Nazwa gatunkowa: Fatsja japońska - Fatsia japonica (Thunb.) Decne. & Planch. [1-3]
Rodzina: Araliowate - Araliaceae [2,3]
Morfologia
|
|
Fatsja japońska |
Wysokość: bez podpór fatsja osiąga około 2.5 m, po czym pędy zaczynają się przeginać pod własnym ciężarem i kierować ku ziemi [3].
Szerokość: fatsja japońska rozprzestrzenia się na szerokość nawet 3 metrów [3].
Pokrój: zimozielony krzew (w Japonii, cieplejszych krajach i w uprawie w pomieszczeniach) [1,3].
Kwiaty: białe, drobne, zebrane w baldachach. Kwiaty pojawiają się na starszych krzewach [1,3].
Owoce: czarne, lśniące, niejadalne, mięsiste, średnicy ok 1 cm. Owoce fatsji wyrastają na dorodnych szypułkach. Owoce fatsji mogą być pokarmem dla dzikich ptaków [3].
Łodyga: gałązki sztywne [3], młode pędy zielone z miękkimi włoskami, starsze pędy spękane, jasnobrązowe. Fatsja japońska dość ciężko się rozkrzewia, dlatego stosuje się uszczykiwanie wierzchołka lub wyginanie głównego pedu w celu rozkrzewienia się rośliny [4].
Liście: ciemnozielone, błyszczące, znacznych rozmiarów, dłoniaste, 7-9 klapowe [zb. 1,3], długości ok 20 cm, z głęboko powcinaną blaszką liściową. Liście fatsji ułożone są skrętolegle względem siebie na pędzie. [3]. Liście fatsji posiadają długie zielone ogonki z dwustronną pochewką u swojej podstawy [4].
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, nie zimująca na zewnątrz w polskich warunkach klimatycznych.
Typ/forma życiowa rośliny: krzew [1,3].
Pokrój: zimozielony krzew (w Japonii) [1].
Kwitnienie: jesień [3].
Rozmnażanie: generatywnie poprzez nasiona lub wegetatywnie poprzez sadzonki [1,3].
Ekologia
Pochodzenie:
Zasięg terytorialny: Japonia [1]
Uprawa
Stanowisko: półcieniste lub cieniste [1,3], ale wytrzymuje też słoneczne miejsca w pomieszczeniach [1]. Nie zaleca się umieszczanie fatsji w słonecznych miejscach [3]
Podłoże: z dodatkiem torfu, przepuszczalne, o obojętnym odczynie [1,3]. Fatsja jest słabo odporna na zasolenie podłoża [3].
Nawadnianie: średnie. W zimie ograniczamy podlewanie fatsji [zb. 1,3]. Nie zaleca się zalewanie i przelewanie podłoża w którym uprawiana jest fatsja japońska [3] Fatsja dobrze znosi chwilowe przesuszenie podłoża, ale po dłuższym czasie suszy jej liście szybko miękną i klapną [3]
Nawożenie: średnie, należy nawozić raz na tydzień [1]
Temperatura uprawy/mrozoodpornośc: 12-18 °C, w czasie zimy około 10°C [1], strefa USDA 8-11 [3]
Rozstawa przy sadzeniu: fatsję zazwyczaj uprawia się w pojemnikach w pomieszczeniach, jednak w cieplejszych klimatach fatsję wysadza się do gruntu w rozstawie 90-150 cm [3]
Rozmnażanie:Do rozmnażania fatsji używa się nasion lub sadzonek szczytowych. Rozmnażanie należy przeprowadzić w ciągu lata w ciepłym podłożu [1]. Krótkie odcinki łodygowe fatsji ukorzeniają się nawet w wodzie do miesiąca [4]
Choroby i szkodniki: Fatsja w uprawie nie jest zbytnio wymagająca. Co jakiś czas należy ją podlać i nawieźć nawozami zasobnymi w azot [4]. W uprawie fatsja może podobnie jak bluszcz zostać zaatakowana przez tarczniki i przędziorki [3,4]. Wtedy należy zapewnić roślinie odpowiednie warunki i zastosować opryskiwanie właściwymi preparatami lub wodą z mydłem oraz ograniczyć zbyt duże nawożenie azotem [4].
Zasychanie liści fatsji (żółknięcie i czernienie) może być związane ze zbyt słonecznym stanowiskiem lub zbyt zasolonym podłożem. W takim przypadku fatsję należy przenieść na wschodnie lub zachodnie okna ze światłem i wymienić podłoże na świeże (np. substrat torfowy) [4].
Fatsja charakteryzuje się dekoracyjnym pokrojem i liśćmi, a także szybkim wzrostem. Fatsję uprawia się zazwyczaj w doniczkach, w mieszkaniu. Dość wolno rośnie, choć podczas wiosny i lata widoczne są znaczne przyrosty, i dość rzadko się rozgałęzia. Po przekwitnieniu fatsja zmienia swój pokrój i rozkłada się, przez co traci swoją dekoracyjność. Zaleca się obrywać kwiaty, aby roślina utrzymała swój pokrój. Jeżeli fatsja zrzuca liście to znaczy, że korzenie rośliny mogły zostać porażone przez grzyba lub ma skrajnie niekorzystne warunki podczas uprawy [1].
W cieplejszym umiarkowanym klimacie fatsja osiąga szeroki pokrój, który może zakryć znaczną powierzchnię [3]
W cieplejszych krajach, w celu uzyskania szybkiego efektu zasłonienia stosuje się fatsje o wzroście ok 1 m w nasadzeniach grupowych [3]
Zastosowanie:
Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna: doniczkowa, ozdobna z liści [1], w cieplejszym klimacie fatsja pełni funkcję roślin reprezentatywnych lub krzewów osłaniających. Fatsję produkuje się głównie jako roślinę jednoroczną [3].
Gatunki i odmiany pokrewne:
| Fatsja japońska 'Moseri' Fatsia japonica 'Moseri' - słaby wzrost, większe liście niż u gatunku [1] |
| Fatsja japońska 'Variegata' Fatsia japonica 'Variegata' - liście z bladożółtymi przebarwieniami [1] |
| Bluszcz pospolity - Hedera helix L. - roślina okrywowa, ozdobna i lecznicza |
| Fatsjobluszcz lizjański - Fatshedera lizei - gatunek typowy. |
| Fatsjobluszcz lizjański 'Annemekie' - Fatshedera lizei 'Annemekie' - pstre ciemnozielone liście, sketorialnie seledynowo wypełnionych. |
| Fatsjobluszcz lizjański 'Pia Bont' - Fatshedera lizei 'Pia Bont' - odmiana o pstrych liściach. |
| Fatsjobluszcz lizjański 'Silver Prusca' - Fatshedera lizei 'Silver Prusca' - wyraźne zaznaczone żółte marginesy. |
- Mynett K. 1990. Rośliny doniczkowe w mieszkaniu. Chemil, Warszawa.
- Fatsia japonica. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=505935 (dostęp 25.1.2017)
- Gillman E. F. 1990. Fatsia japonica. University Of Florida. Protokół dostępu: http://hort.ifas.ufl.edu/database/documents/pdf/shrub_fact_sheets/fatjapa.pdf (dostęp 25.1.2017)
- doświadczenia i obserwacje własne: Aleksander Skrzyński.
