Nazwa gatunkowa: Nasturcja większa - Tropaeolum majus L. [1,5,6]
Angielska nazwa: Large indian cress [4], Nasturtium [6]
Inne nazwy: Tropaeolum maius L. [4]
Rodzina: Nasturcjowate - Tropaeolaceae [4-6]
Morfologia:
|
|
Nastrucja większa - Tropaeolum majus |
Wysokość: od 30 cm do 3 m, w zależności od odmiany [1]
Kwiaty: o kształcie kielicha [1], lekko grzbieciste, wyrastające w kątach liści na długich szypułkach [5], z długą ostrogą utworzoną z dolnych działek kielicha [1,4]. Kwiaty koloru brązowo-czerwonego, pomarańczowego lub żółtego, w różnych odcieniach [5].
Owoce: czarno-beżowy lub szarobrązowy, żebrowany orzeszek [zb.5].
Łodyga/Pędy: okrągła, wiotka, zielona [], długa, pnąca się lub płożąca się, krucha [4], rozgałęziająca się [5].
Liście: charakterystyczne, kształtu tarczowatego [4], o unerwieniu (użyłkowaniu) dłoniastym, całobrzegie lub z falowane [], na długich ogonkach [5]. Liście są koloru jasnozielonego, purpurowo-zielonego, żółtego, czasami pstre [1].
Nasiona:
Korzenie:
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, lecz w polskich warunkach uprawiana jako roślina jednoroczna [5].
Pokrój: pnąca się bylina [4]
Kwitnienie: maj - lipiec - wrzesień (V-IX)
Rozmnażanie: z nasion.
Ekologia:
Pochodzenie: Ameryka Południowa (Chile, Peru, Kolumbia [5], Ekwador [4])[4].
Występowanie: Boliwia, Peru, Chiny, Brazylia.
Uprawa/Ochrona:
Stanowisko: ciepłe, słoneczne [1,5] lub półcieniste. W cieniu nasturcja kwitnie słabiej [1].
Podłoże: średnio-zasobne, lekkie, ciepłe, umiarkowanie wilgotnej [1]. Może rosnąć na prawie każdej glebie [5].
Nawadnianie:
Rozstawa (siew): 40 x 30cm lub 50 x 50cm [], 30-40 x 25 cm [5].
Termin siewu: [5].
Nawożenie: niskie. Przenawożenie skutkuje osłabieniem kwitnienia.
Siew
Nasiona należy wysiać po 15 maja, kiedy zniknie ryzyko przymrozków, do gruntu nasiona sieje się w rzędy co 40-50 cm (dla odmian pnących) lub 30-35 cm dla odmian karłowych. Nasiona wysiewa się po dwie sztuki do wcześniej przygotowanych dołków, w odległości 15-20 cm od siebie [1].
Szkodniki: mszyce i gąsienice bielinka kapustnika [1].
Zastosowanie:
- Roślina ozdobna [4,5] jednoroczna, wysiewana wprost do gruntu [1,5]. Odmiany karłowej używamy do obsadzania ogrodzeń, murów, tarasów, do skrzynek balkonowych, rabat i obwódek [zb.5]. Odmiany z długimi pędami można także użyć do okrycia altan, południowych ścian, płotów, pergol itp. [zb. 1,5].
- Zielarstwo: roślina lecznicza [4]
- roślina o właściwościach bakteriobójczych [4]
Surowiec zielarski:
Ziele nasturcji Herba Tropaeoli [4]
Kwiaty nasturcji Flos Tropaeoli [4]
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Ziele i kwiaty: glikotropeolina, flawonoidy (pochodne kwercytyny i kemferolu), barwniki antocyjanowe (pochodne cyjanidiny i pelargonidyny), karotenoidy (a-,b-,y-karoten, zeaksantyna), witamina C [4].
Działanie surowca zielarskiego:
Wyciągi wodne wykorzystywane sa w stanach zapalnych dróg moczowych i anginach [4].
Napary i odwary stosuje się do płukanek jamy ustnej, gardła i migdałków, a także do przemywania ran [4]
Świeży sok z liści może pomóc przy wypadaniu włosów i ich słabym wzroście [4].
Przetworzony surowiec:
Z nasturcji podczas destylacji parą wodną otrzymuje się izosiarkocyjanian benzylu, który ma silne właściwości bakteriobójcze [4]
Forma podania:
Wyciągi wodne, pary i odwary [4]
Ciekawostki:
Kwiaty nasturcji są jadalne. Mają pikantny i słodki (miodowy) smak [zbiorcze 4,7]. Marynowane pączki kwiatowe i niedojrzałe owoce mogą posłużyć jako zamiennik kaparów. Listki można dodawać do sałatek i twarogu [4].
Zdjęcia:
|
|
|
Nasturcja większa |
Nasturcja większa kwiat |
|
|
|
Nasturcja większa - nasiona |
Odmiany i gatunki pokrewne:
| Nasturcja większa 'Alaska Series' - Tropaeolum majus L. 'Alaska Series' - [6] |
| Nasturcja większa odm. 'Flore Pleno' - Tropaeolum majus var. flore pleno hort. - kwiaty w kształcie otwartego kielicha [1] |
| Nasturcja większa 'Hermine Grashoff' - Tropaeolum majus L. 'Hermine Grashoff' - [6] |
| Nasturcja większa odm. 'Nanum' - Tropaeolum majus var. nanum Benth. - odmiana karłowa, wysokość 30 cm, forma kulista [1] |
| Nasturcja większa 'Wina' - Tropaeolum majus L. 'Wina' - [6] |
| Nasturcja - Tropaeolum cultorum - odmiany mieszańcowe, krzyżówki (T. majus., L. T. minus L., T. peltephorum Benth.) uprawiane [5] |
| Nasturcja ? - Tropaeolum peltophorum Benth. - [1,5] wyrasta do 4 m [1] |
- Staffa K. 1971. Rośliny roczne wysiewane wprost do gruntu [W:] Kwiaciarstwo. Red. Kiljańska I. PWRiL, Warszawa: 78.
- Wikipedia, hasło: Nasturcja większa.
- Szweykowska A., Szweykowski J. 1975. Botanika. PWN, Warszawa: 170.
- Lewkowicz-Mosiej T. . Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- Chlebowski T. , Mynett K. , . Kwiaciarstwo. PWRiL, Warszawa.
- RHS Online. Protokół dostępu: https://www.rhs.org.uk/Search?query=tropaeolum%2bmajus (dostęp 26.1.2015).
- ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=505615 (dostęp 26.1.2015).
- Doświadczenia i obserwacje własne: Aleksander Skrzyński.