Nazwa gatunkowa: Bazylia pospolita - Ocimum Basilicum L. [1,6]
Angielska nazwa: Sweet basil [1]
Francuska nazwa: Basilic commun, Herbe royale, Oranger des savetiers [1]
Niemiecka nazwa: Echtes Basilienkraut [1]
Inne nazwy: Bazylia właściwa, Bazylia wonna, Bazylia ogrodowa, Ziele królewskie, Ocimum basilis
Rodzina: Jasnotowate - Lamiaceae, dawniej Wargowe - Labiateae
Morfologia:
|
|
Bazylia pospolita |
Wysokość: 20-40 cm.
Kwiaty: białe, jasnoróżowe lub żółtawe, zakwitające w nibyokółkach, zebrane po 6, kątach listków, w górnej części pędów. Słupki 4.
Owoce: drobna brązowa rozłupnia złożona z czterech jajowatych brązowo-czarnych lub czarnych, łatwo śluzowaciejących rozłupek.
Łodyga: wzniesiona, naga, cztero-kanciasta, rozgałęziona w górnej części.
Liście: podłużnie jajowate, jasnozielone, odlegle ząbkowane, ogonkowe.
Nasiona:
Korzeń: palowy, równomiernie rozgałęziony, system korzeniowy jest stosunkowo płytki.
Biologia:
Długość życia rośliny: Roślina jednoroczna.
Pokrój: wzniesiona roślina zielna.
Kwitnienie: czerwiec - wrzesień (VI - IX).
Rozmnażanie: Z siewu do gruntu lub inspektu.
Ekologia:
Pochodzenie: tropikalne rejony Azji oraz południe Europy.
Roślina rośnie dziko w Iranie, Mongolii i w Chinach. W stanie zdziczałym występuje w Azji Południowej, od obszaru śródziemnomorskiego do Polinezji na wschodzie.
Roślina pospolicie uprawiana w wielu krajach. W Polsce uprawiana od XVI wieku. Bazylię uprawia się w dużej ilości głównie dla przemysłu olejarskiego w południowej Francji oraz w Niemczech. Uprawy można spotkać także w takich krajach jak Indonezja, Egipt, Maroko, Węgry, Hiszpania oraz stan Kalifornia w USA.
Uprawa/Ochrona:
Stanowisko: słoneczne z rozproszonym światłem.
Podłoże: próchniczne, żyzne, przepuszczalne, lekkie, ciepłe.
Nawadnianie: dobre
Nawożenie: 60-70 kg N, 50-60 kg P2O5, 80-100 kg K20 /ha.
Siew: do inspektu Marzec - Kwiecień
Głębokość siewu: inspekt: 0,5 cm, grunt: 0,5-1 cm.
Rozstawa przy siewie: wprost do gruntu co 40 cm w rzędach
Choroby: Zgorzel siewek, Szara plamistość bazylii, Szara pleśń. Choroby te zwalczamy przy użyciu Dithane NeoTec 75 WG przy stwierdzeniu pierwszych objawów. W przypadku Zgorzeli siewek nasiona zaprawiamy przed siewem wg. instrukcji na opakowaniu.
Szkodniki: Mszyce, Przędziorki, Zmieniki. Do zwalczania tych szkodników możemy użyć środka Karate Zeon 050 CS.
Bazylię uprawia się z rozsady lub siewu. Nasiona wysiewa się do ciepłego inspektu na przełomie Marca i Kwietnia.
Na 1 ha plantacji potrzeba około 2 kg nasion. Do jednego okna inspektowego sieje się rzutowo 6-8 g nasion. Nasiona należy przykryć cienką warstwą ziemi lub piasku (około 0,5 cm).
Produkcja rozsady trwa około 6-8 tygodni w zależności od warunków. Rośliny do wysadzenia do gruntu powinny mieć 5-6 cm długości oraz 2-3 pary liści. Bazylia lubi ciepło, a więc wysadzamy ją po 15 Maja. Rozsada powinna być zahartowana, a więc kilka dni przed wysadzeniem zdejmujemy okna inspektów (najlepiej przed nocą) i ograniczamy podlewanie.
Rozsadę wysadzamy w dzień po deszczu, najlepiej pochmurny, aby rośliny nie uschły. Pierwsze zabiegi uprawowe to spulchnianie gleby oraz odchwaszczanie przy pomocy planetu lub pielnika. Produkcja rozsady jest dzisiaj zbyt pracochłonna, więc stosuje się siew wprost do gruntu, tak aby wschody ukazały się po 15 Maja. Przy siewie należy zwrócić uwagę na równy termin wschodu chwastów oraz bazylii.
Najlepiej rozpocząć uprawę po roślinach okopowych. Na jesień poprzedzającego uprawę roku stosujemy dawkę obornika w ilości 60t/ha, przed zimą należy wykonać głęboką orkę powyżej 20 cm. Wiosną w zależności od stanu pola stosujemy włókę i bronę lub kultywator. Nawożenie mineralne: 60-70 kg N podzielonego na dwie dawki (po wzejściu i po pierwszym zbiorze), 50-60 kg P2O5 przed siewem, 80-100 kg K20 przed siewem. * Dawki nawozów są zależne od indywidualnego zapotrzebowania gleby lub podłoża i mogą ulegać zmianie.
