Nazwa gatunkowa: Brzoza brodawkowata - Betula pendula Roth. [2]

Inne nazwy: Betula verrucosa Ehrh. [2]

Rodzina: Brzozowate - Betulaceae [2]

Morfologia:

Wysokość: 20-25 m [zbiorcze 1,2].

Pokrój: średnio-wysokie drzewo [1]. Korona u młodych osobników jest stożkowata, kopulasta lub nieregularnie jajowata, luźno ugałęziona [2]

Kwiaty: rozdzielnopłciowe, wyrastają w kotkowatych kwiatostanach. Kotki męskie są długie, zwisające w postaci podłużnych wałeczków, uwidaczniają się na jesień, zebrane są po kilka sztuk na krótkopędach. Kwiaty żeńskie podczas zimy ukryte są w pąkach. Na wiosnę żeńskie kwiaty zakwitają w postaci wyprostowanych lub zwisających różnokształtnych kotek. Kwiaty brzozy zapylane są przy pomocy wiatru [2].

Owoce: niewielkie, spłaszczone orzeszki ze skrzydełkami. Owoce zebrane są w kotkowatych owocostanach, które rozsypują się i uwalniają znaczną ilość orzeszków od jesieni do wiosny [2].

Pień/Pędy: kora na pniu i konarach biała [1,2]. Biała kora łuszczy się poprzecznie do osi pędów. Kora w dolnej części pnia jest wyraźnie popękana i ciemno-szara [2]. Młode gałązki są cienkie, koloru ciemnobrązowego z połyskiem, pokryte gęsto białymi brodawkami oraz mają tendencję do zwisania, [zbiorcze 1,2].

Liście: wyrastają na krótkopędach parami. Liście są długoogonkowe [1], osiągają długość [2], o blaszce trójkątnej, o brzegu podwójnie ostro ząbkowanym [1], piłkowanym, lub z małymi klapami, z ostrym wierzchołkiem. Ogonek liściowy ma długość około 2-3 cm [2]. Liście są kruche, cienkie i nagie [1]. Drobna delikatna siateczka nerwów jest dobrze widoczna od spodniej strony [1], nerwów bocznych jest 6 lub 7 par [2]. Młode liście owłosione, starsze nie. Na jesień liście brzóz przebarwiają się na kolor żółty i opadają z drzewa [1]. Liście ustawione są względem siebie skrętolegle. Pąki okryte są 5-6 łuskami [2].

Nasiona:

Korzenie: brzoza posiada płaski system korzeniowy, dlatego przy silniejszych wiatrach może zostać przewrócona. Ważną informacją związaną z systemem korzeniowym jest fakt, że brzoza ma dużą wartość transpiracji (wyparowywania wody z części nadziemnych), dlatego nie powinna być sadzona w pobliżu ogrodów warzywnych [1,3].

Biologia:

Długość życia rośliny: roślina wieloletnia [2]. Brzoza brodawkowata żyje przeważnie 100 lat [+].

Typ rośliny: drzewo [1,2].

Kwitnienie: kwiecień-maj (IV-V)[2].

Owocowanie/dojrzewanie owoców lub nasion: nasiona dojrzewają w sierpniu-wrześniu (VIII-IX) [2].

Pienność: roślina jednopienna [2].

Rozmnażanie: generatywne poprzez nasiona, wegetatywnie poprzez szczepienie i okulizację [2].

Ekologia:

Pochodzenie:

Zasięg terytorialny: Azja Zachodnia, Azja Mniejsza Kaukaz, Ameryka Północna, Europa [zb. 1,2]. Brzoza brodawkowata jest gatunkiem o szerokim zasięgu geograficznym. Występuje na niżu i w górach do wysokości 2500 m n.p.m. W Polsce gatunek ten jest dość pospolity, szczególnie na uboższych glebach [2].

Siedliska: brzoza brodawkowata jest rośliną pionierską, czyli zasiedlającą rejony ubogie w roślinność lub gdzie inne rośliny nie poradziłyby sobie ze względu na warunki bytowe (np. zbyt duża ilość światła, mała dostępność wody i składników pokarmowych w glebie). Brzoza brodawkowata jest charakterystycznym elementem częstochowskiego krajobrazu. W okolicach Częstochowy, na ubogich, porośniętych roślinnością trawiastą, piaszczystych glebach, brzoza wraz z sosną dobrze sobie radzą. Często w tych rejonach zakłada się niewielkie lasy brzozowe oraz sosnowe [3].

Uprawa:

Stanowisko: słoneczne [2]

Podłoże: brzoza nie posiada dużych wymagań co do gleb i podłóż [2]. Może rosnąć na glebach jałowych i piaszczystych [2,3]. Brzozy nie znoszą zasolonych gleb [2].

Nawadnianie: dowolne

Nawożenie: dowolne

Pielęgnacja na miejscu stałym: nie powinno się przycinać brzóz, gdyż źle znoszą ten zabieg. Wielu specjalistów wręcz potępia takie zabiegi, szczególnie 'ogławianie' brzóz. Po obcięciu gałęzi pod koniec zimy lub na przedwiośniu z miejsc, gdzie były odcięte pędy wycieka sok. Niewielkich korekcyjnych cięć można dokonać dopiero latem, po rozwinięciu się liści. Brzozy źle znoszą przesadzanie [2]

Wytrzymałość na warunki miejskie i przemysłowe: Nie zaleca się sadzenia brzóz na terenach miejskich z silnie zanieczyszczonym powietrzem, gdyż brzozy są wrażliwe na pyły i dymy [2]

Mrozoodporność: wysoka [2]

Choroby i szkodniki: w przypadku brzóz choroby i szkodniki nie mają wielkiego znaczenia [2]

Brzoza posiada bardzo szybki wzrost. Nie powinno się jej sadzić przy delikatnych roślinach, ponieważ zwisające cienkie gałęzie mogą je podczas wiatru 'biczować'.

