Nazwa gatunkowa: Kapusta głowiasta biała - Brassica oleracea varietas capitata L. [1,2] forma alba

Angielska nazwa: Cabbage [1]

Rodzina: Kapustowate - Brassicaceae [1], dawniej Krzyżowe Cruciferae [2]

Morfologia

Wysokość: .

Kwiaty: Kwiaty są żółte, obupłciowe. Kwiaty kapusty zebrane są w groniasty kwiatostan. U kapusty występuje zjawisko samoniezgodności, która uniemożliwia samozapylenie się osobnika. Kwiaty kapusty są zapylane przez owady.

Owoce: łuszczyna.

Łodyga: skrócona i zgrubiała nazywana jest głąbem[2].

Liście: sklepione, zwinięte wokół siebie [2]. Zamknięty pąk szczytowy kapusty składający z wielu liści nazywany jest główką.

Nasiona: prawie kuliste, brunatne, z widoczną bruzdką od strony znaczka. Powierzchnia nasion jest matowa oraz sucha. Ciemniejsze nasiona kapusty mają podobno lepszą jakość. Liczba nasion w 1 gramie wynosi od 290 do 340 sztuk. Nasiona kapusty głowiastej mają skuteczną zdolność do wykiełkowania około 5 lat. Nasiona kiełkują zwykle po ok. 5 dniach od wysiewu. Nasiona po zanurzeniu w wodzie pokrywają się śluzem [4]

Kłącze:

Korzenie: system korzeniowy kapusty jest dobrze rozwinięty

Biologia

Długość życia rośliny: roślina dwuletnia.

Typ/forma życiowa rośliny: roślina zielna.

Kwitnienie: .

Rozmnażanie:.

Ekologia

Pochodzenie: Europa Południowa

Zasięg terytorialny:

Siedliska:

Uprawa

Stanowisko: słoneczne. Kapusta jest mało wrażliwa na długość dnia, jednak krótki dzień sprzyja zawiązywaniu główek u odmian późnych. Rozsada kapusty ma wysokie wymagania świetlne. Zbyt mała ilość światła może negatywnie wpłynąć na wiązanie główek u kapusty.

Temperatura podczas uprawy: Kapusta pochodzi z klimatu umiarkowanego, więc lepiej znosi temperatury niższe niż zbyt wysokie. Optymalna temperatura uprawy dla kapusty waha się od 15 do 20 °C. Minimalna temperatura, przy której kapusta jest w stanie rosnąć wynosi 5°C, natomiast maksymalna - 35°C. Maksymalna temperatura przy, której kapusta jest w stanie zawiązać główki wynosi 25°C. Młode zahartowane rośliny są w stanie wytrzymać przymrozki do -5 °C, niehartowane do -3°C, natomiast wyrośnięte główki kapusty mogą znieść spadek temperatury do -8 °C. Jarowizacja kapusty następuje przy temperaturze mniejszej niż 10°C. Często podczas łagodnych zim, rolnicy nie zbierają i zostawiają kapustę w polu, ponieważ jest to alternatywą dla kopcowania czy przechowywania w chłodniach.

Podłoże: warzywa kapustne charakteryzują się wysokimi wymaganiami glebowymi. Kapusta głowiasta dobrze rośnie na glebach żyznych, gliniastych (ale nie za ciężkich i zimnych), madach, zasobne w próchnicę, czarnoziemach, czarnych ziemiach. Odczyn gleby dla uprawy kapusty powinien być zbliżony do obojętnego, o pH 6,2-7.0. Kapustę nie należy uprawiać na kwaśnych glebach, gdyż może być to czynnikiem zwiększającym porażenie przez kiłę kapusty oraz obniżenie plonu. Kwaśne gleby należy przed uprawą kapusty zwapnować.

Nawadnianie: Kapusta głowiasta ze względu na dużą masę części użytkowej, jaką jest główka z głębem, ma wysokie wymagania wodne. Kapustę zaleca się uprawiać na terenach, gdzie ilość opadów przekracza 600 mm rocznie. Za odpowiednie rejony upraw uznaje się tereny podgórskie oraz nadmorskie w Polsce.

