Nazwa gatunkowa: Czosnaczek pospolity - Alliaria petiolata (M. Bieb.), Cavara et Grande [2]
Rodzaj: Czosnaczek - Alliaria Scop. [2]
Inna nazwa: Czosnkowe ziele, Alliaria officinalis Andrz. [3], Sysymbrium alliaria Scop. [2]
Rodzina: Kapustowate - Brassicaceae, dawniej Krzyżowe - Cruciferae
|
|
Czosnaczek pospolity |
Morfologia:
Wysokość: 25-100 cm [2], do 120 cm [1], 30-120 cm [3].
Kwiaty: małe kwiaty w pojedynczych, szcyztiwych gronach [4]. Działek kielicha cztery, z białą błonką na brzegu, koloru jasnozielonego [2]. Płatki korony większe od działek kielicha, koloru białego [2,4]. Pręcików w kwiecie jest sześć, z czego cztery są dłuższe od pozostałych [?]. Kwiaty zapylane są przez owady [4].
Owoce: czterokanciasta, krótkoszypułkowa, równowąska łuszczyna o długości 3-5 cm [2].
Łodyga: wzniesiona, sinawa, u nasady owłosiona [2], w kwiatostanie lekko rozgałęziona.
Liście: cienkie, nagie, delikatne, posiadają wyraźny zarys nerwów, dolne; długoogonkowe, blaszka liściowa koloru jasnozielonego przebarwiająca się brązowo na górnych liściach [1?]. Kształt liści górnych; sercowato-trójkątny, dolnych; nerkowato-sercowaty [2]. Występuje dymorfizm pomiędzy górnymi a dolnymi liśćmi. Brzeg górnych blaszek liściowych jest ostro ząbkowany, dolnych karbowany. Po potarciu liści wydziela się łagodny czosnkowy aromat.
Nasiona: czarnobrunatne, o szorstkiej powierzchni.
Korzenie: palowy, pojedynczy, kremowy.
Świerze liście po roztarciu pachną czosnkowo [3].
Inne cechy: Roślina posiada czosnkowy aromat, od tego zjawiska zawdzięcza swoją nazwę [4].
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina dwuletnia [2], jednoroczna [3].
Pokrój: wzniesiona roślina zielna. Hemikryptofit.
Kwitnienie: na wiosnę maj-czerwiec (V-VI) [2,3], terminy kwitnienia mogą się różnic w zależności od wysokości stanowiska nad poziomem morza.
Rozmnażanie: generatywnie poprzez nasiona nasiona.
Ekologia:
Pochodzenie: Europa
Zasięg terytorialny: Europa, Azja Zachodnia
Siedliska: wilgotne lasy, cieniste rowy, rzeki, zarośla nadrzeczne i łęgowe, stare parki [1,2], sady, stanowiska ruderalne [4]. Występuje pospolicie na niżu. Lasy liściaste związki: Fraxino-Quercion et Carpino-Ulmion, a także zbiorowiska lasów klasy Galio-Erticetea, cieplejszych lasach na złomach skalnych związek Tilio-Acerion [1]. Czosnaczka można spotkać również na terenach zurbanizowanych [5]
Gatunek wybitnie azotolubny - roślina wskaźnikowa dla gleb zasobnych w azot.
Uprawa:
Stanowisko: czasami w słonecznym stanowisku, półcieniste, cieniste
Podłoże: próchniczne, wilgotne, dobrze spulchnione, głębokie, roślina niewrażliwa na skład chemiczny podłoża.
Nawadnianie: umiarkowane.
Nawożenie: według własnego uznania, gatunek azotolubny.
Zastosowanie:
Zielarstwo: roślina lecznicza [4]
Zielarstwo: roślina przyprawowa
Zielarstwo: roślina wykorzystywana w lecznictwie ludowym [2]
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Ziele czosnaczka pospolitego - Herba Alliariae [2]
Zbiór surowca zielarskiego:
Tuż przed południem, surowiec nie powinien być mokry w czasie zbioru.
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
.
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Glikozyd gorczyczny izotiocyjaninowy - synigryna, olej gorczycowy i czosnkowy, flawonoid (alliarozyd) [2].
Działanie surowca zielarskiego:
W lecznictwie ludowym czosnaczek stosowany był wewnętrznie jako środek przeciwrobaczy i przeciwskurczowy, zewnętrznie jako środek na wrzody [2].
Ciekawostki:
Dawniej stosowany był na ropiejące rany i wrzody.
Czasami zamiast czosnku można użyć bulwek czosnaczku, a nasiona tłuczone mogą zastępować plaster gorczyczny [3].
Zdjęcia:
|
|
|
Czosnaczek i pokrzywa |
Czosnaczek pospolity kwiatostan |
|
|
|
Czosnaczek pospolity |
Czosnaczek pospolity |
Odmiany i gatunki pokrewne:
 | Czosnek pospolity - Allium sativum L. - roślina o podobnym smaku i zapachu oraz lecznicza, cebulki (ząbki) czosnku używane są w kuchni jako specyficzna przyprawa |
- Cincura F., Ferakova V., i inni. 1985. Pospolite rośliny środkowej Europy. PZWL, Warszawa.
- Mowszowicz J. 1985. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa: 221.
- Rostafiński J., Seidl O. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
- Stożek K. 2008. Rośliny i Zwierzęta. Włochy. Grafica Veneta S.p.A. (Dodatek do Gazety Wyborczej)
- Doświadczenia i obserwacje własne: Aleksander Skrzyński