Nazwa gatunkowa: Lebiodka pospolita - Origanum vulgare L. [2,3,4]

Angielska nazwa: Marjoram, wild marjoram [3]

Inne nazwy: Oregano [2,3]

Rodzina: Jasnotowate - Lamiaceae [3,4], dawniej Wargowe - Labiateae [1,2]

Morfologia:

Lebiodka oregano Origanum vulgare

Lebiodka pospolita

koniec maja

Wysokość: do 60 cm [2], do 80 cm [4].

Kwiaty: zebrane w nibykłosy, drobne, wyrastają w kątach przykwiatków. Korona dwuwargowa [1], zrosłopłatkowa [4], koloru purpurowego lub jasnoczerwonego [1]. Kielich jest biało owłosiony [1].

Owoce: rozłupnie z brązowymi rozłupkami [3].

Łodyga: czterokanciasta, rozgałęziona w górnej części, ma czerwone przebarwienia od dołu [1], owłosiona [4]. Lebiodka pospolita tworzy podziemne rozłogi i kłącza [zb. 1,4].

Liście: krótkoogonkowe, jajowate, całobrzegie lub słabo ząbkowane [1], wyrastają nakrzyżlegle z łodygi [2].

Nasiona:

Korzenie:

Inne cechy: Na całej roślinie znajdują się gruczołki z pachnącym olejkiem [3].

Biologia:

Długość życia rośliny: roślina wieloletnia [2,4], zimująca w polskich warunkach [4].

Pokrój: bylina [1,3,4].

Kwitnienie: czerwiec-lipiec (VI-VII) [1], czerwiec-sierpień (VI-VIII) [2], lipiec-wrzesień (VII-IX) [4].

Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion, wegetatywnie poprzez sadzonki łodygowe [4].

Ekologia:

Pochodzenie:

Zasięg terytorialny: strefa umiarkowana Azji i Europy [zbiorcze 1,3,4], introdukowana w Ameryce Północnej [3,4]

Siedliska: W Polsce występuje na całym obszarze w lasach i na suchych wzgórzach [1], na skrajach lasów, przy leśnych drogach i na brzegach zarośli [2]. W Grecji lebiodka porasta wzgórza, a podczas lekkich wiatrów wydziela wspaniały aromat [4].

Roślina uprawiana od średniowiecza [4]. Głównymi producentami są Włochy, Grecja, Francja i Meksyk [zb. 2,4].

Uprawa

Stanowisko: słoneczne lub lekko cieniste dla odmian o złotych liściach [4]

Podłoże: lekkie, przepuszczalne, przesuszone, zasadowe, żyzne [4] .

Nawadnianie:

Nawożenie:

Termin siewu: Siewu dokonuje się wiosną, choć należy zwrócić uwagę na wolne kiełkowanie [4]

Mrozoodporność: duża, do -20°C, odmiany ozdobne do -5°C [4]

Po wysianiu lebiodka nie ma specjalnych wymagań. Wystarczy utrzymywać rozstawę roślin co 30-45 cm. Co kilka lat powinno się odnowić rośliny z sadzonek półzdrewniałych, ukorzenionych w lecie.

Lebiodka rosnąca w lepszych warunkach ma mocniejszy aromat [4]

Zastosowanie:

  1. Zielarstwo: Roślina lecznicza [3,4]
  2. Zielarstwo: lecznictwo ludowe [2]
  3. Zielarstwo: Roślina przyprawowa [2,3]
  4. Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna
  5. Przemysł kosmetyczny: produkcja mydeł [3], płukanie włosów, regenerujące kąpiele [4]
  6. Pszczelarstwo: roślina miododajna [4]

Zielarstwo

Surowiec zielarski:

Ziele lebiodki - Herba Origani [1,2,3].

Zbiór surowca zielarskiego:

Termin zbioru: czerwiec-lipiec [1].

Zbioru dokonuje się 2 krotnie w sezonie [2].

Surowcem zielarskim są ulistnione, kwitnące wierzchołki lebiodki pospolitej [1].

Po zbiorze surowiec suszy się w suszarniach lub na wolnym powietrzu w temperaturze nie wyższej niż 35°C [1].

Przechowywanie: w szczelnie zamkniętych pojemnikach [1].

Ziele można zbierać na bieżąco przez cały okres wegetacji w zależności od własnych potrzeb [4].

Informacje dotyczące surowca zielarskiego:

Surowiec zielarski powinien zawierać co najmniej 0,2 % olejku eterycznego [1].

Zapach surowca aromatyczny [1] podobny do majeranku i tymianku [2], smak lekko palący i nieco gorzki [1],korzenny [2].

Surowiec opisany był w FP III [1].

