Nazwa gatunkowa: Jeżówka purpurowa - Echinacea purpurea (L.) Moench [1,3,4]
Synonim: Brauneria purpurea (L.) Britton [1,3]
Synonim: Echinacea purpurea var. arkansana Steyerm. [1,3]
Synonim: Rudbeckia purpurea L. [1,3]
Angielska nazwa: Eastern purple coneflower [1,3], purple coneflower [4]
Rodzina: Astrowate - Asteraceae [1-4]
Morfologia
|
|
Jeżówka purpurowa koszyczek |
Wysokość: 60-150 cm [4].
Szerokość: 45 -60 cm [4].
Pokrój wzniesiona bylina [4].
Kwiaty: płatki korony kwiatów języczkowatych purpurowo-różowe lub różowe. Nasz ogród będzie tętnił życiem dzięki kwiatom jeżówki, które zwabiają liczne motyle, owady oraz ptaki. Szerokość koszyczków dochodzi do 12 cm [4]. Kwiaty języczkowe niektórych odmian mogą mieć różne zabarwienie, np. odmiany Alba, Avalanche posiadają białe języczki kwiatowe.
Owoce: .
Łodyga: rozgałęziająca się [2]. Łodygi kwiatowe po uschnięciu pozostają wzniesione, przez co w zimie nadal widoczne są kwiatostany jeżówki, co może być atrakcją albo dodatkiem do ogrodów w zimie [4]
Liście: grube, sztywne [2], kształtu owalnego do szeroko-lancetowatego, koloru ciemnozielonego [4].
Nasiona:
Biologia
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia [3].
Typ/forma życiowa rośliny: roślina zielna, bylina[4].
Kwitnienie: podczas lata, czerwiec - sierpień (VI-VIII)[4].
Rozmnażanie:generatywne poprzez nasiona, wegetatywne poprzez podział roślin.
Ekologia
Pochodzenie: wschodnie rejony Stanów Zjednoczonych [2,4]
Zasięg terytorialny: Północna Ameryka, Kanada [1]
Siedliska: wilgotne prerie, łąki, otwarte lasy występujące w środkowej części Ameryki Północnej (Ohio - Michigan - Iowa południowa - Louisiana i Georgia[4]
Jeżówka jest uprawiana w Europie jako roślina ozdobna i zielarska[2]
Uschnięte kwiaty jeżówki pozostawione na zimę, stanowią pokarm dla ptaków (szczygieł) [4]
Uprawa
Stanowisko: słoneczne lub częściowo zasłonięte [4]
Podłoże: dowolne, średnio zwięzłe, przepuszczalne, dobrze zdrenowane. Jeżówka toleruje gleby ciężkie, gliniaste oraz kamieniste [4]
Nawadnianie: niskie lub średnie, jeżówki przystosowane są w miarę do upalnego i słonecznego klimatu. Jeżówki odporne są na suszę. Przy zbyt dużej suszy płatki języczkowate opadają. Jeżówka odporna jest także na zbytnią wilgotność podłoża[4]
Nawożenie: ogólne dla roślin ozdobnych, kwitnących
Strefa uprawy: skala USDA 3-8 [4]
Mrozoodporność niska
Jeżówka należy do roślin, o których można powiedzieć; zasadź lub posiej i zapomnij. Dobrze radzą sobie w ogródkach, o ile chwasty nie stanowią zbyt silnej konkurencji. Przy odrobinie pielęgnacji odwdzięczają się pięknymi kwiatami, które uprzyjemnią nam letnie, gorące dni. Jeżówka, tak jak i my, kocha lato oraz wakacje, wtedy rozwija swoje koszyczkowate kwiaty : ) Kwiatów jeżówki nie musimy przycinać, gdyż jeżówka ponawia kwitnienie bez cięcia, jednak jeżeli chcemy pozbyć się uschniętych koszyczków, to nie ma ku temu przeciwwskazań. Ogólna pielęgnacja jeżówki pozwoli nam na zachwycanie się tą piękną rośliną, ale także ograniczy niekontrolowane rozprzestrzenianie się jeżówki po ogrodzie, gdyż bardzo łatwo samoistnie się rozsiewa. Jeżówki dobrze komponują się z rudbekią, gdyż rudbekia ma podobne kwiaty, lecz o żółtym zabarwieniu[4].
