Nazwa gatunkowa: Irezyna Herbsta - Iresine herbstii Hook. [1-4]
Angielska nazwa: Herbst's bloodleaf [4]
Inne nazwy: Iresine verschaffeltii Lem. [2]
Rodzina: Szarłatowate - Amaranthaceae [1-4]
Morfologia
|
|
Kwietnik z irezyną i begonią 29.7.2016, okolice Starego Rynku, Poznań |
Wysokość: 100-200 cm [2,3], 60-150 cm [4].
Szerokość: 30-90 cm [4].
Pokrój: bylina [2,4].
Kwiaty: małe, osobniki jednopłciowe (tylko z kwiatami męskimi albo żeńskimi). Okwiat zielono-biały lub żólto-biały, podłużny, długości ok 1 mm. Zalążnia jest okrągła, zbita. Szyjka słupka jest krótka. [].
Łodyga: czerwono nabiegła, sztywna, rozgałęziona [3].
Liście: Liście irezyny są wyjątkowo dekoracyjne, szczególnie u jej odmian [2]. Liście u gatunku są kształtu jajowatego, średnicty 2-6 cm, o wciętej podstawie i wierzhłoku wyraźnie stępionym lub podzielonym na dwa płaty [3] (choć u odmian górne liście mogą mieć zaostrzone szczyty) Blaszki liściowe są całobrzegie, purpurowe [3], mogą posiadać ciekawe, marmurkowe czerwono-różowe wzorki ułożone blisko unerwienia [2]. Ogonki liściowe owłosione lub prawie nagie [3]. Przykwiatki trwałe, zielono-białe lub zielono-żółte, kształtu owalnego, długości 1-1.5 mm, bez włosków [3].
Biologia
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, niezimująca na zewnątrz w polskich warunkach klimatycznych[].
Typ/forma życiowa rośliny: roślina zielna, bylina [2,4].
Kwitnienie: [].
Owocowanie: [].
Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion i wegetatywnie poprzez sadzonki [2].
Ekologia
Pochodzenie: Południowa Ameryka (Brazylia)[3,4]
Zasięg terytorialny: Południowa Ameryka (Brazylia) [2]
Siedliska:[]
Uprawa
Stanowisko: słoneczne, ciepłe, może być lekko ocienione [2,4]
Podłoże: przepuszczalne, zasobne w humus, wilgotne [2,4]
Nawadnianie: Irezynę należy podlewać co kilka dni tak, aby podłoże było wilgotne lub umiarkowanie wilgotne[]
Nawożenie: []
Temperatura uprawy: Irezyna dobrze rośnie w zakresie średnich temperatur 10-15 °C. Spadek temperatury powietrza poniżej 2°C może uszkodzić irezynę[2]
Rozstawa: Przy wysadzania irezyny na miejsce stałe można stosować rozstawę ok. 50 cm []
Rozmnażanie: odmiany rozmnaża się poprzez sadzonki zielne. Sadzonki można pobierać pod koniec lata z roślin rosnących na zewnątrz. Pobrane sadzonki ukorzenia się i umieszcza w pomieszczeniach na okres zimy. Ucięte fragmenty łodyg dobrze ukorzeniają się nawet w samej wodzie [4]
Mrozoodporność: []
Choć irezyna jest rośliną wieloletnią, to w Polsce stosuje się ją jako roślinę roczną, ponieważ nie wytrzymuje niskich temperatur powietrza podczas okresu zimowego.
Czasami irezynę uprawia się jako roślinę pokojową, wtedy może być traktowana jako roślina wieloletnia. Podczas uprawy doniczkowej w mieszkaniu należy ograniczyć podlewanie irezyny od jesieni do zimy. Co jakiś czas zaleca się ucinanie wierzchołków irezyny, aby pobudzić ją do rozkrzewienia i uzyskania ładnego, gęstego pokroju. Irezynę uprawianą w mieszkaniu warto w okresie letnim wynieść przed dom lub na balkon. [4].
Do uprawy w pomieszczeniach warto wybrać odmiany karłowe lub kaskadowe irezyny
Zastosowanie
- Kwiaciarstwo: roślina ozdobna [2]; uprawiana w gruncie i w pojemnikach. Irezyna używana jest masowo do zakładania kwietników, borderów, ale także spotykana jest w kilkugatunkowych pojemnikowych kompozycjach, gdzie pełni rolę głównej lub akcentowej rośliny.
- Zielarstwo: roślina barwierska [2]
Zielarstwo:
Barwierstwo:
Liście Irezyny używane są przez ludność z obszarów Ameryki Południowej do barwienia potraw. Liście irezyny wyciska się w wodzie, którą używa się później do produkcji żelków[2]
Zdjęcia:
|
|
|
Irezyna herbsta 29.7.2016, okolice Starego Rynku, Poznań |
|
|
|
|
Irezyna herbsta 29.7.2016, okolice Starego Rynku, Poznań |
|
|
|
|
Irezyna herbsta 29.7.2016, okolice Starego Rynku, Poznań |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Miniaturka | Nazwa rośliny |
|---|---|
| Irezyna Herbsta 'Acuminata' Iresine herbstii 'Acuminata' = 'Versicolor' - liście z jaśniejszymi końcówkami lub przebariwneiami | |
| Irezyna Herbsta 'Aureoreticulata' Iresine herbstii 'Aureoreticulata' - liście zielone z jasnym, żółtym unerwieniem [4] | |
| Irezyna Herbsta 'Blazin' Lime' Iresine herbstii 'Blazin' Lime' - liście żywo-zielone z żółtym unerwieniem | |
| Irezyna Herbsta 'Blazin' Rose' Iresine herbstii 'Blazin' Rose' - | |
| Irezyna Herbsta 'Brilliantissima' Iresine herbstii 'Brilliantissima' - purpurowe czerwone liście z różowym unerwieniem [4] | |
| Irezyna Herbsta 'Neon Pink' Iresine herbstii 'Neon Pink' - liście drobne, pokrój skarlony | |
| Irezyna Herbsta 'Purple Lady' Iresine herbstii 'Purple Lady' - kaskadowy, zwisający pokrój, mniejsze liście | |
| Irezyna Herbsta 'Ruby Glow' Iresine herbstii 'Ruby Glow' - | |
| Irezyna lindena Iresine lindenii - roślina ozdobna, doniczkowa | |
| Alternantera powabna Alternanthera amoena - roślina ozdobna, doniczkowa |
- Iresine herbstii. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=20822 (dostęp 4.8.2016)
- Fern K. Iresine herbstii. Useful Tropical Plants Database. Protokół dostępu: http://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Iresine+herbstii (dostęp 16.2.2017)
- Iresine herbstii. Flora of China @ efloras.org. Protokół dostępu: http://www.efloras.org/florataxon.aspx?flora_id=2&taxon_id=200007003 (dostęp 4.8.2016)
- Iresine herbstii. Missouri Botanical Garden. Protokół dostępu: http://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=b603 (dostęp 4.8.2016)