Nazwa gatunkowa: Perz właściwy - Elymus repens L. [4,5]
Angielska nazwa: Couch grass [4]
Francuska nazwa: Chiendent [4]
Niemiecka nazwa: Gemeine Quecke [4]
Inne nazwy: Agropyron repens (L.) Beauv. [5], Elytriga repens (L.) Nevski
Rodzina: Trawy - Poaceae [4], Dawniej Graminae
Morfologia:
|
|
Perz właściwy |
Wysokość: 40-100 cm, na żyźniejszych stanowiskach do 150 cm.
Kwiaty: Kłos krótki, wąski, prosto wzniesiony, długości ok. 10 cm. Kłoski jajowato-lancetowate, nieco odstające, ustawione szerszą stroną do osi kłosa, w jednym kłosie znajduje się 15-20 kłosków, długości 0,8-1,8 mm.
Owoc: ziarniaki są oplewione, dolna plewka jest zaostrzona i zakończona ością. Oplewione ziarniaki długości 8-10 mm.
Nasiona: jadalne, lecz są trudne w zbiorze [5].
Źdźbło/Łodyga: źdźbła gładkie, nagie i wzniesione. Rozłogi i kłącza są pochodzenia pędowego, koloru kremowego. Łodygi puste wewnątrz, podzielone są na międzywęźla.
Liście: płaskie ok 5-10mm szerokości, skrętoległe, wierzchnia strona szorstka. U nasady blaszki liściowej wyrastają uszka w kształcie sierpowatym, które obejmują źdźbło. Pochwy liściowe pokryte krótkimi, gęstymi i odstającymi włoskami. Języczek liściowy jest krótki. U siewki pierwszy liść jest wąski około 3 mm i krótko owłosiony po obu stronach.
Korzenie: białe. Kłącza zawierają skrobie i są jadalne [5].
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia.
Pokrój: średniej wysokości trawa, bylina.
Kwitnienie: czerwiec-wrzesień (VI-IX)
Rozmnażanie: Wegetatywnie przez rozłogi, kłącza i ziarniaki. Rozłogi rozrastają się poziomo i tworzą silnie zwartą warstwę.
Wytrzymałość na skrajne warunki: wysoka.
Ekologia:
Zasięg terytorialny: klimat subkontynentalny i kontynentalny, Ameryka Północna i Południowa, Europa, Azja.
Występowanie: na wszystkich rodzajach gleb (słabiej radzi sobie na suchych i piaszczystych, ale bardzo często nawet takie gleby są silnie porośnięte), zachwaszcza zasiewy roślin, które uprawiane są na zaperzonym polu. Można go spotkać na pastwiskach, polach ornych, odłogach, ogródkach, zaniedbanych trawnikach, przy krawężnikach, parkach, przy lasach, na miedzach.
Perz właściwy jest powszechnym i bardzo uciążliwym chwastem (Roślina segetalna) [2,5].
Można powiedzieć, że perz jest chwastem 'numer 1' w uprawach, nie tylko ogrodniczych. Bardzo silnie konkuruje z innymi roślinami o wodę i składniki pokarmowe.
Rozmnażaniu perzu sprzyjają złe zabiegi agrotechniczne oraz odłogowanie gruntów. Do zwalczania perzu używa się kultywatora sprężynowego, który wyciąga kłącza, a nie je fragmentuje/rozrywa, jak to ma miejsce w przypadku zwykłego kultywatora lub brony.
Wymaga dużej zawartości składników mineralnych i próchnicy oraz jest wskaźnikiem umiarkowanie kwaśnego odczynu gleby.
Zastosowanie:
Pomimo, że perz jest uciążliwym chwastem, jest także rośliną o dobrej wartości paszowej (szczególnie rozłogi) i posiada właściwości lecznicze [4].
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Kłącze perzu - Rhizoma Agropyri, synonim Rhizoma Graminis [3].
Zbiór surowca zielarskiego:
Zbieramy silne kłącze wybrane z ziemi na wiosnę lub na jesień, wysuszone w przewiewnym miejscu, pocięte na sieczkarni na 1 cm odcinki [3].
Informacje dotyczące surowca:
Surowiec był opisany w FP IV [3].
Skład chemiczny surowca zielarskiego : [3,4].
- cukrowce (trycytyna 3-18%, fruktoza[pochodne], mannitol, inulina), inozytol (określany jako witamina B8)
- olejek eteryczny (kapilen, karwon)
- substancje śluzowe 10%
- kwasy organiczne
- aldehydofenol – wanilina
- związki krzemowe (Si)
- witamina C
- substancje gumowe
- saponiny
Działanie surowca zielarskiego:
Odtruwające i oczyszczające. W lecznictwie ludowym stosowany jako środek moczopędny, przeciw katarowi i zaflegmieniu. Ponadto posiada; lekkie właściwości przeczyszczające, poprawiające przemianę materii, antybiotyczne (kapilen), przeciwreumatyczne, przeciwgorączkowe, żółciopędne, moczopędne [1,+,4].
Perz można stosować w chorobach nerek, układu moczowego i wątroby [5].
Rozpuszczalne w wodzie związki krzemu zapobiegają tworzeniu się kamieni moczowych. Stosowany jest przy skłonności do zaparć i otyłości.
Leki:
- Degrosan - mieszanka ziół przeciw wadliwej przemianie materii [3]
Ciekawostki:
Oczyszczone, zmielone, ugotowane kłącza perzu służyły jako pożywienie lub dodatek do mąki podczas okresów głodu [+,5], a same kłącza używano jako włosie do szczotek [?]. Długo gotowane kłącza mogą posłużyć jako surowiec do zrobienia piwa [5].
|
|
|
Perz właściwy |
Perz właściwy |
|
|
|
Perz właściwy |
Perz właściwy |
|
|
|
Perz właściwy |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Agropyron fragile (Roth) P. Candargy - roślina pastewna, paszowa |
- Cincura F., Ferakova V., Majovsky J., Somsak L., Zaborsky J., 1990. Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa.
- Cincura F., Skrzypczak G., Blecharczyk A., Swędrzyński A., Zaborsky J., ?. Podręczny atlas chwastów. Multum.
- Walewski W. 1985. Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- Łuczaj Ł. 2002. Dzikie rośliny jadalne Polski. Chemigrafia, Krosno.