Rozmnażanie: podział zbyt zagęszczonych kęp co 4 lata [4]
Zastosowanie
Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna; jako ozdobna roślina gruntowa oraz na kwiat cięty [2]
Zielarstwo: roślina lecznicza [2], roślina o właściwościach bakteriobójczych
Surowiec zielarski:
Korzenie jeżówki Radix Echinaceae [2]
Ziele jeżówki Herba Echinaceae [2]
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Ziele jeżówki: [2]
- pochodne kwasu kawowego (kwas kawoilowinowy, cykoriowy)
- flawonoidy (pochodne kwercytyny i kemferolu)
- polisacharydy
- alkiloamidy
- olejki eteryczne
Korzenie jeżówki: [2]
- pochodne kwasu kawowego
- polisacharydy
- glikoproteiny
- poliacetyleny
- alkaloidy
- olejki eteryczne
Łacińska nazwa gatunkowa Echinacea pochodzi od greckiego echinos oznaczającego jeża lub jeża morskiego (morskiego czesaka?), ze względu na kształt i strukturę kwiatów tego gatunku [4]
Zdjęcia:
|
|
Jeżówka purpurowa liść |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
Jeżówka purpurowa to zarówno roślina lecznicza jak i roślina ozdobna do ogrodów. Gro odmian tej rośliny, to głównie rośliny ozdobne. Na uwagę zasługują odmiany Cheyenne Spirit, która zdobyła liczne nagrody oraz Double Scoop Cranberry, która przyda się florystom. Odmiany ozdobne wyróżniają się pokrojem, długością kwitnienia, wczesnością, pełnością kwiatów, kolorytem zarówno kwiatów języczkowatych jak i rurkowych, a także przeznaczeniem.
| Miniaturka | Nazwa rośliny |
|---|---|
 | Jeżówka purpurowa 'Alba' Echinacea purpurea 'Alba' - odmiana jeżówki o białych kwiatach języczkowatych |
| Jeżówka purpurowa 'Avalanche' Echinacea purpurea 'Avalanche' - białe kwiaty języczkowe, nadaje się do rejonów o chłodniejszym klimacie USDA 3-8[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Bravado' Echinacea purpurea 'Bravado' - odmiana o klasycznym zabarwieniu kwiatów, jednak kwiaty tej odmiany są ogromne, zbity pokrój, USDA 3-9[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Cheyenne Spirit' Echinacea purpurea 'Cheyenne Spirit' - jedna z bardziej dekoracyjnych odmian, kwiaty tej odmiany mają zabarwienie kwiatów języczkowych od żółtego poprzez pomarańczowy do czerwonego i bordowego, a nawet purpurowego, odmiana do cieplejszego klimatu, odmiana bardzo poszukiwana przez ogrodników[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Daydream' Echinacea purpurea 'Daydream' - odmiana kwitnąca już w maju o żółtych kwiatach języczkowatych, odmiana bardziej kompaktowa i 'rozgałęziona' z kwiatostanami, USDA 4-9[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Double Decker' Echinacea purpurea 'Double Decker' - odmiana niemiecka, ciekawa ze względu na sposób kwitnienia, płatki języczkowe zabarwione są na różowo, później rozwijają się na szczycie różowe, obfite płatki rurkowe tak, że mamy dwie warstwy ozdobnych płatków w koszyczku, długi okres zakwitania, USDA 3-8[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Double Scoop Cranberry' Echinacea purpurea 'Double Scoop Cranberry' - odmiana o bardziej pełnych kwiatach, kwiaty języczkowe oraz rurkowe zabarwione na amarantową czerwień, odmiana dobra do zestawienia kontrastów[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Firebird' Echinacea purpurea 'Firebird' - jak sama nazwa odmiany wskazuje jest to odmiana o żywych płomienistym zabarwieniu kwiatów, jest tak i w rzeczywistości, kwiaty tej odmiany mają ładnie zblendowane krwistoczerwone płatki kwiatów języczkowych, USDA 4-9[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Flame Thrower' Echinacea purpurea 'Flame Thrower' - odmiana ta zachwyca płatkami języczkowymi, które zabarwione są przy koszyczku na czerwono a na zewnątrz na pomarańczowo, dość długi okres kwitnieniaUSDA 4-9 [5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Fragrant Angel' Echinacea purpurea 'Fragrant Angel' - odmiana o białych płatkach kwiatów języczkowych, oraz złocistym wnętrzem koszyczka, USDA 3-9[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Green Envy' Echinacea purpurea 'Green Envy' - odmiana nietypowa ze względu sposób wybarwiania się kwiatów podczas kwitnienia, kwiaty początkowo zabarwione na zielono, później od środka przebarwiają się na kolor magenta z efektem halo, dość krótki okres kwitnienia, USDA 4-9[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Greenline' Echinacea purpurea 'Greenline' - odmiana o pełniejszych kwiatach zabarwionych na zielonkawo wewnątrz