Nawożenie: zalecany termin pełnej dawki azotu to koniec lipca (VII). Zbyt duża dawka azotu lub opóźnienie w zasilenie azotem powoduje pogorszenie jakości główek, oraz opóźnienie zbioru, dodatkowo może pojawić się problem ze zbyt dużą ilością azotanów i azotynów w tkankach główek (przekroczenie normy dla odbiorców bardzo wymagających np. Gerber)

Norma wysiewu: odmiany wczesne: 300-400 g nasion/ha, odmiany późne: 600 g nasion/ha. Nasiona przed siewem należy wysiać na rozsadniku (przy uprawie z rozsady)[4].

Gęstość wysiewu: na 1 m2 wysiewa się 8-10 nasion kapusty

Głębokość siewu: 1.2-2 cm

Rozstawa roślin: odmiany wczesne: 45-50 x 45-50 cm, odmiany średnio-wczesne: 50-67.5 x 40 cm, odmiany późne 67.5 x 50-60 cm lub 75 x 40 - 50 cm

Plon:


Plon kapusty wczesnej wynosi 30-40 t/ha

Plon kapusty średnio-wczesnej wynosi 40-50 t/ha

Plon kapusty późnej wynosi 60-100 t/ha


Jedna główka kapusty waży po kilka kilogramów.


Znaczenie gospodarcze

Kapusta zajmuje pierwsze miejsce w strukturze upraw polowych warzyw w Polsce (około 28%). Kapusta zawdzięcza swoją pozycję dzięki łatwiej uprawie, wysokim plonom, niskim kosztom produkcji, a także ze względu na jej dostępność i wysokie zapotrzebowanie w ciągu całego roku.


Charakterystyka grup odmian kapusty

Odmiany wczesne

Dla odmian wczesnych okres wegetacji wynosi 60-75 dni.

Wczesne odmiany kapusty głowiastej charakteryzują się wyższymi wymaganiami wodnymi oraz mniejszym plonem z hektara uprawy. Związane jest to z krótszym okresem wegetacji rośliny.


Odmiany średnio-wczesne

Dla odmian średnio-wczesnych okres wegetacji wynosi 75-100 dni.


Odmiany średnio-późne

Dla odmian średnio-późnych okres wegetacji wynosi 100-130 dni.


Stanowisko w zmianowaniu:

Dobrym przedplonem dla kapusty są rośliny z rodziny motylkowatych, zboża oraz inne warzywa, oczywiście spoza rodzin kapustowatych i rzepowatych. Po uprawie kapusty zaleca się 4-5 letnią przerwę w jej uprawie lub innych warzyw kapustowatych.

Należy wystrzegać się uprawy kapusty po burakach ćwikłowych, pastewnych i cukrowych, ze względu na możliwą zwiększoną ilość nicieni w glebie.

Kapustę uważa się za dobry przedplon dla innych roślin, szczególnie warzywnych. Po uprawie kapusty gleba jest głęboko uprawiona, mało zachwaszczona, posiada duży zapas azotu i innych składników pokarmowych, które mogą pozostać w resztkach pożniwnych.


Rejonizacja upraw kapusty:

Gleby odpowiednie dla upraw kapusty powinny być klasy I-III. Temperatura (izoterma) w lipcu dla upraw kapusty powinna wynosić mniej niż 18 °C. Średnia suma opadów w lipcu powinna wynosić co najmniej 70 mm, a w sierpniu 50 mm.

Odpowiednimi terenami dla upraw kapusty mogą być np. tereny podgórskie.


Metody uprawy:

Zasadniczo kapustę można uprawiać dwoma metodami:

a.) Uprawa kapusty z siewu do gruntu (rzadko stosowane na małych plantacjach)

- Metoda rzadko stosowana u kapusty ze względu na większą liczbę zabiegów uprawowych we wczesnym okresie uprawy

- Podczas uprawy kapusta może mieć problem z konkurencją ze strony chwastów

- Plantację dodatkowo należy zabezpieczyć przed pchełkami i śmietką

- Do uprawy z siewu nadają się odmiany kapusty od średnio-wczesnych do późnych

- Kapustę uprawianą z siewu zbiera się trochę wcześniej o ok. 2-3 tygodnie, ze względu na pominięcie etapu produkcji rozsady

- Plon kapusty uprawianej z siewu jest wyższy niż u uprawianej z rozsady, ale zwykle tylko w latach suchych

