Nazwa gatunkowa: Nefrolepis wyniosły - Nephrolepis exaltata (L.) Schott [2-6]
Inna nazwa: Paprotka, Nefrolepis wysoki
Rodzina: - Lomariopsidaceae [4], Dryopteridaceae [5], Nephrolepidiaceae - Nephrolepidiaceae [6], Paprotkowate - Polypodiaceae [2]
Morfologia:
Wysokość: do 60 cm.
Liście: wyrastają z kłącza, są łukowato wygięte i składają się z lancetowatych listków [3], pojedynczo lub podwójnie pierzaste, pod spodem liści znajdują się liczne kupki zarodni [2].
Pędy/łodyga: ze skupienia liści tuż przy ziemi rozwijają się długie rozłogi, które mogą dać początek nowym roślinom [2]
Korzenie: kłącze
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia [5].
Pokrój: bylina z grupy paproci
Rozmnażanie: in-vitro [?], podział roślin i rozłogów [2,3]. Zazwyczaj osobniki nefrolpisu wysokiego są bezpłodne, nieliczne zarodniki uzyskane z rośliny nie powielają cech rośliny matecznej [2].
Ekologia:
Pochodzenie: rejony tropikalne i subtropikalne Ameryki (Brazylia) [4,5] i Meksyk [6], Afryki i Azji (Chiny) [3], Karaiby, Hawaje [4,6]
Zasięg terytorialny: zacienione lasy strefy tropikalnej.
Uprawa:
Stanowisko: o rozproszonym świetle, półcieniste, najlepiej na wschodnim oknie [3], o wysokiej wilgotności względnej powietrza - zraszane, należy cieniować nefrolepisy w słoneczne dni [2], najlepszym miejscem dla nefrolepisu będzie północne lub wschodnie okno .
Podłoże: pH 5,5-6,0, żyzne, próchniczne, o dużej zawartości torfu [3], wysokie wymagania pokarmowe, wrażliwa na zasolenie (3g KLC/dm^3).
Nawadnianie: dobre, obfite, należy pilnować, aby podłoże było stale wilgotne [3].
Nawożenie: średnie, regularne, o zwiększonej ilości azotu (N) [2], nie zaleca się stosowania nawozów mineralnych (sztucznych) podczas ukorzeniania roślin. W trakcie uprawy młodych roślin można stosować bardzo słabe roztwory nawozów (około 0,2%).
Typ szklarni: umiarkowana, latem 20-25°C, zimą 12-15°C.
Rozmnażanie: zazwyczaj przez rozłogi, rzadziej przez podział roślin [2].
Ogólny sposób rozmnażania to pozyskiwanie młodych roślin poprzez ukorzeniające się rozłogi roślin matecznych. Materiał mateczny możemy posadzić na parapetach wypełnionych mieszanką ziemi liściowej z torfem i piaskiem (lub inną zasobną w substancję organiczną), w rozstawie 30 x 40 cm. Wyrastające rozłogi kulkujemy, czyli przytwierdzamy drutem w kształcie litery U w kierunku podłoża. Młode rośliny możemy rozpocząć oddzielać od roślin matecznych, gdy wytworzą 3-4 liście [2].
Pierwszy sposób rozmnażania: Najlepszym terminem pozyskiwania nowych roślin jest maj-sierpień. Aby rozmnażać przez rozłogi, potrzebne nam będą najlepsze rośliny jakie posiadamy. Rośliny mateczne sadzimy na stołach w rozstawie 50x50 cm lub 70x70 cm do podłoża. Podczas rozmnażania należy utrzymywać temperaturę 20-22°C [+]. Gdy roślina wypuści rozłogi to należy je zakulkować (przyszpilkować) do podłoża [2,+]. Odcinamy nowe roślinki od rośliny matecznej i przesadzamy do doniczek, gdy wytworzą 3-5 liści. Młode rośliny odejmuje się zazwyczaj raz na miesiąc. Do prac pielęgnacyjnych matecznika będzie należeć podcinanie liści rośliny matecznej, aby nie zasłaniały one roślin potomnych. Gotowy materiał handlowy można uzyskać do 6 miesięcy od odjęcia roślin potomnych.
Drugi sposób rozmnażania: Rośliny mateczne zagłębiamy w czerwcu w podłożu próchnicznym (torf, ziemia liściowa). Zagłębione rośliny wytwarzają liczne rośliny potomne. W sierpniu odcinamy młode rośliny, a roślinę macierzystą sprzedajemy. Tym sposobem z młodych roślinek uzyskamy do końca dobry materiał handlowy.