i biało0zielono na zewnątrz, dobra odmiana na kwiat cięty, przeznaczenie słoneczne obwódki, USDA 3-8[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Harvest Moon' Echinacea purpurea 'Harvest Moon' - oklapnięte, złocisto białe płatki kwiatów języczkowych, najeżone pomarańczowe wnętrze koszyczka, odporna na upały i dużą wilgotność powietrza, kwitnie przez całe lato, USDA 4-9[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Hot Papaya' Echinacea purpurea 'Hot Papaya' - temperament już tkwi w samej nazwie odmiany, Hot Papaya to odmiana o krwisto czerwonych pełnych kwiatach, podobnych do nagietka, bardzo udany kultywar, który zostanie doceniony przez florystów w bukietach i innych kompozycjach, USDA 4-9 [5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Intense Orange' Echinacea purpurea 'Intense Orange' - kompaktowy pokrój, kwiaty o zabarwieniu pomarańczowym, ciemnozielone ulistnienie, USDA 4-9[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Kim's Knee High' Echinacea purpurea 'Kim's Knee High' - jedna z najniższych odmian jeżówki - 30-40 cm wysokości, kwiaty podobne jak u gatunku, przeznaczenie to głównie małe ogrody, USDA 3-8 [5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Leilani' Echinacea purpurea 'Leilani' - tą odmianę można opisać jako małe słoneczniki, energicznie żółte języczki, obłe kwiatowe dobrze kontrastują w ciemniejszym wnętrzem koszyczka, po tej odmianie ciężko powiedzieć, że jest to jeżówka, bardziej przypomina rudbekię wymieszaną z dzielżanem, USDA 4-9 [5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Mango Meadowbrite' Echinacea purpurea 'Mango Meadowbrite' odmiana podobna trochę do rudbekii, płatki języczkowe są cienkie, żółte, koszyczek drobniejszy niż u gatunku o pomarańczowym zabarwieniu, kwiaty posiadają aromat pomarańczy, USDA 4-9 [5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Orange Meadowbrite' Echinacea purpurea 'Orange Meadowbrite' odmiana podobna do Mango Meadowbrite, jednak płatki języczkowe są w barwie magenta-miedź, USDA 4-9[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'PowWow Wild Berry' Echinacea purpurea 'PowWow Wild Berry' kwiaty języczkowe różowawe, kwiaty o klasycznym kształcie koszyczka, zakwita po 20 tygodniach od wysiania, bardziej kompaktowy pokrój, toleruje chłodniejsze rejony, USDA 3-8[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Secret Passion' Echinacea purpurea 'Secret Passion' - pełne różowawe, regularne koszyczki-pomponiki, odmiana bardzo cukierkowa, kwiaty są nawet pachnące, zakwita w mniej nasłonecznionych miejscach, USDA 4-10, ciężko powiedzieć jakie jest przeznaczenie tej odmiany, po prostu ma aż za bardzo obfite kwiaty[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Sunrise' Echinacea purpurea 'Sunrise' - jasnożółte, dość pokaźne, pachnące kwiaty, USDA 4-9[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Tomato Soup' Echinacea purpurea 'Tomato Soup' - odmiana o intensywnie czerwonych, obłych kwiatach języczkowych z kontrastującym, ciemnym koszyczkiem. Bardzo duże kwiaty! Odmiana ta aż prosi się o zestawienie z żółtymi lub białymi kwiatami. Najlepsze stanowisko to słoneczne, USDA 4-9[5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Razzmatazz' Echinacea purpurea 'Razzmatazz' - odmiana pełnokwiatowa, wyhodowana w Holandii, podobna do Secret Passion lecz kwiaty są lekko jaśniejsze, USDA 4-9 [5] | |
| Jeżówka purpurowa 'Pixie Meadowbrite' Echinacea purpurea 'Pixie Meadowbrite' - jedna z lepszych odmian karłowych, o kwiatach jak u gatunku, jednak kwiatostany występują liczniej, USDA 3-9 [5] | |
| Dzielżan ogrodowy Helenium hybridum hort. | |
| Rudbekia błyskotliwa Rudbeckia fulgida Aiton | |
| Rudbekia naga Rudbeckia lacinata L. |
- ITIS Standard Report Page: Echinacea purpurea. www.itis.gov. Protokół dostępu: https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=37281#null (dostęp )
- Lewkowicz-Mosiej T. . Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- USDA: Echinacea purpurea. Protokół dostępu: http://plants.usda.gov/core/profile?symbol=ECPU (dostęp 1.2.2015)
- Echinacea purpurea - Plant Finder. www.missouribotanicalgarden.org. Protokół dostępu: http://www.missouribotanicalgarden.org/PlantFinder/PlantFinderDetails.aspx?kempercode=c580 (dostęp )
- 24 Great Varieties of Echinacea (Coneflower). The Spruce. Protokół dostępu: https://www.thespruce.com/top-coneflower-varieties-1315807 (dostęp )
