Nazwa gatunkowa: Naparstnica purpurowa - Digitalis purpurea L. [1,2,3,4]
Inna nazwa: Digitalis purpurea var. alba hort. [3]
Rodzina: Babkowate - Plantaginaceae [3], dawniej Trędownikowate - Scrophulariaceae [4]
Morfologia:
Wysokość: 50-150 cm [2], 100-120 cm [4].
Pokrój: wzniesiona roślina dwuletnia lub bylina, wytwarzająca w pierwszym roku przyziemną rozetę z liści [zb. 1,2].
Kwiaty: pęd kwiatostanowy pojawia się w drugim roku wegetacji tej rośliny. Kwiaty są zwisłe [1], zebrane w jednostronne grona, koloru jasnopurpurowego lub białego, wewnątrz kwiatu widoczne są ciemniejsze plamy, które są biało obrzeżone. Kwiaty są kształtu szerokodzwonkowatego, owłosione, zwisające na długich ogonkach [2], podobne do naparstka [4], o koronie rurkowatej [1]. Kwiaty dojrzewają stopniowo od dołu do góry [4]
Owoce: torebka [2].
Łodyga: .
Liście: w pierwszym roku wegetacji roślina wytwarza przyziemną rozetę liści ogonkowych. Liście przyziemne i dolne łodygowe są podłużnie jajowate lub jajowato-lancetowate z ogonkiem oskrzydlonym. Górne są bezogonowe. Długość liści przyziemnych dochodzi do 60 cm, szerokość do 17 cm, a łodygowych do 30 cm, szerokość do 15 cm. Brzeg blaszki liściowej jest nierównomiernie, okrągło ząbkowany. Boczne nerwy tworzą drobnooczkowaną siateczkę, wyraźnie widoczną od spodniej strony liścia. Górna powierzchnia liścia jest ciemnozielona, matowa, słabo owłosiona; dolna jaśniejsza, szarawo owłosiona z wgłębieniami w siateczce nerwów [1].
Nasiona: prawie prostokątne z widoczną siateczką [2]
Korzenie:
Inne cechy: prawie cała roślina pokryta jest kutnerem [2].
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina dwu- lub wieloletnia [2].
Typ rośliny: bylina [zb. 1,2,4].
Kwitnienie: czerwiec - sierpień (VI-VIII) [4].
Rozmnażanie:.
Ekologia.
Pochodzenie:
Zasięg terytorialny: Europa [1], Stany Zjednoczone oraz Kanada [3]
Siedliska: stanowiska leśne [1], zręby, zarośla [2].
Roślina uprawiana do celów leczniczych [1].
Uprawa:
Stanowisko: słoneczne lub półcieniste [4]
Podłoże: żyzne, średnio wilgotne, przepuszczalne [4].
Nawadnianie:
Nawożenie:
Termin siewu: maj (V) i do połowy czerwca (VI)do zimnego inspektu lub rozsadnika.
Siewki pikuje się co 10 cm. We wrześniu siewki należy wysadzić na miejsce stałe.
Rozstawa: młode rośliny wysadza się co 30-40 cm albo na zagony (pasowe) w odległości 25-30 cm. Z zagonu należy przesadzić naparstnicę na miejsce stałe na wiosnę. Siew nasion wprost do gruntu należy przeprowadzić przy ustawieniu rozstawy 30 cm, po wschodach należy dokonać przerywki pomiędzy roślinami na 30 cm. [4]
Naparstnice z siewu do gruntu są bardziej okazałe od naparstnic przesadzanych [4].
Naparstnicę w ogrodach uprawia się zwykle przez dwa lata, ponieważ po dwóch latach coraz mniej okazale kwitnie [4].
Zastosowanie:
- KwiaciarstwoRoślina ozdobna; na rabaty, do nasadzeń grupowych, na kwiat cięty [4]
- Zielarstwo roślina lecznicza [2]
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Liść naparstnicy purpurowej - Folium Digitalis purpureae [1].
Zbiór surowca:
Termin zbioru: jesień.
Zbioru dokonuje się w pierwszym lub w drugim roku uprawy w czasie kwitnienia rośliny. Zbiór surowca należy przeprowadzić w trakcie suchej pogody. Należy szybko go wysuszyć w temperaturze nie przekraczającej 30°C lub w 100°C tylko przez godzinę. Podczas suszenia glikozydy puprureaglikozyd A i B ulegają przekształceniu do związków czynnych wykorzystywanych w farmaceutyce [1].
Surowiec stosowany jest w postaci proszku mianowanego do receptury i jest przechowywany w hermetycznie zamkniętych słoikach [1].
Informacje na temat surowca:
Zapach słaby, swoisty, smak gorzki i odrażający [1].
Do receptur należy używać surowiec mianowany. Surowiec należy do wykazu B. Surowiec był objęty w FP IV [1].
Surowiec zawiera:
Glikozydy (digitoksyna, gitoksyna, gitaloksyna), saponiny, garbniki [1]
Działanie surowca:
Nasercowe (glikozydy nasercowe zwalniają, pogłębiają i regulują skurcze serca), moczopędne. glikozydy kumulują się w mięśniu sercowym [1].
Leki/suplementy/mieszanki:
- Acetyldigitoxinum - tabletki 0,2 mg i ampułki 0,2 mg w 2 ml [1].
Zastrzeżenia:
Roślina lecznicza, ale także trująca w nierozsądnych dawkach [2,4].
Największa jednorazowa dawka wynosi 0,4 g, a dzienna max 2,0 g [1].
Systematyka
Podgatunki:
- Digitalis purpurea ssp. amandiana (Samp.) Hinz [3]
- Digitalis purpurea ssp. purpurea L. [3]
Odmiany i gatunki pokrewne:
| Naparstnica purpurowa Digitalis purpurea var. alba posiada kwiaty białe [4]. | |
| Naparstnica purpurowa Digitalis purpurea var. gloxiniaeflora posiada duże różnokolorowe kwiaty oraz kwiat szczytowy jest większy i szerszy [4]. | |
| Naparstnica purpurowa Digitalis purpurea var. maculata odmiana o nakrapianych wewnątrz kwiatach [4]. | |
| Naparstnica purpurowa Digitalis purpurea var. rosea odmiana kwitnąca na różowo [4]. | |
| Naparstnica wełnista - Digitalis lanata Ehrh. - roślina lecznicza o działaniu nasercowym [1] | |
 | Naparstnica zwyczajna Digitalis grandflora Mill. |
 | Lak pospolity Cheiranthus cheiri L. - ozdobna bylina z rodziny kapustowatych, wykazuje podobne działanie nasercowe co naparstnica |
- Walewski W. 1985. Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
- Stożek K. 2008. Rośliny i Zwierzęta. Grafica Veneta S.p.A., Włochy. (Dodatek do Gazety Wyborczej)
- Digitalis purpurea. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=33585 (dostęp 29.11.2015)
- Kiljańska I. (Red.) 1971. Kwiaciarstwo. PWRiL, Warszawa.
