Nazwa gatunkowa: Kasztanowiec zwyczajny - Aesculus hippocastanum L. [1,2]
Angielska nazwa: horse chestnut [1]
Rodzina: Mydleńcowate - Sapindaceae [1], dawniej Kasztanowcowate - Hippocastanaceae [2]
Morfologia
|
|
Kasztanowiec w pełni kwitnienia Kraków, Mistrzejowice, 20.5.2019 |
Wysokość: 20-25 m[2] .
Pokrój drzewo o regularnej, rozległej koronie, która może być jajowata lub szeroko cylindryczna [2].
Kwiaty: Płatków korony 5, białe z żółtawo-czerwonymi plamkami, długości do 2 cm, z paznokciami krótszymi od kielicha. Pręciki wystające za płatki korony. Słupek 1, górny. Kwiaty wyrastają w wyprostowanych, stożkowatych kwiatostanach - wiechach, wysokości 20-30 cm. Kwiatostany kasztanowca są wyjątkowo dekoracyjne podczas kwitnienia. Kwitnienie jest bardzo obfite[2].
Owoce: torebki z grubymi ściankami, średnicy do 6 cm, zawierają 1-3 nasion. Ścianki posiadają kolce. Torebki po dojrzeniu rozpadają się na 3 części [2].
Łodyga/Pień/Pędy: Dolne gałęzie są zwisające. Pączki duże, zabarwione na brązowo, z charakterystyczną balsamiczną mazią. Korowina na starszych osobnikach jest łuszcząca się taflami. Pędy kasztanowca są zgrubiałe, młode pędy mają miękkie, wełniste owłosienie. Starsze pędy są pozbawione włosków, ciemnoszare [2].
Liście: złożone z 5-7 listków; dłoniastodzielne, osadzone na długich ogonkach. Listki mają długość 10-25 cm, są kształtu odwrotnie jajowatego z klinowatą nasadą, podwójnie piłkowane, pozbawione ogonków - siedzące, środkowy listek jest zwykle najszerszy. Liście kasztanowca ustawione są skrętolegle na pędach. Liście rozwijają się dość wcześnie wiosną, z początku pokryte są brązowym kutnerem. Liście przebarwiają się jesienią na różne kolory: czerwony, żółty, pomarańczowy i brązowy [2].
Nasiona: bardzo duże, zabarwione na brązowo, z wyraźnym znaczkiem (hilum). Nasiona kasztanowca nazywane są kasztanami [2]
Kłącze: []
Korzenie: []
Inne cechy: []
Biologia
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, zimująca w polskich warunkach klimatycznych [2].
Typ rośliny: roślina zdrewniała, drzewo [2].
Kwitnienie: na wiosnę, w maju (V) [2].
Owocowanie: wrzesień (IX) [2].
Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion, wegetatywnie poprzez szczepienie i okulizację [2].
Ekologia
Pochodzenie: prawdopodobnie rejony na północnej części Morza Śródziemnego[]
Zasięg terytorialny:Bałkany (Grecja, Bułgaria) [2]
Siedliska:doliny górskich rzek na wysokości 1000-1200 m n.p.m. [2]
Kasztanowca zwyczajnego wprowadzono do uprawy w Europie Zachodniej i Środkowej w XVI w.
