Nazwa rośliny: Ślaz dziki - Malva sylvestris L. [1-3]
Inne nazwy:
- Malva mauritiana L. [2,3]
- Malva silvestris [4,5]
- Malva sylvestris ssp. mauritiana (L.) Thell. [2,3]
- Malva sylvestris var. mauritiana (L.) Boiss. [2,3]
Angielska nazwa: High mallow [3], Common mallow [4]
Rodzina: Ślazowate - Malvaceae [2,3,5]
Morfologia
Wysokość: 30-120 cm [1].
Kwiaty: koloru różowo-purpurowego z widocznymi ciemniejszymi żyłkami. Kwiaty wyrastają na szypułkach różnej długości, z kątów liści, zebrane po 2-6 sztuk. Płatków korony 5, głęboko wcinanych, 4 krotnie dłuższe od działek kielicha [1]. Kielich podwójny (5 i 3-działkowy) [5]
Owoce: złożony z wielu mniejszych owocków, rozłupnia, która ulega rozpadowi na mniejsze, nerkowate rozłupki [1].
Łodyga/pędy: wzniesiona lub płożąca się, owłosiona [1], długości około 1 m. Boczne pędy są rozesłane [5].
Liście: dłoniasto klapowane (3-7 klap), brzegiem karbowane, łodygowe; kształtu nerkowatego, dolne; okrągławe [1], z długimi. Liście oraz ogonek są gęsto owłosione [5].
Nasiona:
Biologia
Długość życia rośliny: roślina dwuletnia lub wieloletnia [5], zimująca na zewnątrz pomieszczeń w polskich warunkach klimatycznych.
Pokrój: roślina zielna, bylina [5].
Kwitnienie: lato-jesień: czerwiec-sierpień (VI-VIII) [5].
Rozmnażanie: generatywne poprzez nasiona.
Ekologia
Pochodzenie:
Zasięg terytorialny: Północna Ameryka, Kanada [2], Europa, Środkowa Azja [4,5]
Siedliska: miejsca z trawami, przydroża, rowy, przychacia, nieużytki, nasypy kolejowe, miejsca nasłonecznione [zbiorcze 1,5]
Gatunek uprawiany, również w Polsce [4]
Uprawa
Stanowisko: słoneczne [5], lekko ocienione
Podłoże: średnio zwięzłe, przepuszczalne.
Nawadnianie:
Nawożenie:
Zastosowanie
- Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna
- Zielarstwo: roślina lecznicza [1,4]
- Zielarstwo: lecznictwo ludowe
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Kwiat ślazu Flos Malvae [4,5]
Zbiór surowca:
Podczas kwitnienia, czyli od czerwca do sierpnia. Surowiec po zbiorze należy szybko wysuszyć, aby zachował swoje wybarwienie [5]
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
Wysuszone kwiaty nie wykazują szczególnego zapachu, natomiast smak mają śluzowaty [5]
Surowiec o podobnych właściwościach i składzie można uzyskać także ze ślazu zaniedbanego Malva neglecta [4,5]
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Kwiat: [4,5]
- - śluz do 6%
- - glikozydy antocyjanowe (malwina, delifindyno-3-glukozyd). Malwina jest zaliczana do grupy barwników antocyjanowych [5]
- - kwasy organiczne
- - fitosterol
- - sole mineralne
Ziele: [5]
- - karoten
- - witamina C
Działanie i stosowanie surowca zielarskiego:
Protectivum, demulcens , powlekające i zmiękczające [5]
Działanie ślazu jest uzależnione w dużym stopniu od dużej zawartości śluzu w jego wyciągach. Wodne wyciągi ze ślazu mają właściwości powlekające błony śluzowe górnych dróg oddechowych i pokarmowych; jamy ustnej, gardła, krtani, oskrzeli, żołądka i jelit. Poprzez naniesienie warstwy śluzu na błony zabezpiecza się je przed podrażnieniem, jednocześnie powodując osłabienie kaszlu i stanów zapalnych. Ponadto śluz ułatwia odkrztuszanie i przywraca ruch nabłonka rzęskowego. Niestety śluz po przyjęciu do organizmu szybko ulega hydrolizie i traci swoje właściwości [zb. 4,5].
Kwiaty ślazu stosowane są w połączeniu z innymi surowcami pozyskanymi z Kopru włoskiego, anyżu, w celu złagodzenia kaszlu, schorzeń gardła i krtani. Ponadto omawiany surowiec występuje w różnych mieszankach ziołowych z korzeniami i liśćmi prawoślazu lekarskiego, kwiatami lipy, nagietka oraz rumianku [5].
Kwiaty ślazu dzikiego stosuje się w nieżycie gardła (laryngitis), krtani (pharyngitis), w napadowym, suchym kaszlu, chrypce, odkrztuszaniu. Często kwiat ślazu występuje w mieszankach łagodzących schorzenia gardła, krtani, u dzieci i u osób w podeszłym wieku [4]
Forma stosowania:
Surowiec stosuje się także w postaci naparów, które przyrządza się z 1-2 łyżek kwiatów na półtorej szklanki wrzącej wody. Po zalaniu wrzątkiem, napar ostudza i przecedza się. Napar należy pić w ilości 1/3 szklanki 3 razy dziennie [4]. Napar ten można użyć także jako płukanka dla gardła i lewatywa dla dzieci [4,5]. Do tego naparu w celu poprawienia jego smaku można dodać 30 g miodu lub cukru [5]
W nieżytach jelit zaleca się stosowanie herbatki, którą sporządza się ze zmieszania 50 g kwiatów ślazu, 50 g kwiatów lipy, 20 g g kwiatów nagietka. 1 Łyżkę stołową wspomnianej mieszanki kwiatów zalewa się szklanką wrzątku i pozostawia do ostygnięcia, a następnie przecedza się. Gotową herbatkę pić po 1/4 lub 1/2 szklanki kilka razy dziennie [5]
Kulinaria
Ze względu na słodki smak i dużą zawartość witamin, zielone części ślazu dzikiego, w niektórych krajach spożywane są w postaci sałatek, zup, dodatków poprawiających smak dań [5]
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
Ślaz piżmowy Malva moschata - posiada większe płatki korony od ślazu dzikiego [1] | |
Ślaz zaniedbany Malva neglecta Vall. [5]- kwiaty tego ślazu mają podobny skład i właściwości lecznicze jak ślaz dziki [4,5] | |
Ślaz zygmarek Malva alcea L. | |
Koper włoski Foeniculum vulgare Mill. roślina o podobnych właściwościach lecnziczych [5] |
- Stożek K. 2008. Rośliny i Zwierzęta. Włochy. Grafica Veneta S.p.A. (Dodatek do Gazety Wyborczej)
- Malva sylvestris. ITIS. http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=21840 (dostęp 29.10.2015)
- Malva sylvestris. USDA. http://plants.usda.gov/core/profile?symbol=MASY (dostęp 29.10.2015)
- Ożarowski A. 1980. Ziołolecznictwo. PZWL, Warszawa: 179.
- Olechnowicz-Stępień W., Lamer-Zarawska E. 1989. Rośliny lecznicze stosowane u dzieci. PZWL, Warszawa: 34-36.