Nazwa gatunkowa: Kapusta głowiasta biała - Brassica oleracea varietas capitata L. [1,2] forma alba
Angielska nazwa: Cabbage [1]
Rodzina: Kapustowate - Brassicaceae [1], dawniej Krzyżowe Cruciferae [2]
Morfologia
Wysokość: .
Kwiaty: Kwiaty są żółte, obupłciowe. Kwiaty kapusty zebrane są w groniasty kwiatostan. U kapusty występuje zjawisko samoniezgodności, która uniemożliwia samozapylenie się osobnika. Kwiaty kapusty są zapylane przez owady.
Owoce: łuszczyna.
Łodyga: skrócona i zgrubiała nazywana jest głąbem[2].
Liście: sklepione, zwinięte wokół siebie [2]. Zamknięty pąk szczytowy kapusty składający z wielu liści nazywany jest główką.
Nasiona: prawie kuliste, brunatne, z widoczną bruzdką od strony znaczka. Powierzchnia nasion jest matowa oraz sucha. Ciemniejsze nasiona kapusty mają podobno lepszą jakość. Liczba nasion w 1 gramie wynosi od 290 do 340 sztuk. Nasiona kapusty głowiastej mają skuteczną zdolność do wykiełkowania około 5 lat. Nasiona kiełkują zwykle po ok. 5 dniach od wysiewu. Nasiona po zanurzeniu w wodzie pokrywają się śluzem [4]
Kłącze:
Korzenie: system korzeniowy kapusty jest dobrze rozwinięty
Biologia
Długość życia rośliny: roślina dwuletnia.
Typ/forma życiowa rośliny: roślina zielna.
Kwitnienie: .
Rozmnażanie:.
Ekologia
Pochodzenie: Europa Południowa
Zasięg terytorialny:
Siedliska:
Uprawa
Stanowisko: słoneczne. Kapusta jest mało wrażliwa na długość dnia, jednak krótki dzień sprzyja zawiązywaniu główek u odmian późnych. Rozsada kapusty ma wysokie wymagania świetlne. Zbyt mała ilość światła może negatywnie wpłynąć na wiązanie główek u kapusty.
Temperatura podczas uprawy: Kapusta pochodzi z klimatu umiarkowanego, więc lepiej znosi temperatury niższe niż zbyt wysokie. Optymalna temperatura uprawy dla kapusty waha się od 15 do 20 °C. Minimalna temperatura, przy której kapusta jest w stanie rosnąć wynosi 5°C, natomiast maksymalna - 35°C. Maksymalna temperatura przy, której kapusta jest w stanie zawiązać główki wynosi 25°C. Młode zahartowane rośliny są w stanie wytrzymać przymrozki do -5 °C, niehartowane do -3°C, natomiast wyrośnięte główki kapusty mogą znieść spadek temperatury do -8 °C. Jarowizacja kapusty następuje przy temperaturze mniejszej niż 10°C. Często podczas łagodnych zim, rolnicy nie zbierają i zostawiają kapustę w polu, ponieważ jest to alternatywą dla kopcowania czy przechowywania w chłodniach.
Podłoże: warzywa kapustne charakteryzują się wysokimi wymaganiami glebowymi. Kapusta głowiasta dobrze rośnie na glebach żyznych, gliniastych (ale nie za ciężkich i zimnych), madach, zasobne w próchnicę, czarnoziemach, czarnych ziemiach. Odczyn gleby dla uprawy kapusty powinien być zbliżony do obojętnego, o pH 6,2-7.0. Kapustę nie należy uprawiać na kwaśnych glebach, gdyż może być to czynnikiem zwiększającym porażenie przez kiłę kapusty oraz obniżenie plonu. Kwaśne gleby należy przed uprawą kapusty zwapnować.
Nawadnianie: Kapusta głowiasta ze względu na dużą masę części użytkowej, jaką jest główka z głębem, ma wysokie wymagania wodne. Kapustę zaleca się uprawiać na terenach, gdzie ilość opadów przekracza 600 mm rocznie. Za odpowiednie rejony upraw uznaje się tereny podgórskie oraz nadmorskie w Polsce.
Nawożenie: zalecany termin pełnej dawki azotu to koniec lipca (VII). Zbyt duża dawka azotu lub opóźnienie w zasilenie azotem powoduje pogorszenie jakości główek, oraz opóźnienie zbioru, dodatkowo może pojawić się problem ze zbyt dużą ilością azotanów i azotynów w tkankach główek (przekroczenie normy dla odbiorców bardzo wymagających np. Gerber)
Norma wysiewu: odmiany wczesne: 300-400 g nasion/ha, odmiany późne: 600 g nasion/ha. Nasiona przed siewem należy wysiać na rozsadniku (przy uprawie z rozsady)[4].