- Wyrównanie główek kapusty uprawianej z siewu jest mniejsze niż u kapusty uprawianej z rozsady

b.) Uprawa kapusty z rozsady

- Metoda polecana dla odmian wczesnych, średnio-wczesnych oraz późnych

- rozsada może być rwana lub doniczkowana

Odmiany wczesne

- siew należy wykonać pod koniec stycznia (I) do początku marca (III)

- siew nasion odmian wczesnych przeprowadza się w pomieszczeniach okrywanych (szklarniach i tunelach), które chronią siewki przed działaniem szkodliwych czynników

- młodą rozsadę wysadza się pod koniec marca, do połowy kwietnia

- zbiór odmian wczesnych następuje od czerwca do połowy lipca (VI-VII)


Odmiany średnio-wczesne

- siew należy wykonać od marca do kwietnia (III-IV), najlepiej w zimnym tunelu

- sadzenie rozsady przeprowadza się od końca kwietnia (IV) aż do połowy maja (V)

- zbiór główek kapusty średnio-późnej można wykonać od lipca do początku września


Odmiany późne

- nasiona wysiewa się na rozsadniki lub multiplaty

- nasiona wysiewa się od końcu marca do połowy kwietnia

- rozsadę wysadza się w drugiej połowie maja lub na początku czerwca

- odmiany późne kapusty zbiera się pod koniec września lub na początku października


Odmiany bardzo-późne

- rozsadniki przykrywa się włókniną lub folią perforowaną

- nasiona wysiewa się na końcu marca lub na początku kwietnia

- rozsadę po zahartowaniu wysadza się w pole do połowy maja

- termin zbioru wypada koło drugiej połowy października

Choroby występujące podczas uprawy:

-zgorzel siewek

-szara pleśń

-kiła kapuściana

-alternarioza


Szkodniki:

-pchełki

-śmietka kapuściana

-mszyca kapuściana

-bielinek kapustnik


Kapusta należy do warzyw, które uznaje się za łatwe w uprawie. Przy dobrze zorganizowanym gospodarstwie uprawa kapusty jest mało wymagająca. Kapusta jest warzywem, które dobrze się przetwarza i przechowuje.

Przechowywanie kapusty

Kapusta należy do warzyw które mają długi okres przechowywania, zachowują jakość i dobrze znoszą warunki podczas przechowywania. Najlepiej przechowują się odmiany późne kapusty, gdyż posiadają zbite i skupione główki. W chłodniach w kontrolowanych warunkach kapustę można przechowywać przez 6-8 miesięcy, bez większej utraty jej jakości.

Warunki przechowywania kapusty:

- temperatura 0-1 °C

- wilgotność 85-90 %

Zbiór:

Zbiór kapusty przeprowadza się ręcznie lub mechanicznie. Zbioru dokonuje się, gdy główki są dobrze wykształcone, ale nie przejrzałe.

Skala produkcji kapusty

W Polsce produkcja kapusty wynosi około 70 milionów ton rocznie. Kapustę uprawia się w Polsce na 35 tys. hektarów, co stanowi około 27% powierzchni upraw warzywniczych.

Zastosowanie

  1. Warzywnictwo: Roślina warzywnicza
  2. Przemysł spożywczy i przetwórczy: istnieje wysokie zapotrzebowanie na kapustę w postaci świeżej, konserwowanej, kiszonej i mrożonej.
  3. Kulinaria: z kapusty można przyrządzić wiele wyśmienitych potraw, jak kapuśniak, zupy warzywne, gołąbki, bigos, a także surówki warzywne.
  4. Dietetyka

Zielarstwo:

Działanie i stosowanie surowca zielarskiego:

Spożywanie kapusty pomaga przy chorobach, takich jak owrzodzenie żołądka i jelit, nowotworach jelita grubego.


Dietetyka

Kapusta należy do pożywnych warzyw 100 gramów świeżej kapusty zawiera około 30 kcal. Oprócz średniej wartości energetycznej kapusta głowiasta posiada wiele składników odżywczych i prozdrowotnych; witaminę C, białka, cukry, wapń, żelazo, potas i magnez. Niektóre składniki kapusty np. glukozynolany są bardzo korzystne dla organizmu człowieka.

Skład chemiczny kapusty:

  • witaminy C i K
  • błonnik
  • sole mineralne
  • glukozynolany

Ciekawostki

Rekordowa główka kapusty ważyła 17 kg.

