Nazwa gatunkowa: Żywokost lekarski - Symphytum officinale L. [2,3]
Angielska nazwa: Common comfrey [2]
Rodzina: Ogórecznikowate - Boraginaceae [3,5]
Morfologia:
|
|
Żywokost lekarski |
Wysokość: 1,2 m.
Kwiaty: (płatki korony) koloru purpurowego lub czerwonawego. Kwiaty osadzone na krótkich szypułkach, zwisłe, 5-krotne [3]. Kielich zrosłodziałkowy, pięciodzielny, z pięcioma ostrymi zakończeniami [3]. Korona długości 1-2 cm, rurkowato-dzwonkowata, z odwiniętym brzegiem, gardziel korony przysłonięta jest przez podługowate łuseczki, nazywane osklepkami [3]. Słupek górny, z pojedynczą szyjką, pręcików 5 - przyrośnięte do korony [3].
Owoce: typu orzeszek [1], rozłupnia rozpadająca się na cztery pomarszczone rozłupki [3,5].
Łodyga: gruba, kanciasta, szorstko owłosiona, długości do 100 cm [3,5], rozgałęziona w górnej części [3].
Liście: jajowate lub lancetowate, zbiegające po łodydze, zaostrzone na końcach, szorstko owłosione, skrętoległe [3].
Korzenie: długie i silnie rozgałęzione [2]. Kłącze grube, krótkie, czarno-fioletowe.
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia.
Pokrój: średniej wysokości bylina [2]
Kwitnienie: wiosna-lato: maj - czerwiec (V-VI) [3]
Rozmnażanie: generatywnie poprzez nasiona
Ekologia:
Zasięg terytorialny: prawie cała Europa, Polska, Azja Mniejsza, Syberia - tereny Europy o klimacie umiarkowanym i przyśródziemnomorskim i Azji z klimatem oceanicznym [zbiorcze 2,3,5].
Siedliska: mokre łąki, rowy, przydroża, brzegi wód []. Siedliska: podmokłe olsy Alnion glutinosae, olsy górskie Alnion glutinoso-incanae, lasy jesionowo-dębowe Fraxino-Quercion, szuwary i brzegi jezior Phragmition, a także jednokośne łąki trzęślicowe Molinion [3]
Uprawa:
Stanowisko: słoneczne
Podłoże: próchniczne, gleby torfowe, zasobne, glejowe, o wysokim poziomie wód gruntowych.
Nawadnianie: częste przy suchym podłożu, sporadyczne jeżeli poziom wód gruntowych jest wysoki.
Nawożenie: średnie
Żywokost lekarski jeżeli ma odpowiednie stanowisko, to może rosnąć w dość zanieczyszczonym miejscu jak np. ul. Bora Komorowskiego w Krakowie przy parkingu Quantum, koło sklepu OBI (ulica o bardzo dużym natężeniu ruchu) [6].
Zastosowanie:
- Zielarstwo: roślina lecznicza [2,5]
- Zielarstwo: lecznictwo ludowe [3]
- Pszczelarstwo: Roślina miododajna [3]
- Meblarstwo i stolarstwo - olej z żywokostu stosuje się do impregnacji drewna.
- Przemysł farmaceutyczny [2]
- Przemysł kosmetyczny [2]
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Korzeń żywokostu lekarskiego - Radix Symphyti syn. Radix Consolidae [2].
Zbiór surowca zielarskiego:
Zbioru należy dokonać wczesną wiosną, tuż przed rozwojem liści, lub jesienią po zakończonej wegetacji. Zbioru można dokonywać ze stanu dzikiego lub z uprawy. Suszyć szybko w temperaturze nie wyższej niż 50°C. Surowiec powinien zawierać co najmniej 0,7% alantoiny [1].
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
Surowiec objęty jest FP IV [1].
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Korzeń żywokostu: [zbiorcze 2,3,5]
- śluz (12%)
- cukry
- pektyny
- garbniki
- puryna (alantoina)
- alkaloidy pirolizydynowe (symfytyna, echmidyna)
- kwasy fenolowe (chlorogenowy, kawowy, litospermowy)
- skrobia
- asparagina
- beta-sistosterol
- aminokwasy
- związki krzemu
|
|
Alantoina |
Działanie:
Zewnętrzne stosowanie: Alantoina pobudza podział (wzrost) komórek, a więc wspomaga gojenie się ran [5]. Surowiec wykorzystuje się przy stłuczeniach, zwichnięciach, skręceniach, skazie moczowej, artretyzmie, hemoroidach, żylakach, zapaleniach żył, wrzodach, opuchnięciach i oparzeniach, łuszczycy, egzemie, trądziku i czyrakach [5].
Wewnętrzne stosowanie (niezalecane): Śluzy działają osłaniająco na błony śluzowe i łagodzą kaszel. Surowiec może pomóc w bólach gardła, zapaleniu migdałków, oskrzeli, opłucnej [5]. Czasami stosowany przy schorzeniach górnych dróg oddechowych, żołądka.
Zastrzeżenia:
Żywokost jest rośliną o właściwościach leczniczych i wg. ostatnich dyrektyw Unii Europejskiej, należy ją stosować tylko zewnętrznie i w szczególnych przypadkach, po wcześniejszym kontakcie z lekarzem.
UWAGA! Surowiec jest toksyczny: uszkadza wątrobę i jest rakotwórczy przy stosowaniu wewnętrznym (połykanie surowca lub leków) [2].
Przetworzony surowiec:
Z wyciągów i wyizolowanej alantoiny sporządza się różne maści, kremy i zasypki do skóry [2].
Leki i mieszanki ziołowe zawierające żywokost:
- Alantan - Zasypka i maść [1]
- Rektosan - Species antihaemorhoidales - zioła przeciw guzkom krwawniczym, Species stomachicae - mieszanka objęta FP III [1]
- Syrop żywokostowy - Siropus Symphyti [1]
- Syrop żywokostowy z podbiałem - Siropus Symphyti cum Farfara [1]
Ciekawostki:
Nazwa Żywokost wzięła się prawdopodobnie od jego właściwości regenerujących []. Żywokost był używany w medycynie ludowej przy złamaniach kości, okładach pourazowych, owrzodzeniach żołądka [3].
Kulinaria: na Islandii z młodych liści żywokostu sporządza się sałatki [3].
Zdjęcia:
|
|
Żywokost lekarski |
Odmiany i gatunki pokrewne:
| Ogórecznik lekarski - Borago officinalis L. - roślina lecznicza i przyprawowa, podobny pokrój. |
- Walewski W. . Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
- Lewkowicz-Mosiej T. . Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- Cincura F., Ferakova V., Majovsky J., Somsak L., Zaborsky J., . Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa: 232.
- Obrazek alantoiny został pobrany i przetworzony z Wikipedii. Protokół dostępu: http://pl.wikipedia.org/wiki/Alantoina#mediaviewer/File:Allantoin.svg (dostęp 5.10.2014)
- Trojan E. 2010. Przyprawy. AA s.c., Kraków.
- Obserwacje i doświadczenia własne: Aleksander Skrzyński