Gęstość wysiewu: na 1 m2 wysiewa się 8-10 nasion kapusty
Głębokość siewu: 1.2-2 cm
Rozstawa roślin: odmiany wczesne: 45-50 x 45-50 cm, odmiany średnio-wczesne: 50-67.5 x 40 cm, odmiany późne 67.5 x 50-60 cm lub 75 x 40 - 50 cm
Plon:
Plon kapusty wczesnej wynosi 30-40 t/ha
Plon kapusty średnio-wczesnej wynosi 40-50 t/ha
Plon kapusty późnej wynosi 60-100 t/ha
Jedna główka kapusty waży po kilka kilogramów.
Znaczenie gospodarcze
Kapusta zajmuje pierwsze miejsce w strukturze upraw polowych warzyw w Polsce (około 28%). Kapusta zawdzięcza swoją pozycję dzięki łatwiej uprawie, wysokim plonom, niskim kosztom produkcji, a także ze względu na jej dostępność i wysokie zapotrzebowanie w ciągu całego roku.
Charakterystyka grup odmian kapusty
Odmiany wczesne
Dla odmian wczesnych okres wegetacji wynosi 60-75 dni.
Wczesne odmiany kapusty głowiastej charakteryzują się wyższymi wymaganiami wodnymi oraz mniejszym plonem z hektara uprawy. Związane jest to z krótszym okresem wegetacji rośliny.
Odmiany średnio-wczesne
Dla odmian średnio-wczesnych okres wegetacji wynosi 75-100 dni.
Odmiany średnio-późne
Dla odmian średnio-późnych okres wegetacji wynosi 100-130 dni.
Stanowisko w zmianowaniu:
Dobrym przedplonem dla kapusty są rośliny z rodziny motylkowatych, zboża oraz inne warzywa, oczywiście spoza rodzin kapustowatych i rzepowatych. Po uprawie kapusty zaleca się 4-5 letnią przerwę w jej uprawie lub innych warzyw kapustowatych.
Należy wystrzegać się uprawy kapusty po burakach ćwikłowych, pastewnych i cukrowych, ze względu na możliwą zwiększoną ilość nicieni w glebie.
Kapustę uważa się za dobry przedplon dla innych roślin, szczególnie warzywnych. Po uprawie kapusty gleba jest głęboko uprawiona, mało zachwaszczona, posiada duży zapas azotu i innych składników pokarmowych, które mogą pozostać w resztkach pożniwnych.
Rejonizacja upraw kapusty:
Gleby odpowiednie dla upraw kapusty powinny być klasy I-III. Temperatura (izoterma) w lipcu dla upraw kapusty powinna wynosić mniej niż 18 °C. Średnia suma opadów w lipcu powinna wynosić co najmniej 70 mm, a w sierpniu 50 mm.
Odpowiednimi terenami dla upraw kapusty mogą być np. tereny podgórskie.