Plon ziela z 1 ha wynosi 1,5 do 2 ton przy dwóch zbiorach.
Zastosowanie:
Zielarstwo: roślina lecznicza [1], roślina przyprawowa [4]; może być uprawiana w gruncie oraz w doniczkach, jako roślina pokojowa [6].
Przemysł perfumeryjny.
Roślina miododajna.
Przemysł alkoholowy.
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Ziele bazylii - Herba Basilici, syn. Herba Ocimi basilici. Olejek bazyliowy - Oleum Basilici
Zbiór surowca:
Pierwszy zbiór należy przeprowadzić na początku kwitnienia rośliny (VI - VIII), najlepiej w godzinach porannych tuż przed południem. Główny zbiór następuje w końcu lipca lub na początku sieerpnia.
Suszenie surowca powinno być przeprowadzone w odpowiednich warunkach: rozkładamy surowiec cienkimi warstwami i suszymy w temperaturze nie wyższej niż 35C.
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Olejek eteryczny (0,4-0,7%, można uzyskać większe wartości, linalol (do 75%), cymen i ocymen, eugenol (do 20%), linalol, kamfora, metylochawikol/estragol (do 87%), 1,8-cineol (1,6-8%), limonen (do 1%), mircen (0,1-2%), alfa-pinen (0,2-0,4%), beta-pinen (do 1%), seskwiterpeny, pochodne metylopropanu (ester metylowy kwasu cynamonowego)), garbniki (6%), glikozydy, saponiny, flawonoidy, sterole, saponiny, a także sole mineralne zasobne w mangan, żelazo i kobalt.
Działanie surowca zielarskiego:
Ziele stosowane jest przy dolegliwościach związanych z układem trawiennym (bóle żołądka, problemy ze wzdęciami). Dzięki olejkowi eterycznemu ma właściwości uspokajające, przeciwbakteryjne. Ponadto wykazuje działanie przeciwskurczowe, moczopędne. Świeżym zielem lub sokiem naciera się miejsca ukąszeń przez owady, a naparami lub odwarami obmywa się skórę w stanach zapalnych, grzybicy lub świądzie.
Olejek ekstrahowany z ziela używany jest w aromaterapii jako składnik płynów do kąpieli lub masażu, stosowany w stanach zmęczenia, wyczerpania nerwowego i przygnębienia. Zaleca się także smarowanie nim klatki piersiowej przy astmie i w zapaleniu oskrzeli.
Bazylia jako przyprawa
Ziele bazylii jest szczególnie używane w kuchni francuskiej i indyjskiej.
Bazylia świeża jak i suszona jest popularną przyprawą wielu dań. Korzenny aromat bazylii dobrze komponuje się z czosnkiem, takie połączenie stosowane jest do sałatek, białych, sosów, sosu włoskiego i potraw z rejonu Morza Śródziemnego. Z powodzeniem można ją łączyć z pomidorami i przetworami pomidorowymi. Bazylią przyprawiane są zupy, marynaty, wędliny, konserwy, potrawy z owoców morza, ryb, drobiu, wieprzowiny, potrawy z warzyw (fasola, groch, bób, szpinak, kapusta kwaszona), a także omlety, pizza, i spaghetti.
Ciekawostki:
W Azji Środkowej Bazylia wysiewana jest w polu w uprawach współrzędnych (łączonych), ponieważ posiada właściwości odstraszające mszyce. Takie rozwiązanie polecane jest w uprawach ekologicznych.
Polska nazwa pochodzi od greckich słów okimum - pachnący oraz basilikos - królewski.
Na Haiti bazylia jest zielem poświęconym pogańskiej bogini miłości Erzulie.
Czysty eugenol (składnik olejku eterycznego) używany jest w stomatologii jako środek dezynfekujący i dezodorujący.
Bazylia została sprowadzona do Polski w XII wieku jako przyprawa i roślina lecznicza.
Herba polonica: Golcz A., Politycka B.,Seidler-Łożykowska K.: Wpływ nawożenia azotem w zależności od fazy rozwojowej na plon i zawartość olejków eterycznych
Gatunki i odmiany pokrewne:
- Bazylia pospolita 'Magic Mountain' - Ocimum basilicum 'Magic Mountain'
- Bazylia poświęcona - Ocimum sanctum L. - roślina o właściwościach leczniczych, rosnąca w Indiach .
Zdjęcia:
|
|
|
Bazylia pospoilta Pokruszony surowiec stanowi przyprawę |
Bazylia pospolita |
|
|
|
Bazylia pospolita |
Bazylia pospolita |
|
|
|
Bazylia pospolita |
Bazylia pospolita |
|
|
|
Bazylia pospolita nasiona |
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- Pisulewska E., Janeczko Z. 2008. Krajowe Rośliny Olejkowe. Know-How, Kraków.
- J. Mowszowicz. 1985. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa.
- Sedo A., Krejca J. 1987. Rośliny źródłem przypraw. PWRiL, Warszawa.
- Zalecenia ochrony roślin na lata 2010/2011 - Rośliny zielarskie.
- Goeschke F. 1888. Ogród wiejski. Gebethner i Wolff (S. Orgelbranda Synowie). Warszawa.
