Nazwa rodzaju: Przęśl - Ephedra L. [1,2,3]
Angielska nazwa: Ma huang - nazwa przypisywana kilku gatunkom przęśli [7]
Systematyka [1,3]
| Domena | Eucaryota - Eukarionty |
| Królestwo | Plantae - Rośliny |
| Kład | Gymnospermae - Nagonasienne |
| Rząd | Ephedrales - Przęślowce |
| Rodzina | Ephedraceae - Przęślowate |
Morfologia
Wysokość: 20-90 cm [7].
Pokrój wzniesione lub wyprostowane, zielone krzewy [7].
Kwiaty: męskie; z szypułkami lub prawie siedzące, zebrane w kotki po 4-8 par, z 8 pylnikami. Żeńskie; [7]
Owoce: mięsiste, czerwone, z dwoma nasiona [7].
Łodyga, Gałęzie: pędy wyprostowane, krótkie, zielone, lekko spłaszczone, średnicy 1-1.5 mm. Łodygi z podłużnymi bruzdami. Węzły zabarwione na czerwono-brązowo. Międzywęźla średnicy 2 mm, długości 2.5-5.5 cm [7] .
Liście: niewielkie, długości 2 mm, kształtu trójkątnego, występują w postaci łusek, ustawione nakrzyżlegle [7].
Nasiona:
Kłącze:
Korzenie:
Inne cechy:
Biologia
Długość życia rośliny: rośliny wieloletnie.
Typ rośliny: krzewy [7].
Kwitnienie: lato [7].
Pienność: roślina dwupienna [7].
Rozmnażanie:.
Ekologia
Pochodzenie:
Zasięg terytorialny: rejony klimatu umiarkowanego i sub-tropkialnego Azji, Europy, Północnej i Środkowej Ameryki, Południowa Ameryka (Patagonia do Ekwadoru), Północna Afryka [7]
Siedliska: suche, słoneczne [7]
Uprawa
Stanowisko: ciepłe, słoneczne [1]
Podłoże: piaszczyste, gliniasto-piaszczyste [1].
Nawadnianie:
Nawożenie:
Przy wyborze stanowisk dla przęśli należy unikać miejsc cienistych z glebą podmokłą i zimną [1].
Zastosowanie
- Niektóre gatunki przęśli zawierają alkaloidy, takie jak efedrynę, pseudoefedrynę i inne, które mogą być użyte do produkcji suplementów diety. Suplementy diety zawierające efedrynę wykazują działanie przyspieszające utratę masy ciała, zwiększające wydolność organizmu, wspomagające odbudowę mięśni po treningu i stymulujące układ sercowo-naczyniowy. Obecnie, ze względu na możliwość nadużywania suplementów diety zawierających alkaloidy przęśli przez osoby biorące udział w zawodach sportowych oraz osoby nie związane ze sportem oraz potencjalne działanie szkodliwe tych suplementów na organizm ludzki, zostały one wycofane ze sprzedaży [7].
- Stymulant, doping [7]
- Przemysł farmaceutyczny [7]
- Gatunki przęśli z alkaloidami mogą posłużyć do produkcji metaamfetaminy. Z 1.5 kg efedryny lub pseudoefedryny można wyprodukować około 1 kg metaamfetaminy [7]
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Ziele przęśli Ephedrae herba, Herba Ephedrae - wybrane gatunki [7]
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
Sproszkowany surowiec posiada zielono-żółtą barwę. W surowcu zielarskim znajdują się cząstki epidermy [7]
Gatunki przęśli zawierające alkaloid efedrynę i jej pochodne związki [7]:
- Ephedra sinica
- Ephedra equisetina
- Ephedra equisetina
- Ephedra distachya
- Ephedra regeliana
- Ephedra major
- Ephedra monosperma
- Ephedra lomatolepis
Zastrzeżenia i szkodliwy wpływ na organizm:
Zażywanie przęśli i środków zawierających alkaloidy: efedrynę i jej pochodne może zagrażać życiu. Ze względu na podejrzenie o wysoką szkodliwość suplementy diety zawierające alkaloidy przęśli zostały wycofane ze sprzedaży w USA, Europie oraz w innych krajach[7].
Nie wykazano rakotwórczych właściwości alkaloidów przęśli [7]
Zażywanie środków zawierających efedrynę może powodować wyższe ciśnienie krwi, palpitacje, bóle w klatce piersiowej, zmęczenie (brak prawidłowego odpoczynku, nad-aktywność), drgawki, uczucie zwiększonej siły bicia serca, arytmia, bóle głowy, suchość w ustach, nerwowość / drażliwość, gubienie włosów [7]
W kilku badaniach nie wykazano dużej szkodliwości na organizm suplementów z udziałem efedryny, a nawet nie zaobserwowano ich wpływu na ciśnienie krwi, pracę serca i innych problemów z organizmem [7].