Trzeci sposób rozmnażania: Podział roślin dobrze wykształconych na dwie części.
Czwarty sposób rozmnażania: od początku nefrolepis uprawia się w doniczkach (pominięcie etapu parapetów). Jest to proces bardziej pracochłonny, jednak otrzymuje się rośliny lepiej przystosowane do warunków domowych. Nefrolepisy w doniczkach uprawia się w ciepłej szklarni o temp. 20-22°C [2]
Nefrolepis w uprawie domowej jest łatwy i mało wymagający [2]. Należy zapewnić mu stałą, umiarkowaną wilgotność podłoża, przy czym należy pamiętać, aby nie podlewać rośliny świeżą wodą wodociągową. Nefrolepis bardzo ładnie prezentuje się na ścianach i meblach.
Co roku na wiosnę, zaleca się przesadzanie młodych roślin do większych pojemników. Starsze osobniki przesadza się co 2 lub 3 lata. Gdy rośliny rozpoczną wegetację, należy rozpocząć obfite podlewanie i nawożenie (co tydzień) [3]
Choroby i szkodniki:
Do najczęstszych chorób należą:
- antraknoza spowpodowana przez grzyb Glomerella nephrolepis - objawia się brunatnieniem wierzchołków liści i ich zamieraniem, zaleca się ograniczyć zraszanie nocą [2]
Do najczęstszych szkodników uprawy należą:
- nicienie - objawy występowania nicieni - brązowienie liści, zamieranie, usychanie roślin, zaleca się poprawienie higieny uprawy (sterylizacja narzędzi) oraz dezynfekcję podłoża np formaliną.
- tarczniki, mszyce, mączliki - należy stosować preparaty fosfoorganiczne [2].
- węgorek paprotkowiec Aphelenchoides olesistus - jego obecność objawia się żółtymi, brązowymi lub czarnymi plamami na liściach, w zwalczaniu należy stosować preparaty fosfoorganiczne[2]
Nefrolepisy pozostawione w ogrodzie mogą być atakowane przez ślimaki [3]
Zastosowanie:
Roślina ozdobna [2,6], doniczkowa [2,3]. Nefrolepis wysoki to najpopularniejsza paproć służąca do dekoracji pomieszczeń, a także do tworzenia koszy kwiatowych i wiązanek [2]
Gatunki i odmiany pokrewne:
Nephrolepis exaltata ssp. exaltata (L.) Schott - [4]. | |
Nephrolepis exaltata ssp. hawaiiensis W.H. Wagner - [4]. | |
Nephrolepis exaltata cv. Bostoniensis - intensywnie zielone i dłuższe liście od gatunku, posiada także szybszy wzrost [3]. | |
Nephrolepis exaltata cv. Bostoniensis Nana - posiada krótsze liście od odmiany Bostoniensis [3], karłowa mutacja powyższej odmiany , posiada silnie zwarty pokrój i jest zaliczana do najczęściej uprawianych paproci w domu. | |
Nephrolepis exaltata cv. Fantasy | |
Nephrolepis exaltata cv. Hilli - liście wąskie, podwójnie pierzaste [3] | |
Nephrolepis exaltata cv. Rosseveltii - [3] posiada szybki wzrost, pojedynczo-pierzaste liście o falistych brzegach. | |
Nephrolepis exaltata cv. Personii - posiada podwójnie pierzastodzielne liście. | |
Nephrolepis exaltata cv. Whitemanii - posiada podwójnie pierzastodzielne jasnozielone liście o falistych brzegach. | |
Nephrolepis exaltata cv. Smithii - posiada czterokrotnie pierzastodzielne liście o falistych brzegach. | |
Nefrolepis sercolistny - Nephrolepis cordifolia (L.) C. Presl - paproć ozdobna, doniczkowa |
- Chlebowski T. , Mynett K. , 1982. Kwiaciarstwo. PWRiL, Warszawa.
- Kiljańska I. (Red.) 1971. Kwiaciarstwo. PWRiL, Warszawa: 261-263.
- Mynett K. 1990. Rośliny doniczkowe w mieszkaniu. Chemil, Warszawa.
- Nephrolepis exaltata. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=17605 (dostęp 13.12.2015)
- Nephrolepis exaltata. USDA. Protokół dostępu: http://plants.usda.gov/core/profile?symbol=NEEX (dostęp 13.12.2015)
- Nephrolepis exaltata. NPGS. Protokół dostępu: https://npgsweb.ars-grin.gov/gringlobal/taxonomydetail.aspx?25202 (dostęp 13.12.2015)