Rozmnażanie: brzozy rozmnaża się przeważnie z nasion. Nasiona zbiera się pod koniec lata lub jesienią. Zebrane nasiona przechowuje się przez zimę i wysiewa się na zagony lub do skrzyń inspektowych w marcu-kwietniu. Nasiona nie należy przykrywać zbyt grubą warstwą gleby. Zamiast wiosennego wysiewu, można zastosować jesienny wysiew nasion na uprawioną glebę (październik-listopad). Młode siewki brzozy są bardzo delikatne i należy je chronić przed nadmiernym słońcem i zapewnić umiarkowaną wilgotność. Zaleca się częste przesadzanie siewek (szkółkowanie), aby siewki wykształciły obfity system korzeniowy. Młode, 2-4 letnie, szkółkowane okazy nadają się do wysadzania na miejsce stałe. Nieszkółkowane samosiewy słabo się przyjmują. Młode okazy najlepiej wysadzać na miejsce stałe jesienią, niż wiosną [2]

Choć brzozy brodawkowate są krótkowiecznymi drzewami i czasami uważane są za chwast wśród zadrzewień, to ze względu na białą korę i ciekawy pokrój używane są w różnego rodzaju ozdobnych zadrzewieniach. Sadzone są w luźnych grupach, pojedynczo lub z innymi drzewami, a nawet w szpalerach. Brzozy najlepiej prezentują się na osiedlowej zieleni i przy drogach [2].

Zastosowanie:

  1. Szkółkarstwo: jako podkładka pod odmiany brzozy brodawkowatej i innych gatunków brzóz [2].
  2. Dendrologia: spis drzew i krzewów: Brzozy nadają się do nasadzeń parkowych, przydrożnych, różnego rodzaju zadrzewienia. Szczególnie ładnie wyglądają na wiosnę, gdy obficie rozwijają żywo-zielone liście. [2]
  3. Leśnictwo
  4. Zielarstwo: roślina lecznicza.
  5. Przemysł drzewny i papierniczy, drewno czasami używane jest do suchej destylacji [zb. 1,2].
  6. Przemysł meblarski - do oklein [2].

Surowiec zielarski:

Liść brzozy - Folium Betulae [1].

Pąki brzozy - Gemma Betulae [1].

Sok z brzozy [1]

Zielarstwo

Zbiór surowca zielarskiego:

Zbiór liści wykonujemy latem. Często surowiec uzyskuje się z odciętych i ususzonych gałęzi poprzez ich osmykiwanie [1].

Informacje dotyczące surowca zielarskiego:

Zapach słaby, aromatyczny, smak gorzkawy [1].

Surowiec był opisany w FP IV [1].

Skład chemiczny surowca zielarskiego: [1]

  • Glikozydy flawonoidowe
  • saponiny (3%)
  • olejek eteryczny
  • garbniki

Działanie surowca zielarskiego:

Liście: Moczopędne, przeciwreumatyczne, napotne, zwiększa przemianę materii tkanek, a przez to odtruwająco na układ krwionośny. Stosowane w postaci napar jako lek moczopędny [1].

Pąki: Wykazują działanie moczopędne [1].

Leki/suplementy/mieszanki: [1]

  • Fitolizyna - zawiera wyciąg z liści brzozy
  • Pyrosan - Species antipyreticae - mieszanka ziół przeciwgorączkowych.
  • Reumogran - granulat.
  • Reumosan - Species antiarthiticae et antirheumaticae - mieszanka ziół przeciwartretycznych i przeciwreumatycznych.
  • Urosan - Species diureticae - mieszanka ziół moczopędnych.
  • Urogran- granulat.

Ciekawostki:

Gałązki brzozy z młodymi liśćmi są przysmakiem dla kóz domowych Capra hircus [3]

Zdjęcia:

Brzoza brodawkowata

Brzoza brodawkowata w lesie

Brzoza brodawkowata owoce

Brzoza brodawkowata owoce

Brzoza brodawkowata

Brzoza brodawkowata

Okaz zielnikowy

Odmiany i gatunki pokrewne:

Spośród odmian brzozy brodawkowatej najczęściej spotyka się odmiany Youngii oraz Purpurea [3].

Miniaturka Nazwa rośliny
Brzoza brodawkowata 'Dalecarlica' Betula pendula 'Dalecarlica' [2]
Brzoza brodawkowata 'Fastigiata' Betula pendula 'Fastigiata' [2]
Brzoza brodawkowata 'Purpurea' Betula pendula 'Purpurea' [2]
Brzoza brodawkowata 'Youngii' - Betula pendula 'Youngii' - odmiana zwisająca [2]
Brzoza omszona - Betula pubescens Ehrh.
Źródło:
  1. . Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
  2. . Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa:169-171,172,173.
  3. Obserwacje i doświadczenia własne: Aleksander Skrzyński

Logo internetowy ogród
Menu :