Metody uprawy:
Zasadniczo kapustę można uprawiać dwoma metodami:
a.) Uprawa kapusty z siewu do gruntu (rzadko stosowane na małych plantacjach)
- Metoda rzadko stosowana u kapusty ze względu na większą liczbę zabiegów uprawowych we wczesnym okresie uprawy
- Podczas uprawy kapusta może mieć problem z konkurencją ze strony chwastów
- Plantację dodatkowo należy zabezpieczyć przed pchełkami i śmietką
- Do uprawy z siewu nadają się odmiany kapusty od średnio-wczesnych do późnych
- Kapustę uprawianą z siewu zbiera się trochę wcześniej o ok. 2-3 tygodnie, ze względu na pominięcie etapu produkcji rozsady
- Plon kapusty uprawianej z siewu jest wyższy niż u uprawianej z rozsady, ale zwykle tylko w latach suchych
- Wyrównanie główek kapusty uprawianej z siewu jest mniejsze niż u kapusty uprawianej z rozsady
b.) Uprawa kapusty z rozsady
- Metoda polecana dla odmian wczesnych, średnio-wczesnych oraz późnych
- rozsada może być rwana lub doniczkowana
Odmiany wczesne
- siew należy wykonać pod koniec stycznia (I) do początku marca (III)
- siew nasion odmian wczesnych przeprowadza się w pomieszczeniach okrywanych (szklarniach i tunelach), które chronią siewki przed działaniem szkodliwych czynników
- młodą rozsadę wysadza się pod koniec marca, do połowy kwietnia
- zbiór odmian wczesnych następuje od czerwca do połowy lipca (VI-VII)
Odmiany średnio-wczesne
- siew należy wykonać od marca do kwietnia (III-IV), najlepiej w zimnym tunelu
- sadzenie rozsady przeprowadza się od końca kwietnia (IV) aż do połowy maja (V)
- zbiór główek kapusty średnio-późnej można wykonać od lipca do początku września
Odmiany późne
- nasiona wysiewa się na rozsadniki lub multiplaty
- nasiona wysiewa się od końcu marca do połowy kwietnia
- rozsadę wysadza się w drugiej połowie maja lub na początku czerwca
- odmiany późne kapusty zbiera się pod koniec września lub na początku października
Odmiany bardzo-późne
- rozsadniki przykrywa się włókniną lub folią perforowaną
- nasiona wysiewa się na końcu marca lub na początku kwietnia
- rozsadę po zahartowaniu wysadza się w pole do połowy maja
- termin zbioru wypada koło drugiej połowy października
Choroby występujące podczas uprawy:
-zgorzel siewek
-szara pleśń
-kiła kapuściana
-alternarioza
Szkodniki:
-pchełki
-śmietka kapuściana
-mszyca kapuściana
-bielinek kapustnik
Kapusta należy do warzyw, które uznaje się za łatwe w uprawie. Przy dobrze zorganizowanym gospodarstwie uprawa kapusty jest mało wymagająca. Kapusta jest warzywem, które dobrze się przetwarza i przechowuje.
Przechowywanie kapusty
Kapusta należy do warzyw które mają długi okres przechowywania, zachowują jakość i dobrze znoszą warunki podczas przechowywania. Najlepiej przechowują się odmiany późne kapusty, gdyż posiadają zbite i skupione główki. W chłodniach w kontrolowanych warunkach kapustę można przechowywać przez 6-8 miesięcy, bez większej utraty jej jakości.
Warunki przechowywania kapusty:
- temperatura 0-1 °C
- wilgotność 85-90 %
Zbiór:
Zbiór kapusty przeprowadza się ręcznie lub mechanicznie. Zbioru dokonuje się, gdy główki są dobrze wykształcone, ale nie przejrzałe.
Skala produkcji kapusty
W Polsce produkcja kapusty wynosi około 70 milionów ton rocznie. Kapustę uprawia się w Polsce na 35 tys. hektarów, co stanowi około 27% powierzchni upraw warzywniczych.
Zastosowanie
- Warzywnictwo: Roślina warzywnicza
- Przemysł spożywczy i przetwórczy: istnieje wysokie zapotrzebowanie na kapustę w postaci świeżej, konserwowanej, kiszonej i mrożonej.
- Kulinaria: z kapusty można przyrządzić wiele wyśmienitych potraw, jak kapuśniak, zupy warzywne, gołąbki, bigos, a także surówki warzywne.
- Dietetyka
Zielarstwo:
Działanie i stosowanie surowca zielarskiego:
Spożywanie kapusty pomaga przy chorobach, takich jak owrzodzenie żołądka i jelit, nowotworach jelita grubego.
Dietetyka
Kapusta należy do pożywnych warzyw 100 gramów świeżej kapusty zawiera około 30 kcal. Oprócz średniej wartości energetycznej kapusta głowiasta posiada wiele składników odżywczych i prozdrowotnych; witaminę C, białka, cukry, wapń, żelazo, potas i magnez. Niektóre składniki kapusty np. glukozynolany są bardzo korzystne dla organizmu człowieka.
Skład chemiczny kapusty:
- witaminy C i K
- błonnik
- sole mineralne
- glukozynolany
Ciekawostki
Rekordowa główka kapusty ważyła 17 kg.