Nasiona kasztanowca zawierają dużo skrobi i są cennym źródłem pokarmu dla dzikich zwierząt np. jeleni i saren[2]
Uprawa
Stanowisko: słoneczne, lekko ocienione, osłonięte od silnych wiatrów [2]
Podłoże: kasztanowce nie są wybredne co do gleby, jednak najlepiej rosną na glebach żyznych, głębokich, przepuszczalnych i umiarkowanie wilgotnych [2]
Nawadnianie: umiarkowane. Kasztanowiec źle znosi suszę, przy zbyt małej ilości wody w glebie zrzuca wcześniej liście [2]
Nawożenie: []
Rozmnażanie: generatywnie poprzez nasiona - kasztany. Nasiona kasztanowców wysiewa się zaraz po zbiorze (bez suszenia). Młode siewki charakteryzują się wolnym wzrostem[2]
Mrozoodporność: dobra, ale podczas bardzo surowych zim może przemarzać[2]
Kasztanowce w celach dekoracyjnych sadzi się zwykle pojedynczo lub w luźnych grupach. Kasztanowce są cennymi drzewami dla terenów zieleni, gdyż rozwijają obficie i wcześnie liście, zakwitają bogato na wiosnę, jesienią dostarczają kasztanów oraz ciekawie przebarwiają się ich liście. Rzadko spotyka się, aby obcy gatunek roślin był tak ściśle związany z krajobrazem różnych miejsc w naszym kraju. Alejki z kasztanowców nadają wyjątkowe doznania podczas spacerów i upiększają krajobrazy [2]
W Polsce kasztanowce spotyka się nadal dość często w parkach, przy drogach, na wsiach
Kasztany są wykorzystywane do zabaw edukacyjnych dla dzieci np. do tworzenia podobizn zwierząt i ludzi, a także różnych figur [2]
Kasztanowce można przesadzać, gdy są jeszcze młode i mają do 10-15 lat [2]
Zastosowanie
- Zielarstwo: roślina lecznicza
- Przemysł farmaceutyczny: nasiona wykorzystywane są do tworzenia różnych preparatów [2]
- Dendrologia: spis drzew i krzewów stosowanych w terenach zieleni; bardzo wartościowa roślina dla dużych parków, zieleni osiedlowej [2]
- Szkółkarstwo: Szkółkarstwo roślin ozdobnych
- Pszczelarstwo: Roślina miododajna; kasztanowce obficie zakwitają [2]
Zdjęcia:
|
|
Kasztanowiec zwyczajny |
|
|
Kasztanowiec zwyczajny Kwiatostan Kraków, Podgórze, 8.5.2017 |
|
|
Kasztanowiec zwyczajny Kwiaty Kraków, Podgórze, 8.5.2017 |
|
|
Kasztanowiec zwyczajny 5.6.2016, Kalwaria Zebrzydowska |
|
|
Kwitnący kasztanowiec koło Wawelu w Krakowie 8.5.2017 |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Miniaturka | Nazwa rośliny |
|---|---|
| Kasztanowiec zwyczajny 'Baumanii' Aesculus hippocastanum 'Baumanii' - odmiana pełnokwiatowa, kwiaty białe, płonne, drobniejsze niż u gat. gęsto zebrane w kwiatostanie, okres kwitnienia wydłużony, o. rozmnażana przez szczepienie [2] | |
| Kasztanowiec zwyczajny 'Lacinata' Aesculus hippocastanum 'Lacinata' = f. heterophylla hort., f. dissecta hort. - odmiana strzępolistna, listki zwężone, powcinane, wolniejszy wzrost [2] | |
| Kasztanowiec zwyczajny 'Partyzant' Aesculus hippocastanum 'Partyzant' - jajowata, regularna, gęsta korona, odmiana znaleziona w Warszawie, na ulice i aleje [2] | |
| Kasztanowiec zwyczajny 'Pyramidalis' Aesculus hippocastanum 'Pyramidalis' - odmiana o stożkowatej, gęstej koronie z wyprostowanymi gałęziami, wolniejszy wzrost, rozmnażana przez szczepienie na wysokim pniu [2] | |
| Kasztanowiec zwyczajny 'Umbraculifera' Aesculus hippocastanum 'Umbraculifera' - odmiana o kulistej, gęstej koronie, wymaga szczepienia na wysokim pniu [2] | |
 | Orzech włoski Juglans regia L. |
- Aesculus hippocastanum. ITIS. Protokół dostępu: https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=28721#null (dostęp 26.11.2016)
- Bugała W. 1991. Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa.
