Nazwa gatunkowa: Barwinek mniejszy - Vinca minor L. [2,3,5,8]
Angielska nazwa: Lesser periwinkle, Common periwinkle [2,8]
Francuska nazwa: Pervenche mineure, Petite pervenche [2,8]
Niemiecka nazwa: Kleines Immergrun, Gemeines Immergrun [2,8]
Inne nazwy: Barwinek pospolity [4,6]
Rodzina: Toinowate - Apocynaceae [2,6]
Morfologia:
|
|
Barwinek mniejszy - kwiat |
Wysokość: do 20 cm [6], 0,1-0,3 m [4].
Szerokość: 0,5 m [4].
Pokrój: niska zimozielona krzewinka [4].
Kwiaty: pędy kwiatowe wzniesione, kwiaty koloru niebieskiego lub purpurowego, wyrastające pojedynczo z kątów liści. Kielich 5-dzielny, znacznie krótszy od korony, korona 5-płatkowa o rurce lejkowatej i 5 płasko rozpostartych łatkach, pręcików 5, przyrosłych do rurki korony, o nitkach krótkich, słupek o szyjce w górze pierścieniowato-zgrubiałej, słupek z dwoma zalążniami, u nasady zalążni 2 żółte gruczoły miodnikowe (miodniki) [+,6].
Owoce: dwa cylindryczne mieszki.
Łodyga: łodygi zdrewniałe u nasady, pędy płonne płożą się po podłożu, łatwo ukorzeniają się w kontakcie z podłożem [+]. Płożące łodygi mogą osiągnąć długość nawet jednego metra [6].
Liście: zimozielone, naprzeciwległe. Liście skórzaste, całobrzegie, eliptyczne lub jajowato-eliptyczne, ciemnozielone i błyszczące, do 5 cm długości, krótkoogonkowe [4,6].
Nasiona: z puchem.
Korzenie:
Roślina trująca [6].
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, zimująca w polskich warunkach.
Typ rośliny: krzewinka [4].
Kwitnienie: marzec-maj (III-V) [6], maj-sierpień (V-VIII) [5], pojedyncze kwiaty mogą zakwitać do późnej jesieni [4].
Rozmnażanie: wegetatywnie poprzez podział rośliny, sadzonki.
Ekologia:
Zasięg terytorialny: Środkowa i Południowa Europa, Kaukaz, Azja Mniejsza. W Polsce barwinek jest rzadko spotykany na niżu i na niższych położeniach górskich [zb. 6,8]
Siedliska: na nizinach i w dolnych partiach gór, świetliste lasy liściaste, zarośla, grądy, zasobne gleby [6]. .
Uprawa/Ochrona:
Stanowisko: słoneczne, półcień i cień [4]
Podłoże: pH 4,9 - 6,5 [], próchniczne, żyzne, świeże [4]
Nawadnianie: dobre.
Nawożenie:
Sadzenie: 5-10 sztuk na metr bieżący przy obwódkach na kwietnikach [7].
Sadzonkowanie termin: sierpień-wrzesień, w szklarni [5].
Pędy barwinka ukorzeniają się w węzłach [6].
Zastosowanie:
Kwiaciarstwo: roślina ozdobna, okrywowa, pod korony drzew, obwódki, klomby, rabaty skalne, do ogrodu, na cmentarz [4].
Zielarstwo - roślina lecznicza [2]
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Ziele barwinka - Herba Vincae pervincae (Herba Vincae minoris , Herba Pervincae) [6,8]
Liście Barwinka mniejszego - Folium Vicae minoris, Folium Vincae pervincae.
Surowiec zawiera: [zbiorcze 2,6,8]
Ziele:
- alkaloidy - około 30 związków (perwincyna, minoryna, winkamina, winkanoryna)
- substancja goryczowa (wincyna)
- flawonoidy (robinina)
- kwasy organiczne (ursolowy, mrówkowy, bursztynowy)
- trójterpeny
- garbniki
Działanie:
Barwinek posiada właściwości obniżające ciśnienie krwi, zwiększające dotlenie mózgu,miejscowo znieczulające, przeciwbiegunkowe, przeciwkrwotoczne, poprawiające przemianę materii. Ziele, ze względu na obecność garbników, może być stosowane przy bólach zębów, stanach zapalnych jamy ustnej, bólu gardła i biegunkach [zb. 2,+,6].
Alkaloidy (winkamina, wincyna) działają przeciwskurczowo i skutecznie rozszerzają ściany naczyń krwionośnych, głównie wieńcowych, mózgowych i macicy. Rozszerzenie naczyń powoduje lepsze dotlenienie mózgu, a to pośrednio wpływa na poprawę zapamiętywania i koncentracji.
Wyciągi używane są przy zastojach żylnych, migrenach zawrotach głowy spowodowanych niedotlenieniem mózgu.
Zastrzeżenia:
Barwinek mniejszy (pospolity) może mieć właściwości toksyczne lub trujące [6].
Zdjęcia:
|
|
|
Barwinek mniejszy 9.10.2012 |
Barwinek mniejszy - liście 9.10.2012 |
|
|
|
Barwinek mniejszy |
Barwinek mniejszy |
|
|
|
Barwinek mniejszy |
Barwinek mniejszy - pokrój 9.10.2012 |
|
|
|
Barwinek mniejszy |
Barwinek mniejszy |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Barwinek mniejszy 'Alba' - Vinca minor 'Alba' - odmiana barwinka o białych kwiatach | |
| Barwinek mniejszy 'Argenteovariegata' - Vinca minor 'Argenteovariegata' - odmiana barwinka z liśćmi o biało-żółtych brzegach i białymi kropkami na blaszce [4] | |
| Barwinek mniejszy 'Atropurpurea' - Vinca minor 'Atropurpurea' [4] | |
 | Barwinek mniejszy 'Variegata' - Vinca minor 'Variegata' - odmiana z liśćmi o białych brzegach |
| Barwinek mniejszy 'Rosea' - Vinca minor 'Rosea' - odmiana o różowych kwiatach, kwiaty mają mniejszą średnicę od formy typowej | |
 | Barwinek mniejszy 'Sebastian' - Vinca minor 'Sebastian' - odmiana o żółto obrzeżonych liściach |
 | Barwinek większy 'Variegata' - Vinca major 'Variegata' - barwinek większy różni się wysokością oraz wielkością liści od b. mniejszego, odmiana 'Variegata' posiada liście o białych brzegach |
| Barwinek różowy - Vinca rosea L. - roślina lecznicza [2] | |
 | Runianka japońska Pachysandra terminalis Siebold & Zucc |
- Grzegory J. 1966. Ogród przy domu. PWRiL, Warszawa.
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- Mowszowicz J. 1985. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa.
- Dział Gospodarstwa Wiejskiego i Agroturystyki DGWiA. 2007. Drzewa i krzewy w ogrodzie przydomowym. MODR, Karniowice.
- Bugała W. 1991. Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa.
- Polakowska M. 1987. Leśne rośliny zielarskie. PWRiL, Warszawa.
- Kiljańska I. (Red.) 1971. Kwiaciarstwo. PWRiL, Warszawa.
- Ożarowski A. 1980. Ziołolecznictwo. PZWL, Warszawa.