Zdjęcia:

Kapusta głowiasta biała Cabbage Kapusta głowiasta biała Cabbage

Kapusta głowiasta biała w hurtowni

Kapusta głowiasta biała w hurtowni

Kapusta głowiasta biała Cabbage

Kapusta głowiasta biała w sklepie

główki kapusty

Odmiany kapusty głowiastej białej

Grupy użytkowe odmian:

  • przeznaczone na rynek warzyw świeżych
  • dla przetwórstwa (kwaszenie, surówki)
  • do przechowywania (mogą być później przeznaczone do spożycia lub do przetworzenia)

Cechy odmianowe kapusty

  • Wielkość głowy - mała główka 1 kg, średnia 1-2 kg, duża powyżej 2 kg
  • Zwięzłość głowy - główka kapusty może być bardzo luźna, luźna, średnio zwięzła
  • Cechy liści głowy -
  • Liczba liści okrywających główkę -
  • Cechy łodygi -
  • Skład chemiczny i wartość odżywcza - np. odmiany do kwaszenia powinny zawierać dużo cukrów
  • Długość okresu wegetacji
  • Plenność
  • Odporność i tolerancja na choroby i szkodniki
  • inne cechy - równomiernośc dojrzewania główek, skłonnośc do pękania główek

Wykaz odmian:

Agressor F1
Albion F1
Amager Polana - Producent: Polan,odmiana wpisana do krajowego rejestru [3,5]
Admiral - odmiana wczesna [?]
Agat - odmiana wczesna [?]
Balbro - odmiana wczesna [?]
Bartolo F1
Benia F1 - Producent: Polan, odmiana wpisana do krajowego rejestru[3,5]
Bravissimo F1
Brunświcka - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Bryl F1
Champ - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Ditmarska Najwcześniejsza - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Champ - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Factor - odmiana średnio-późna [?]
Fantazja F1 - Producent: Polan, odmiana wpisana do krajowego rejestru [3,5]
Fortex - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Froggy - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Gaja - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Gazelle - odmiana wczesna [?]
Gloria di Enkhuizen 2 [3]
Gregorian - odmiana wczesna [?]
Irina - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Jadwiga - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Jasper F1 - nowa odmiana z firmy Polan, o. późna, na świeży rynek i do przechowywania, wegetacja 135 dni[6]
Justyna - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Kalina F1 - Producent: Polan, odmiana wpisana do krajowego rejestru [3,5]
Kamienna Głowa - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Karlla - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Kasta - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Kingston F1
Korund F1 - Producent: Polan, odmiana wpisana do krajowego rejestru [3,5]
Langedijker Bewaar - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Langedijker Hort - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Lotus - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Markiza - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Megaton - odmiana średnio-późna [?]
Odyssey - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Opalo F1 - nowa odmiana z firmy Polan, o średnio-późna, ogólnego przeznaczenia i do krótkiego przechowywania, wegetacja 125-130 dni [6]
Performa - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Perline - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Perline - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Pierwszy Zbiór - Producent: Polan, odmiana wpisana do krajowego rejestru [3,5]
Rapidasa - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Replika - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Reserva - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Sława z Gołębiewa - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Star Ball - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Szarada Późna - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5]
Tukana F1
Ula F1 - Producent: Polan [3]

Gatunki pokrewne i rośliny podobne:

Kapusta głowiasta czerwona Brassica oleracea var. capitata f. rubra [2]
jarmużJarmuż Brassica oleracea var. acephala DC.

Artykuły pokrewne:

Spis: Warzywa kapustne

Źródło:
  1. Brassica oleracea var. capitata L. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=526962 (dostęp 20.5.2015)
  2. Rostafiński J., Seidl O. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
  3. Katalog odmian warzyw i kwiatów 2012-2014. Polan, Kraków.
  4. Kunicki E., Sękara A., Kalisz A. 2006. Skrypt do ćwiczeń z warzywnictwa ogólnego dla studentów Akademii Rolniczej. Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Kraków.
  5. ODMIANY WPISANE DO KRAJOWEGO REJESTRU (KR) Kapusta głowiasta biała. COBORU. Protokół dostępu: (dostęp )
  6. Katalog odmian warzyw i kwiatów 2017-2018. Polan, Kraków.
Menu :