Nazwa gatunkowa: Pierwiosnek wyniosły - Primula eliator (L.) Hill [1]
Inna nazwa: Pierwiosnka [1], Pierwiosnek wysmukły
Rodzina: Pierwiosnkowate - Primulaceae [1]
Morfologia:
|
|
Pierwiosnek wyniosły 7.V.2016 |
Wysokość: niska, od 5 cm do 30 cm [1]
Kwiaty: średnicy 15-25 mm, na długich szypułkach, rurkowate, żółte z pomarańczowym pierścieniem, czerwone, białe, wyrastają na szczycie łodyg w baldachach. Kielich kwiatowy trwały, rurkowaty, wąski, przylegający do rurki korony, żółtozielonkawy, z ostro zakończonymi zielonymi szczytami [1]. Korona dzwonkowata, o łatkach odwrotnie jajowatych, cytrynowożółta, z pomarańczowym pierścieniem w gardzieli rurki.
Owoce: walcowa torebka o długości około 15 mm [1].
Łodyga: okrągła, na końcu znajduje się kwiatostan.
Liście: zielone a pod spodem szarozielone, pojedyncze, jajowate, krótko owłosione, pomarszczone, posiadają zwinięte brzegi, tworzą rozetę liściową. Brzeg blaszki jest nieregularnie karbowany [1]
Nasiona: liczne, płaskie [1].
Korzenie: krótkie kłącze, z którego wyrasta duża liczba korzeni [1]. Kłącze jest wielogłowe, często powyginane, szarobrunatne lub czerwonobrunatne. Korzenie są walcowate, podłużnie bruzdowane, szarożółte, lub szarobrunatne.
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia
Pokrój: bylina tworząca przyziemne rozety liściowe.
Kwitnienie: marzec-maj (III-V) [1], Kwiecień - Maj
Rozmnażanie: Siew nasion XII-III do inspektu, podział roślin.
Ekologia:
Zasięg terytorialny: Polska - gatunek rodzimy , Europa, Azja, Zachodnia Syberia. Pierwiosnek wyniosły wyrasta na terenach o klimacie suboceanicznym. Pierwiosnka można znaleźć od wyżyn aż po tereny górskie [1].
W Polsce w stanie naturalnym pierwiosnek jest pod częściową ochroną [1].
Uprawa/Ochrona:
Stanowisko: półcieniste i wilgotne
Podłoże: żyzne, próchniczne, zasobne w wapń [1], glina:torf w stosunku 2:1, PH podłoża: obojętne - 6,5 - 7
Nawadnianie: średnie, umiarkowane tak aby gleba była stale wilgotna
Nawożenie:
Wymaga stanowiska półcienistego np. pod drzewami, gleba powinna być żyzna i umiarkowanie wilgotna. Najładniej i najdłużej kwitnie w temperaturze 8-12°C lub nieco wyższej i wymagają wtedy umiarkowanego podlewania(2-3/tydzień). Nie lubią przesadzania. Jest rośliną wapniolubną.
Zastosowanie:
Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna [1]: Wczesnowiosenna roślina. Pierwiosnkę wyniosłą stosuje się głównie do obsadzania rabat, ogrodów skalnych, grupami wśród drzew. Niektóre gatunki można uprawiać w doniczkach w mieszkaniu, chociaż gatunki P. vulgaris coraz częściej uprawiane są w doniczkach.
Zielarstwo: roślina lecznicza, ale wykorzystywana rzadziej niż Pierwiosnek lekarski.
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Korzeń pierwiosnka - Radix Primulae oraz kwiat - Flos Primulae.
Zbiór surowca:
Surowiec zazwyczaj pochodzi z upraw, ponieważ w stanie naturalnym roślina jest pod ochroną prawną. Zbiór korzeni należy przeprowadzić na jesień. Surowiec należy suszyć w temperaturze 40-50°C.
Informacje na temat surowca:
Korzeń ma zapach swoisty, słaby, a smak gorzkawy, drapiący.
Surowiec zawiera:
Kwiaty: Glikozydy (primulaweryna, prymweryna), saponiny (primulina), olejek eteryczny, garbniki i inne subst [1].
Działanie:
Odwar z kłącza i korzeni lub kwiatów stosuje się przy stanach zapalnych dróg oddechowych [1].
Zdjęcia:
|
|
|
Pierwiosnek wyniosły 9.10.2012 |
Pierwiosnek wyniosły kilka odmian |
|
|
|
Pierwiosnek wyniosły 9.10.2012 |
Pierwiosnek wyniosły 7.5.2016 |
Odmiany i gatunki pokrewne:
| Pierwiosnek bezłodygowy - Primula vulgaris |
| Pierwiosnek kubkowaty/Prymula - Primula obconica - szerokojajowate, owłosione liście |
| Pierwiosnek lekarski - Primula veris L. |
| Pierwiosnek ślimakowaty - Primula malacoides - wielopiętrowe okółki kwiatowe i różowych kwiatach |
| Pierwiosnek ząbkowany - Primula denticulata |
- Cincura F., Ferakova V., Majovsky J., Somsak L., Zaborsky J., 1990. Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa.
- Kiljańska I. (Red.) 1971. Kwiaciarstwo. PWRiL, Warszawa.
- Mynett K. 1990. Rośliny doniczkowe w mieszkaniu. Chemil, Warszawa.
- Walewski W. 1985. Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