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Przęśl ? Ephedra alata Dacne. [6] - (tłum. porównawcze - Przęśl uskrzydlona) |
| Przęśl ? Ephedra altissima Desf. [3,6] - (tłum. porównawcze - Przęśl gruczołowata) |
| Przęśl ? Ephedra americana Humb. & Bonpl. ex Willd. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra antisyphilitica Berl. ex C.A. Mey. [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra aphylla Forssk. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra X arenicola H.C. Cutler [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra aspera Engelm. ex S. Watson [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra aurantica Takht. & Pachom. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra boelckei F.A.Roig [6] - |
| Przęśl ? Ephedra botschantzevii Pachom. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra breana Pchil. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra brevifoliata Ghahr. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra californica S. Watson [3,6,7] - |
| Przęśl ? Ephedra chilensis C.Presl [6] - |
| Przęśl ? Ephedra ciliata Fisch. ex C.A. Mey. - [3] |
| Przęśl ? Ephedra compacta Rose [6] - |
| Przęśl ? Ephedra coryi E.L. Reed [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra cutleri Peebles [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra dahurica Turcz. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra dawuensis Y.Yang. [6] - |
| Przęśl dwukłosowa Ephedra distachya L. [1,3,6,7] |
| Przęśl ? Ephedra eleutherolepis V.A.Nikitin [6] - |
| Przęśl skrzypowata Ephedra equisetina Bunge [1,3,4,6,7] - roślina lecznicza, powoduje spadek ciśnienia krwi, w Azji używana w chorobach górnych dróg oddechowych, zawiera alkaloidy: L-efedrynę, norefedrynę [4] |
| Przęśl ? Ephedra fasciculata A.Nelson [6] - |
| Przęśl ? Ephedra fedtschenkoae Paulsen [6] - |
| Przęśl ? Ephedra foeminea Forrsk. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra foliata Boiss. ex C.A.Mey. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra fragilis Desf. [3,6] - (tłum. porównawcze - Przęśl krucha) |
| Przęśl ? Ephedra frustillata Miers [6] - |
| Przęśl ? Ephedra funerea Coville & C.V. Morton - [3,6] |
| Przęśl ? Ephedra gerardiana Wall. ex Stapf [3,6,7] - Przęśl Gerardiana [tłum. z ang.] |
| Przęśl ? Ephedra glauca Regel - [6] |
| Przęśl ? Ephedra holoptera Riedl - [6] |
| Przęśl pośrednia Ephedra intermedia Schr. et Mey. [zb.1,5-7] - pochodzi z gorących pustyń i stepów Azji Środkowej, możliwa uprawa w polskich warunkach [1] |
| Przęśl ? Ephedra X intermixta H.C.Cutler [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra laristanica Assadi [6] - |
| Przęśl ? Ephedra likiangensis Florin [6,7] - |
| Przęśl ? Ephedra lomatolepis Schrenk [6,7] - |
| Przęśl ? Ephedra major Host [6,7] - (tłum. porównawcze - Przęśl zwyczajna, większa) |
| Przęśl ? Ephedra milleri Freitag & Maier-St. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra minuta Florin [6,7] = Ephedra minuta var. Dioica [7] |
| Przęśl ? Ephedra monosperma J.G.Gmel. ex C.A.Mey. [6,7] - |
| Przęśl ? Ephedra multiflora Phil. ex Stapf [6] - |
| Przęśl ? Ephedra nevadensis S. Watson [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra ochreata Miers [6] - |
| Przęśl ? Ephedra oxyphylla Riedl [6] - |
| Przęśl ? Ephedra pachyclada Boiss. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra pedunculata Engelm. ex S. Watson [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra pentandra Pachom. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra przewalskii Stapf [6] - |
| Przęśl ? Ephedra pseudodistachya Pachom. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra regeliana Florin [6,7] - |
| Przęśl ? Ephedra rhytidosperma Pachom. [6,7] = Ephedra lepidosperma C.Y. Cheng [7] |
| Przęśl ? Ephedra rituensis Y.Yang, D.Z.Fu & G.H.Zhu [6] - |
| Przęśl ? Ephedra rupestris Benth. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra sarcocarpa Aitch. & Hemsl. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra saxatilis (Stapf) Royle ex Florin[7] - |
| Przęśl chińska Ephedra sinica Stapf [3,4,6,7] - roślina lecznicza, powoduje spadek ciśnienia krwi oraz zmniejszenie zapotrzebowania mięśnia sercowego na tlen [4] |
| Przęśl ? Ephedra somalensis Freitag & Maier-St. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra strobilacea Bunge [6] - |
| Przęśl ? Ephedra tilhoana Maire [6] - |
| Przęśl ? Ephedra torreyana S. Watson [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra transitoria Riedl [6] - |
| Przęśl ? Ephedra triandra Tul. [6] - |
| Przęśl ? Ephedra trifurca Torr. ex S. Watson [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra trifurcata Zöllner [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra tweediana C.A.Mey. [3,6] - |
| Przęśl ? Ephedra viridis Coville [3,6,7] - |
| Przęśl ? Ephedra vvedenskyi Pachom. [6] - |
- Bugała W. 1991. Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa.
- ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/RefRpt?search_type=source&search_id=source_id&search_id_value=169 (dostęp 24.1.2015)
- ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=183496 (dostęp 24.1.2015)
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- USDA ARS-GRIN. Protokół dostępu: http://www.ars-grin.gov/cgi-bin/npgs/html/taxon.pl?15229 (dostęp 24.1.2015)
- The Plant List. Protokół dostępu: http://www.theplantlist.org/browse/G/Ephedraceae/Ephedra/ (dostęp 24.1.2015)
- Scientific Opinion on safety evaluation of Ephedra species for use in food. European Food Safety Authority (EFSA), Parma, Italy. Protokół dostępu: http://www.efsa.europa.eu/sites/default/files/scientific_output/files/main_documents/3467.pdf (dostęp 27.2.2016)
Autor/Złożył: Aleksander Skrzyński
Modyfikacja: 17-12-2020
Status artykułu: otwarty