Nazwa gatunkowa: Pierwiosnek lekarski - Primula veris L.

Inna nazwa: Pierwiosnek lub Pierwiosnka [3], pierwiosnka lekarska[], Primula officinalis (L.) Hill.[3]

Rodzina: Pierwiosnkowate - Primulaceae

Morfologia

Pierwiosnek lekarski

Wysokość: 20-40 cm

Pokrój: niska bylina

Kwiaty: zebrane w kwiatostany na szczycie nagiego głąbika. Korony kwiatów pierwiosnka lekarskiego są złocistożółte, pachnące, średnicy 1-2 cm. Łodyga kwiatostanu długości 10-20 cm, owłosiona. Kielich trwały rurkowaty, z pięcioma ząbkami, bladozielony lub żółtawozielony.

Owoce: jajowata, jednokomorowa, torebka, z kielichem.

Łodyga: okrągła, na końcu znajduje się kwiatostan.

Liście: wyrastają z kłącza, podłużnie jajowate, tworzą rozetę liściową, młode liście zwinięte , pomarszczone, nieregularnie karbowane, na szczycie zaokrąglone.

Nasiona: liczne, płaskie.

Korzenie: krótkie kłącze i liczne korzenie. Kłącze jest wielogłowe, często powyginane, szarobrunatne lub czerwonobrunatne. Korzenie są walcowate, podłużnie bruzdowane, szarożółte, lub szarobrunatne.

Biologia:

Długość życia rośliny: roślina wieloletnia.

Typ/forma życiowa rośliny: bylina

Kwitnienie: marzec - maj (III-V) [2]

Rozmnażanie: generatywne poprzez nasiona.

Ekologia:

Zasięg terytorialny: Polska - gatunek rodzimy, Europa od niżu aż po wyżyny, klimat umiarkowany Azji

Siedliska: lasy liściaste Primulo veris-Carpinetum, łąki oraz zbiorowiska przyśródziemnomorskie półsuche murawyMesobromion, kontynentalne suche i półsuche murawy Cirsio-Brachypodion, rzadziej w związku wielokośne łąki świeże Arrhenatherion.

W Polsce w stanie naturalnym jest pod częściową ochroną.

Zastosowanie

    Zielarstwo: roślina lecznicza, lecznictwo ludowe

    Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna

Zielarstwo

Surowiec zielarski:

Korzeń pierwiosnka - Radix Primulae.

Surowiec zielarski:

Ze względu na to że pierwiosnek lekarski w stanie naturalnym jest pod ochroną, surowiec pochodzi wyłącznie z upraw.

Korzenie wykopuje się jesienią i po oczyszczeniu szczotką suszy w temperaturze 40-50°C.

Informacje na temat surowca:

Korzeń ma zapach swoisty, słaby, a smak gorzkawy, drapiący.

Surowiec zazwyczaj pochodzi z importu.

Surowiec opisany był w FP IV.

Surowiec zawiera:

Korzeń pierwiosnka: []

  • glikozydy (primulaweryna, prymweryna)
  • saponiny (primulina)
  • olejek eteryczny
  • garbniki
  • karoten

Liście: []

zawierają dużo witaminy C

Działanie:

Silnie wykrztuszające z powodu drażnienia błon śluzowych oskrzeli. Stosowany w postaci naparów w nieżytach górnych dróg oddechowych, w krztuśću, zapaleniu płuc. W medycynie ludowej odwar z kwiatów używano przy schorzeniach z układem moczowym i reumatyzmie.

Herbatka z kwiatów polecana jest przy bezsenności i migrenie.

Zdjęcia:

Pierwiosnek lekarski kwiatostan Primula veris

Kwiatostan pierwiosnka lekarskiego

Odmiany i gatunki pokrewne:

Pierwiosnek bezłodygowy - Primula vulgaris
Pierwiosnek kubkowaty/Prymula - Primula obconica - szerokojajowate, owłosione liście
Pierwiosnek ślimakowaty - Primula malacoides - wielopiętrowe okółki kwatowe i różowych kwiatach
Pierwiosnek wyniosły - Primula eliator - roślina ozdobna, roślina lecznicza.
Pierwiosnek ząbkowany - Primula denticulata
Źródło:
  1. 1985. Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
  2. 1990. Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa.
  3. 1956. Roślinne leki ludowe. Ludowa Spółdzielnia wydawnicza, Warszawa.
Menu :