Nazwa gatunkowa: Marchew zwyczajna - Daucus carota L. [1,2]
Inne nazwy:
Rodzina: Selerowate - Apiaceae [1]
Morfologia
Wysokość: [] .
Pokrój [].
Kwiaty: kwiatostan baldach złożony, kwiaty są obupłciowe, czasem jednopłciowe, obcopylne i owadopylne [n].
Owoce: rozłupka rozpadająca się na dwie niełupki [n].
Łodyga: [].
Liście: złożone w rozetę, 3-5 krotnie pierzastodzielne. U odmian wczesnych rozeta liściowa jest mniejsza. Nać u odmian na sprzedaż powinna być silna. Odmiany na zbiór kombajnowy również powinny posiadać silną i wzniesioną rozetę liściową [n].
Nasiona: []
Kłącze: []
Korzenie: system korzeniowy marchwi jest głęboki. W pierwszym roku rozwoju marchwi, po około 30 dniach od siewu w nowo powstałym korzeniu głównym zaczynają się gromadzić materiały zapasowe w postaci cukrów. Korzeń marchwi pełni funkcję organu spichrzowego dla składników odżywczych. Dojrzały korzeń spichrzowy marchwi jest jadalny i bardzo pożywny dla ludzi i zwierząt. []
Inne cechy: []
Biologia
Długość życia rośliny: roślina dwuletnia[].
Typ/forma życiowa rośliny: roślina zielna tworząca korzeń spichrzowy[].
Kwitnienie: w drugim roku[].
Owocowanie: [].
Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion[].
Uprawa
Stanowisko: słoneczne[], przy czym marchew nie wykazuje reakcji na zmienną długość dnia - jest fotoperiodycznie obojętna
Podłoże: umiarkowanie wilgotne, gleby zwięzłe, gliniasto-piaszczyste,o dużej zawartości próchnicy, pH gleby od 6.5-7.5, (gleby zakwaszone oraz bez próchnicy mogą sprzyjać pobieraniu metali ciężkich i substancji szkodliwych przez marchew). Gleba pod uprawę marchwi powinna być dobrze uprawiona i spulchniona, gdyż od tego zależy później jakość korzeni.[]
Nawadnianie: []
Nawożenie: Marchew najlepiej jest uprawiać w drugim roku po nawożeniu obornikiem. Posadzenie marchwi w tym samym roku, co było przeprowadzone nawożenie obornikiem, może powodować rozwidlanie się korzeni oraz zwiększone porażenie przez połyśnicę marchwiankę.[]
Rozmnażanie: marchew rozmnaża się tylko poprzez siew nasion. Siew nasion wykonuje się bezpośrednio na pole. Nasiona marchwi nie zaleca się wysiewać do suchej gleby, gdyż opóźnia się wtedy jej kiełkowanie, które i tak jest stosunkowo długie.[]
Temperatura podczas uprawy: Marchew jest w stanie rosnąć przy minimalnej temperaturze od 4 do 6°C. Optymalna temperatura dla uprawy marchwi wynosi 18-20°C. Marchew uprawna wytrzymuje spadki temperatury do -2°C[]
Mrozoodporność: dobra[]
Długość okresu wegetacji: w zależności od odmiany i przeznaczenia, długość wegetacji marchwi waha się od 80 do 180 dni [n]
Plenność: zależy od warunków uprawy i odmiany; odmiany wczesne 30-40 t/ha, odmiany późne 50-80 t/ha [n]
Choroby: alternarioza, czarna zgnilizna korzeni, chwościk marchwi, mączniak prawdziwy[n]
Szkodniki: połyśnica marchwianka[n]
Znaczenie gospodarcze:
Polska przoduje w produkcji marchwi na świecie, zarówno świeżej jak i suszonej. Uprawy marchwi w Polsce w 2008 roku stanowiły 18% upraw polowych.
Sposoby uprawy marchwi
Marchew można uprawiać na płask na glebach lżejszych, które umożliwiają rozwinięcie się korzenia spichrzowego, a także zbiór. Marchew na glebach cięższych najczęściej uprawia się w redlinach, czyli podłużnych, uformowanych kopcach. Na redlinach stosuje się siew pasowo-rzędowy nasion marchwi.
Po uprawie marchwi zaleca się zrobić przerwę od upraw roślin z rodziny selerowatych na okres 3-4 lat. Podczas uprawy należy wykonywać dodatkowe zabiegi, takie jak obredlanie, odchwaszczanie, podlewanie,
Zastosowanie
- Warzywnictwo: marchew jest warzywem
- Zielarstwo: roślina barwierska
- Rolnictwo: roślina przemysłowa uprawiana na dużych areałach
- Przemysł spożywczy i przetwórczy : sałatki, soki, zupki, dżemy, przetwory dla dzieci
- Kulinaria: marchew wchodzi w skład wielu potraw, surówek, przetworów a nawet wypieków.
