Nazwa gatunkowa: Chaber bławatek - Centaurea cyanus L. [1,3,4]
Inne nazwy: bławatek [1,3], modrzeniec, modrokwiat, wasilek, wołoszek [1], modrak [4]
Rodzina: Asteraceae - Asteraceae [3,4], dawniej Złożone - Compositae [1,4]
Podrodzina: Rurkowate - Tubiflorae [4]
Morfologia
|
|
Chaber bławatek w tle ostropest plamisty |
Wysokość: 30-50 cm [1], 10-80 cm [4].
Kwiaty: koszyczkowate kwiatostany posiadają długą szypułkę, wyrastają pojedynczo, średnicy 0,5-1 cm. Okrywa jajowata, długości 1,1-1,6 cm, z częściami obrzeżonymi wąskim, srebrzystym lub żółtobrunatnym brzegiem. Kwiaty niebieskie, kwiaty brzeżne lejkowate [1,4] o niejednakowych łatkach, płonne, większe od środkowych, środkowe kwiaty rurkowate, z pręcikami i słupkami, fioletowe, płodne [1].
Owoce: niełupki, ukośnie przytwierdzone do dna koszyczka [1], z puchem [3], odwrotnie jajowate, spłaszczone, u szczytu posiadają poprzecznie cięcie (przypominają kieł psa), zwężają się ku dołowi [4]. Owoce są długości 3-4 mm i szerokości do 2 mm. Niełupki mają wycięcie do 1/3 wysokości owocu. Puch kielichowy jest zabarwiony na brunatno-żółto, sztywny, pozostający na owocu, przypomina włosie pędzla. Okrywa niełupki jest gładka, żółtawo-szara, z nielicznymi białymi włoskami.[4]
Łodyga: łodyga i liście pokryte pajęczynowatymi włoskami [1]. Łodyga wzniesiona, rozgałęziona [1]. Łodyga siewki (pod liścieniowa część) osiąga długość 10-15 mm, jest zielonawa lub zaczerwieniowa
Liście: lancetowato-równowąskie, liście dolne czasami pierzastodzielne, z 2-3 łatkami, pozostałe liście siedzące, całobrzegie [1], owłosione [3]. Liścienie są kształtu owalnego lub odwrotnie jajowatego, tępo zakończone. Pierwsze liście charakteryzują się podługowatolancetowatym kształtym, zwężają się stopniowo ku wierzchołkowi i są ostro zakończone, dołem przechodzą w długi ogonek z pofalowanymi brzegami i 2-4 krótkimi ząbkami. Liście siewek po obu stronach posiadają pajęczynowate włoski, które są szarawozielone [4].
Korzenie:
Biologia
Długość życia rośliny: roślina roczna, jara lub ozima [1,3,4].
Pokrój: roślina zielna.
Kwitnienie: maj-wrzesień (V-IX) [1], czerwiec-wrzesień (VI-IX) [4].
Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion.
Chaber jest zdolny do tworzenia form jarych lub ozimych w zależności od zboża w którym rośnie [1].
Ekologia
Pochodzenie: rejony wokół Morza Śródziemnego [1]
Zasięg terytorialny: strefa klimatu ciepłego i umiarkowanego [1]
Siedliska: pola uprawne[1]
Chaber jest chwastem w uprawach zbóż (żyta i zbóż ozimych) i koniczyny [zb. 1,3,4], na wszystkich rodzajach gleb, szczególnie lekkich: piaszczystych lub piaszczysto-gliniastych [4]. Występuje coraz rzadziej w wyniku stosowania zaawansowanych metod uprawy [1].
Uprawa
Stanowisko: słoneczne
Podłoże: piaszczysto-gliniaste.
Nawadnianie: brak danych
Nawożenie: brak danych
Wymagania jakościowe materiału siewnego:
Liczba nasion w 1g: 300-350 [2]
Czystość: 92% [2]
Siła kiełkowania: 40 % [2]
Okres kiełkowania: 1-2 tyg. [2]
Żywotność nasion: 3 lata [2]
Zastosowanie
- Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna[2]
- Zielarstwo: roślina lecznicza [3]
- Zielarstwo: roślina barwierska [1,3]
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Kwiat bławatka (bez kielicha) Flos Cyani, syn. Flos Cyani sine calicis [1]
Kwiaty języczkowe (brzeżne) chabru Flos cyani [3]
Zbiór surowca zielarskiego:
.
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
.
Skład chemiczny surowca zielarskiego: [zbiorcze 1,3]
- flawonoidy
- antocyjanidyny, glikozydy antocyjanowe (cyjanina 0,7%, pelargonina)
- sole mineralne (mangan, potas, magnez)
- cukry
- garbniki
- śluz
- związki goryczowe
Działanie surowca zielarskiego:
Przeciwzapalne (oczy, pediatria), moczopędne [1,3], żółciopędne i przeciwbakteryjne [3]. Kwiaty wykorzystywane są do leczenia stanów zapalnych nerek i skąpomoczu, obrzęków, stanów zapalnych kłębków i miedniczek, w kamicy nerkowej, przy zmniejszonym wydzielaniu żółci z dwunastnicy. Zewnętrznie naparu z kwiatów używa się do przemywania oczu w stanach zapalnych brzegów powiek i spojówek oraz przy uciążliwych reakcjach oczu na promieniowanie słoneczne i promieniowanie z monitorów[3]. Kwiaty bławatka stosowane są do kąpieli [1], a także do przemywania skóry i włosów przy łupieżu i grzybicy [3].
Forma stosowania:
Wcyiąg (Extracta), Napary (Infusa), przymoczki i okłady [3]
Barwierstwo:
Sok z kwiatów farbuje zaprawione ałunem tkaniny, a także papier i produkty spożywcze na kolor niebieski [1].
Zdjęcia:
|
|
|
Chaber bławatek |
Chaber bławatek |
|
|
|
Chaber bławatek na polu |
Chaber bławatek |
|
|
|
Chaber bławatek |
Chaber bławatek |
|
|
|
Chaber bławatek |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Centaurea cyanus flore pleno hort. - koszyczki w kolorze niebieskim, białym, różowym i purpurowym, wyróżnia się kilka grup wys.: niskie (30-50 cm), wysokie (70-90 cm), kw. po 10 tyg. od siewu maj-jesień, [2] | |
 | Chaber białawy - Centaurea dealbata Willd. - bylina ozdobna stosowana na słoneczne bordery, tworzy kępy zbudowane z szaro-zielonych, powcinanych liści i ozdobnych różowych koszyczkowatych kwiatostanów |
| Centuria pospolita - Centaurium umbellatum Gilib. [1] | |
 | Cykoria podróżnik - Cichorium intybus L. - chwast upraw, roślina lecznicza, roślina podobnie kwitnąca, co chaber bławatek |
 | Len trwały- Linum perenne L. roślina ozdobna, roślina podobnie kwitnąca, co chaber bławatek |
- Mowszowicz J. 1985. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa.
- Kiljańska I. (Red.) 1971. Kwiaciarstwo. PWRiL, Warszawa.
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
- Skrzypczak G. Blecharczyk A. ?. Podręczny atlas chwastów. Multum, Poznań.
