 'Sumele' [5] | |
| Czereśnia 'Sumesi' Prunus avium 'Sumesi'[5] | |
| Czereśnia 'Summer Sun' Prunus avium 'Summer Sun' [5] | |
| Czereśnia 'Summit' Prunus avium 'Summit' - odmiana uprawiana na owoce, średni termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Sumpaka' Prunus avium 'Sumpaka' [5] | |
| Czereśnia 'Sumtare' Prunus avium 'Sumtare'[5] | |
| Czereśnia 'Sunburst' Prunus avium 'Sunburst' [5] | |
| Czereśnia 'Sylvia' Prunus avium 'Sylvia' | |
| Czereśnia 'Techlovan' Prunus avium 'Techlovan' - odmiana uprawiana na owoce, średni termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Ulster' Prunus avium 'Ulster' | |
| Czereśnia 'Ursula Rivers' Prunus avium 'Ursula Rivers' [5] | |
| Czereśnia 'Van' Prunus avium 'Van' - odmiana uprawiana na owoce, późny termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Vanda' Prunus avium 'Vanda' - odmiana uprawiana na owoce, średni termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Vega' Prunus avium 'Vega' - odmiana uprawiana na owoce, średni termin dojrzewania owoców [7] | |
| Czereśnia 'Vroege van Werder' Prunus avium 'Vroege van Werder' [5] | |
| Czereśnia 'Waterloo' Prunus avium 'Waterloo'[5] | |
| Czereśnia 'Zweitfrühe' Prunus avium 'Zweitfrühe'[5] |
Ponadto wyróżnia się:
| Wiśnia stepowa 'Frutana' Prunus fruticosa 'Frutana' - odmiana używana jako wstawka dla czereśni, rozmnażana wegetatywnie[7] |
| 'Gisela' P. cerasus x P. canascens - odmiana używana jako podkładka dla czereśni, rozmnażana wegetatywnie[7] |
| 'VSL 2' P. fruticosa x P. serrulata - odmiana używana jako podkładka dla czereśni, rozmnażana wegetatywnie[7] |
Gatunki podobne
| Minaturka | Nazwa rośliny |
|---|---|
 | Czeremcha Prunus padus L. - kwiaty zebrane w wydłużone wiechy zawierające około 12 kwiatów [2] |
| Wiśnia pospolita Prunus cerasus L. - podczas kwitnienia wraz z kwiatami rozwija się także 1-2 liści [2] |
- Rostafiński J. Siedl O. . Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
- Mowszowicz J. . Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa.
- Spostrzeżenia i doświadczenia własne: Aleksander Skrzyński
- Bugała W. 1991. Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa.
- Prunus avium. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=24770 (dostęp 6.7.2016)
- Search result for: Prunus avium. RHS Online. Protokół dostępu: https://www.rhs.org.uk/Plants/Search-Results?form-mode=true&context=l%3Den%26q%3D%2523all%26sl%3DplantForm&query=prunus%20avium (dostęp 6.7.2016)
- S. Gacek E. Lista odmian roślin sadowniczych - wpisanych do krajowego rejestru w Polsce. COBORU. . Protokół dostępu: http://www.coboru.pl/Publikacje_COBORU/Listy_odmian/lo_sady_2018.pdf (dostęp )