Skład chemiczny surowca zielarskiego: [zbiorcze 1,2,3,4].

  1. garbniki
  2. związki goryczowe
  3. fitosterole
  4. żywice
  5. flawonoidy (pochodne luteoliny, apigeniny i diosmetyny)
  6. olejek eteryczny 0,5% (tymol około 50% [1], b-kariofylen, b-ocymen, sabinen, germakren D, cymol, karwakrol, octan geranylu, katechina, kwasy fenolowe (kwas rozmarynowy))
  7. sole mineralne
  8. prowitamina A
  9. witamina C

W okresie kwitnienia lebiodka posiada najwięcej substancji czynnych [4].

Różne formy lebiodki z różnych stanowisk (wysokość n.p.m) mogą różnić się składem substancji czynnych [4].

Działanie surowca zielarskiego:

Poprawia apetyt, pobudza trawienie, wykazuje działanie lekko żółciopędne, przeciwzapalne i wykrztuśne [zbiorcze 1,2,4], przeciwreumatyczne [3]. Lebiodka stosowana jest do płukanek i inhalacji [zb. 3,4].

Forma stosowania: napary. Napary stosowane są przy braku łaknienia, niekiedy w nieżytach dróg oddechowych i dychawicy oskrzelowej [1] i mają właściwości odkażające [3].

Medycyna ludowa:

Lebiodka stosowana była w lecznictwie ludowym do leczenia bólów głowy, chorób dróg oddechowych, przeziębień i do kąpieli wzmacniających [2].

Przetworzony surowiec:

Oleum Origani vulgaris zawiera do 16% tymolu [2] działa odkażająco [3]

Przyprawa:

Oregano to suszone lub świeże kwiatostany lebiodki pospolitej [2].

Oregano przypomina w smaku majeranek i mogą być razem używane do przyprawiania potraw [2]. Aromat lebiodki dobrze uzupełnia się z bazylią, czosnkiem, chili i pieprzem [zb. 2,4]. Zapach surowca aromatyczny [1] podobny do majeranku i tymianku [2], smak lekko palący i nieco gorzki [1], korzenny [2].

Lebiodki używa się do przyprawiania pizzy, spaghetti, sałatek, sosu pomidorowego, zupy pomidorowej, warzyw, potraw z jaj, krabów, kiełbas, zawiesistych zup, gulaszu, potraw z serem, pieczonego mięsa, cielęciny, jagnięciny. Stosowana jest w wielu potrawach kuchni meksykańskiej, włoskiej i hiszpańskiej [2].

Lebiodka wchodzi w skład wielu mieszanek przyprawowych [2].

Ciekawostki:

Dawniej lebiodka służyła do przyrządzania herbat, a także jako dodatek do tytoniu i odtrutka [3].

Afrodyta uznała lebiodkę za symbol szczęścia dzięki pięknemu zapachowi [4].

Liście lebiodki wykorzystywano do nacierań dębowych mebli aby wytworzyć pachnącą politurę [4].

Grecy wykorzystywali lebiodkę do aromatycznych masaży [4].

Zdjęcia:

Lebiodka pospolita okaz zielnikowy Lebiodka pospolita origanum vulgare

Lebiodka pospolita okaz zielnikowy

Lebiodka pospolita kwatera
Lebiodka pospolita kwiaty kwiat Origanum vulgare flower Lebiodka pospolita

Lebiodka pospolita kwiaty

Lebiodka pospolita
Lebiodka pospolita Origanum vulgare leaves and stem Lebiodka pospolita podstawa łodygi

Lebiodka pospolita kwiaty

Lebiodka pospolita

podstawa łodygi

Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:

Lebiodka pospolita Origanum vulgare L. ssp. hirtum [4]
Lebiodka pospolita Origanum vulgare L. ssp. vulgare [4]
Lebiodka pospolita 'Aureum' Origanum vulgare 'Aureum' [5] - inna nazwa: 'Golden Oregano' odmiana o złotych liściach [6]
Lebiodka pospolita 'Compactum' Origanum vulgare 'Compactum' [5]
Majeranek ogrodowy, Lebiodka majoranek Origanum majorana L.
Źródło:
  1. . Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa 167, 168.
  2. . Rośliny źródłem przypraw. PWRiL, Warszawa: 84.
  3. . Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
  4. . Krajowe rośliny olejkowe. Know-How, Kraków; 49-51.
  5. RHS Online. Protokół dostępu: https://www.rhs.org.uk/Search?query=origanum+vulgare (dostęp 23.1.2015)
  6. RHS Online. Protokół dostępu: https://www.rhs.org.uk/Plants/89773/i-Origanum-vulgare-i-Aureum/Details (dostęp 23.1.2015)
Menu :