Nazwa gatunkowa: Cytryniec chiński - Schisandra chinensis (Turcz.) Baill.[1]
Angielska nazwa: Chinese magnoliavine [3]
Inna nazwa: Maximowiczia sinensis Rupr., cytrynnik chiński [3]
Rodzina: Cytryńcowate - Schisandraceae [1,2,3]
Morfologia
Wysokość: do 10 m [1].
Pokrój pnący się krzew [1].
Kwiaty: płatki korony białe lub w odcieniach różu, średnicy około 1,5 cm, pachnące, wyrastają po 2-3 sztuki, przytwierdzone do długich szypułek. Brak zróżnicowania na okwiat i kielich, w kwiecie znajduje się 5 pręcików. Po zapłodnieniu słupkowie kwiatu ulega znacznemu wydłużeniu i przekształceniu w gronowaty owoc o długości do 10 cm [1].
Owoce: czerwone, soczyste jagody, zebrane w grono. Jagody są jadalne, kwaskowate i zasobne w witaminę C [1]. Miąższ jest soczysty, z cytrynowym zapachem i swoistym smakiem [3]
Łodyga: lewoskrętna, brązowa, naga, z przetchlinkami [1], elastyczna [3].
Liście: opadają na zimę, ułożone skrętolegle, kształtu eliptycznego, bądź odwrotnie jajowatego, długości 5-10 cm, od góry błyszczące, od dołu niebieskawe. Brzeg blaszki składa się z małych ząbków. Młode liście lekko owłosione tuż przy nerwach. Roztarte liście wydzielają przyjemną (cytrynową) woń. Cytryniec zrzuca dość wcześnie liście - we wrześniu (VIII) [1].
Nasiona: kształtu nerkowatego, koloru pomarańczowo-brązowego [1]
Biologia
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, zimująca w polskich warunkach .
Typ rośliny: krzew [1] drzewiaste pnącze [1].
Kwitnienie: wiosna: maj (V) [1].
Owocowanie: sierpień (VIII) [1].
Rozmnażanie: generatywnie poprzez nasiona, wegetatywnie poprzez sadzonki zielne i odkłady [1].
Ekologia
Pochodzenie: Azja [1]
Zasięg terytorialny: Japonia, Korea, Chiny, Sachalin [1]
Siedliska: rzeki, potoki, dorzecza, tereny w pobliżu rzek i zbiorników wodnych, lasy liściaste [1]
Aktualnie cytryniec wprowadzany jest do uprawy w Europie; Białorusi, Ukrainie, Bułgarii i w Polsce [1]
Uprawa
Stanowisko: pełne słońce (o ile zapewnimy wilgotne podłoże), w młodości znosi silne ocienienie[1]
Podłoże: wilgotne, żyzne .
Nawadnianie:
Nawożenie:
Mrozoodporność: wysoka [1] jeżeli zapewnimy mu odpowiednie wilgotne stanowisko
Rozmnażanie: nie jest łatwe [?], rozmnaża się głównie poprzez nasiona, które wymagają stratyfikacji do wiosny. Nasiona należy wysiać w inspekcie lub pod innymi osłonami. Cytryńca można rozmnażać także przez sadzonki zielne i odkłady [1]
Opis:
Cytryniec jest rośliną rzadko spotykaną w naszej części Świata. Do tej pory można było go podziwiać w ogrodach botanicznych [1]. Ostatnio jego dostępność się zwiększyła dzięki amatorskim uprawom i szkółkom, które zajęły się jego rozmnożeniem.
Owoce cytryńca spożywa się na surowo lub w postaci przetworów. Warto owoce cytryńca stosować do herbaty zamiast cytryny[3]
Zastosowanie
- Zielarstwo: roślina lecznicza [3]
- Dendrologia: Spis drzew i krzewów; do stosowania w parkach i zieleńcach, przy altanach i budynkach, zasłanianie starych drzew, ścian budynków [1].
- Szkółkarstwo: Szkółkarstwo ozdobne
Ciekawostki:
Smak owoców jest trudny do określenia. W Chinach cytryńca nazywają rośliną o pięciu smakach [3]
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Owoce cytryńca Fructus schisandrae [3]
Zbiór surowca zielarskiego:
Zbiera się dojrzałe owoce w sierpniu (VIII) [1].
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
Patrz morfologia->owoce.
Skład chemiczny surowca zielarskiego: [3]
- witamina C, witamina E
- olejek eteryczny
- związki lignanowe (schizandrol A?, schizandryna, schizandrol B, schizanenol, schizanteryny)
- kwasy organiczne
- cukry
- garbniki
Działanie surowca zielarskiego:
Dzięki dużej zawartości witaminy C owoce stosowane są jako lek wzmacniający przy wyczerpaniu fizycznym i psychicznym. Owoce cytryńca pozytywnie wpływają na pracę ośrodkowego układu nerwowego, przyspieszają zabliźnianie się ran i chronią komórki wątroby (działanie antyhepatotoksycznie) [3].
- Bugała W. 1991. Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa.
- Schisandra Michx.. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=18087 (dostęp 13.1.2016)
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