Dietetyka
Marchew należy do bardzo pożywnych i odżywczych warzyw. Zawiera sporo węglowodanów, które dostarczają zarówno energii jak i cennego błonnika. Wysoka zawartość witaminy A i beta-karotenu zapewnia bardzo dobre uzupełnienie tej witaminy i prowitaminy w diecie, szczególnie w okresie zimowym. Pomimo wysokich wartości odżywczych, trzeba z umiarem spożywać marchew, gdyż ma zdolność do akumulacji szkodliwego kadmu z gleby. Z darzały się przypadki zatrucia kadmem w szpitalach po diecie z dużym udziałem marchwi. Kadm jest bardzo niebezpiecznym metalem cięzkim dla organizmu i może powodować zmiany genetyczne, nowotwory, uszkodzenia narządów (nerek).
Zawartość składników odżywczych na 100g części jadalnych: [3]
| Energia [kJ] | 111 |
|---|---|
| Energia [kcal] | 27 |
| Białko [g] | 1,0 |
| Tłuszcz [g] | 0,2 |
| Kw. tł. nasycone [g] | 0,04 |
| Kw. tł. 1-nienasycone [g] | 0 |
| Kw. tł. n-nienasycone [g] | 0,12 |
| Cholesterol [mg] | 0 |
| Węglowodany [g] | 8,7 |
| Sacharoza [g] | 2,0 |
| Błonnik pokarmowy [g] | 3,6 |
| Energia z białka [%] | 15 |
| Energia z tłuszczu [%] | 7 |
| Energia z węglowodanów [%] | 78 |
| Sód [mg] | 82 |
| Potas [mg] | 282 |
| Wapń [mg] | 36 |
| Fosfor [mg] | 32 |
| Magnez [mg] | 16 |
| Żelazo [mg] | 0,5 |
| Wit. A* ekwiwalent [µg] | 1656 |
| Betakaroten [µg] | 9938 |
| Wit. D [µg] | 0 |
| Wit. E [mg] | 0,51 |
| Tiamina wit. B1 [mg] | 0,054 |
| Ryboflawina wit. B2 [mg] | 0,054 |
| Niacyna wit. B3,PP [mg] | 0,45 |
| Wit. C [mg] | 3,4 |
*odpadki stanowią około 26% masy marchewki
Ciekawostki:
Znane są przypadki wykorzystania marchwi w celu podrabiania przetworów, konkretnie dżemów brzoskwiniowych i innych.
Zdjęcia:
|
|
Marchew w hurtowni |
Odmiany marchewki:
| Amsterdam - o. wczesna [2] |
| Askona F1 - o. późna, producent Polan [2] |
| Dolanka - o. późna, producent Polan [2] |
| Flakkese 2 - Flacoro - o. późna, producent Polan [2] |
| Foram - [n] |
| Galicja F1 - o. średnio-wczesna, producent Polan [2] |
| Kamila F1 - o. wczesna, producent Polan [2] |
| Karotela - o. wczesna [2] |
| Kinga F1 - o. wczesna, producent Polan [2] |
| Kometa F1 - o. późna, producent Polan [2] |
| Koral - o. późna, producent Polan [2] |
| Krakowia F1 - o. wczesna, producent Polan [2] |
| Major F1 - o. wczesna, typu Karotka[2] |
| Nantejska Polana - o. późna, producent Polan [2] |
| Polka F1 - o. średnio-późna, producent Polan [2] |
| Rumba F1 - o. wczesna, producent Polan [2] |
| Salsa F1 - o. późna, producent Polan [2] |
| Samba F1 - o. późna, producent Polan [2] |
Typy odmiany marchewki:
| typ amsterdamski - wczesne, korzenie są walcowate i delikatne, kruche, łamliwe, soczyste, słabe właściwości przechowalnicze [n] |
| typ berlikumer - odmiany średnio-późne i późne, korzenie stożkowato walcowate i intensywnie wybarwione o intensywnym smaku i barwie [n] |
| typ chantenay - odmiany wczesne do późnych, korzenie kształtu szeroko-stożkowatego, krótka, gruba i silna nać. Odmiana przeznaczona zarówno do bezpośredniego spożycia, jak i do przetwórstwa [n] |
| typ imperator - odmiany średnio-wczesne do późnych, korzenie są bardzo długie, wąskie, o intensywnej i wyrównanej barwie, dobre właściwości przechowalnicze, możliwy zbiór mechaniczny [n] |
| typ mini (baby) - bardzo wczesne, walcowate, intensywnie wybarwione i słodkie, krępa i długa nać [n] |
| typ flakkee - odmiany późne, stożkowate korzenie o wysokiej zawartości cukrów, intensywne wybarwienie korzeni [n] |
| typ nantejski - odmiany wczesne do późnych, soczyste i smaczne korzenie o gładkiej skórce [n] |
| typ paryski - wczesne i bardzo wczesne, korzenie soczyste i smaczne, słabe właściwości przechowalnicze [n] |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Miniaturka | Nazwa rośliny |
|---|---|
| Pietruszka zwyczajna Petroselinum crispum (Mill.) Fuss |
- Daucus carota. ITIS. Protokół dostępu: https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=29477#null (dostęp 11.1.2017)
- Katalog odmian warzyw i kwiatów 2017-2018. Polan, Kraków.
- Kunachowicz H. , Nadolna I. , Iwanow K. , Przygoda B. , 2011. Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczych i typowych potraw. PWRiL, Warszawa.