Zdjęcia:
Kapusta głowiasta biała w hurtowni |
Kapusta głowiasta biała w hurtowni |
Kapusta głowiasta biała w sklepie główki kapusty |
Odmiany kapusty głowiastej białej
Grupy użytkowe odmian:
- przeznaczone na rynek warzyw świeżych
- dla przetwórstwa (kwaszenie, surówki)
- do przechowywania (mogą być później przeznaczone do spożycia lub do przetworzenia)
Cechy odmianowe kapusty
- Wielkość głowy - mała główka 1 kg, średnia 1-2 kg, duża powyżej 2 kg
- Zwięzłość głowy - główka kapusty może być bardzo luźna, luźna, średnio zwięzła
- Cechy liści głowy -
- Liczba liści okrywających główkę -
- Cechy łodygi -
- Skład chemiczny i wartość odżywcza - np. odmiany do kwaszenia powinny zawierać dużo cukrów
- Długość okresu wegetacji
- Plenność
- Odporność i tolerancja na choroby i szkodniki
- inne cechy - równomiernośc dojrzewania główek, skłonnośc do pękania główek
Wykaz odmian:
Agressor F1 | |
Albion F1 | |
Amager Polana - Producent: Polan,odmiana wpisana do krajowego rejestru [3,5] | |
Admiral - odmiana wczesna [?] | |
Agat - odmiana wczesna [?] | |
Balbro - odmiana wczesna [?] | |
Bartolo F1 | |
Benia F1 - Producent: Polan, odmiana wpisana do krajowego rejestru[3,5] | |
Bravissimo F1 | |
Brunświcka - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Bryl F1 | |
Champ - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Ditmarska Najwcześniejsza - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Champ - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Factor - odmiana średnio-późna [?] | |
Fantazja F1 - Producent: Polan, odmiana wpisana do krajowego rejestru [3,5] | |
Fortex - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Froggy - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Gaja - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Gazelle - odmiana wczesna [?] | |
Gloria di Enkhuizen 2 [3] | |
Gregorian - odmiana wczesna [?] | |
Irina - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Jadwiga - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Jasper F1 - nowa odmiana z firmy Polan, o. późna, na świeży rynek i do przechowywania, wegetacja 135 dni[6] | |
Justyna - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Kalina F1 - Producent: Polan, odmiana wpisana do krajowego rejestru [3,5] | |
Kamienna Głowa - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Karlla - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Kasta - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Kingston F1 | |
Korund F1 - Producent: Polan, odmiana wpisana do krajowego rejestru [3,5] | |
Langedijker Bewaar - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Langedijker Hort - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Lotus - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Markiza - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Megaton - odmiana średnio-późna [?] | |
Odyssey - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Opalo F1 - nowa odmiana z firmy Polan, o średnio-późna, ogólnego przeznaczenia i do krótkiego przechowywania, wegetacja 125-130 dni [6] | |
Performa - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Perline - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Perline - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Pierwszy Zbiór - Producent: Polan, odmiana wpisana do krajowego rejestru [3,5] | |
Rapidasa - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Replika - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Reserva - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Sława z Gołębiewa - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Star Ball - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Szarada Późna - odmiana wpisana do krajowego rejestru [5] | |
Tukana F1 | |
Ula F1 - Producent: Polan [3] |
Gatunki pokrewne i rośliny podobne:
Kapusta głowiasta czerwona Brassica oleracea var. capitata f. rubra [2] | |
Jarmuż Brassica oleracea var. acephala DC. |
Artykuły pokrewne:
Spis: Warzywa kapustne
- Brassica oleracea var. capitata L. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=526962 (dostęp 20.5.2015)
- Rostafiński J., Seidl O. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
- Katalog odmian warzyw i kwiatów 2012-2014. Polan, Kraków.
- Kunicki E., Sękara A., Kalisz A. 2006. Skrypt do ćwiczeń z warzywnictwa ogólnego dla studentów Akademii Rolniczej. Wydawnictwo Akademii Rolniczej, Kraków.
- ODMIANY WPISANE DO KRAJOWEGO REJESTRU (KR) Kapusta głowiasta biała. COBORU. Protokół dostępu: http://www.coboru.pl/polska/Rejestr/odm_w_rej.aspx?kodgatunku=KBW (dostęp 1.1.2017)
- Katalog odmian warzyw i kwiatów 2017-2018. Polan, Kraków.
- Strona glówna
- Szukaj na stronie
- Botanika
- Dendrologia
- Kwiaciarstwo
- Ochrona roslin - Fitopatologia
- Ochrona roslin - Entomologia
- Ochrona roslin - Pestycydy
- Ogólna uprawa roslin
- Ogrodnicze pojecia po angielsku
- Projektowanie ogrodów
- Przedmioty i maszyny ogrodnicze
- Sadownictwo
- Szkółkarstwo
- Warzywnictwo
- Wszystkie rośliny na stronie
- Zielarstwo
Internetowy Ogród - Strona o tematyce ogrodniczej