Nazwa gatunkowa: Dąbrówka rozłogowa - Ajuga reptans L. [1,3,6,8]
Nazwa angielska: Bugle, Bugleweed, Carpet [4], carpenter's herb, middle compund, middle consound, yellow bugle [5], common bugle [10]
Inne nazwy: Ajuga repens [5]
Rodzina: Jasnotowate - Lamiaceae [4,6], dawniej Wargowe - Labiateae [1,3,8]
|
|
Dąbrówka rozłogowa |
Morfologia:
Wysokość: do 15 cm [4,5], natomiast inne źródło podaje, że dąbrówka dorasta do 30 cm [1].
Kwiaty: korona koloru niebiesko-fioletowego [1], niebieskiego [2], różowego i białego [1]. Wyrastają z kątów przysadek podobnych do liści. Przysadki kwiatowe są owłosione, zwykle całobrzegie, koloru zielonego lub z odcieniem fioletowym [1]. Korona kwiatowa długości 1,3-1,8 cm [2], jest owłosiona z zewnętrznej strony [] oraz od wewnętrznej strony w rurce [2] posiada górną wargę krótką, dolną dłuższą [2]. Dolna warga jest trójklapowa, warga środkowa - trójkątnie sercowata, ma 0,5-0,6 cm szerokości, warga górna jest wcięta [2]. Kwiatostanem jest grono, złożone z nibyokółków z 2 do 6 kwiatów [1], inne źródło podaje, że w nibyokółkach znajduje się od 6 do 12 kwiatów [2] . Kwiaty posiadają niewielkie szypułki, owłosiony kielich w kształcie dzwonka, który ulega powiększeniu w czasie owocowania [1]. Kwiaty są samopylne [8].
Owoce: rozłupnia z 4 jajowatymi rozłupkami, które są siateczkowato pomarszczone, z dużą blizną przyczepu przykrytą przez elajosom, roznoszone przez mrówki [1].
Łodyga: zielona lub czerwonawa, czworokanciasta [1], pojedyncza wzniesiona łodyga zakończona groniastym kwiatostanem . Łodyga u dołu naga, u góry owłosiona [1]. Z rozety liściowej wyrastają płożące pędy - nadziemne rozłogi [1,2], które szybko się ukorzeniają [1].
Liście: zimozielone [5]. Liście przyziemne zebrane są w rozetę przy nasadzie łodygi, odziomkowe, odwrotnie jajowate, całobrzegie lub lekko-karbowane [1], długoogonkowe [2]. Liście osadzone na łodydze są ustawione względem siebie naprzeciwlegle, mają krótkie ogonki lub są siedzące [1] i są kształtu jajowatego [2]. Liście są ciemnozielone, do czerwonopurpurowych w zależności od odmiany.
Nasiona:.
Korzenie: nieduży korzeń główny z korzeniami bocznymi, które mają tendencję do rozgałęziania się [1].
Inne cechy: roślina może mieć właściwości trujące [4]
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia [2,5], czasami roczna [5], zimująca w polskim klimacie, leśny hemikryptofit [1].
Pokrój: niska płożąca się bylina [5,8].
Kwitnienie: na wiosnę, kwiecień - czerwiec (IV-VI) [1,2,8].
Rozmnażanie: wegetatywnie przez sadzonki, lub podział kępy jesienią. Występuje specyficzny rodzaj rozmnażania generatywnego: nasiona przyklejają się do mrówek, które przyczyniają się do ich rozsiewania. Taki sposób rozmnażania nazywamy zoochorią.
Dąbrówka rozłogowa jest rośliną wskaźnikową dla gleb o wysokiej zawartości rozłożonej materii organicznej [1].
Ekologia:
Zasięg terytorialny: Europa, Indie, Iran, południowo-zachodnia Azja [5].
Siedliska: Lasy z rzędu Fraxinetalia (lasy jesionowe, olchowe i wiązowe) i Carpino-Fagetalia (eutroficzne lasy bukowe i grabowe), zbiorowiska okrajkowe oraz zarośla z bzami (rzędy Circeaeo-Stachyetalia, Rubo-Sambucetalia), półnaturalne i sztuczne łąki i pastwiska (klasa Monilinio-Arrhenatheretea)[1].
Uprawa:
Stanowisko: słoneczne, półcieniste [4,5] lub cieniste.
Podłoże: dąbrówka wykazuje małe wymagania glebowe, ale najlepiej rośnie na glebach żyznych, umiarkowanie wilgotnych i przepuszczalnych [], próchnicznych [1], pH 7,0 - neutralne (obojętne).
Nawadnianie: .
Rozstawa: 15-22 cm [4]
Jest mrozoodporna, lecz w zimniejszych rejonach może przemarzać (strefa H7 -20°C) [4,5]. Rośnie szybko i jest bardzo ekspansywna - tworząc rozłogi wkrótce może zagłuszyć inne rośliny. Aby do tego nie dopuścić należy systematycznie usuwać te rozłogi i nadmiar ciągle pojawiających się nowych kęp rośliny. Posiada bardzo wiele odmian różniących się ubarwieniem liści [].
Zastosowanie:
- Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna, na runo parkowe, naturalne/dzikie ogrody, obwódki kwiatowe [], jako roślina okrywowa [4,5]
- Zielarstwo: Dawniej stosowana była jako roślina lecznicza Aktualnie zaliczana do roślin wykorzystywanych w lecznictwie ludowym [1]
- Pszczelarstwo: Roślina miododajna [4]
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Ziele dąbrówki rozłogowej - Herba Ajugae (Herba Bugulae, Herba Conlidae mediae) [2].
Zbiór surowca zielarskiego:
Zbioru ziela należy dokonać podczas kwitnienia dąbrówki.
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
Po wysuszeniu ziela pozostaje 18% pierwotnej świeżej masy.
Skład chemiczny surowca zielarskiego:[2]
- garbniki katechinowe
- flawonoidy (apigeninę, luteolinę)
- kwasy organiczne (kawowy, chlorogenowy)
Działanie surowca zielarskiego:
W lecznictwie ludowym dąbrówka wykorzystywana była do leczenia malarii i hemoroidów. Zewnętrznie stosowano ją w nieżycie gardła, przy niegojących się ranach i przeciwko świerzbowi [2].
Zastrzeżenia:
Dąbrówka rozłogowa może wykazywać właściwości toksyczne po spożyciu [4].
Ciekawostki:
Pomimo, że dąbrówka rozłogowa nie jest oficjalnie rośliną leczniczą, to istnieje zapis, że podczas Kampanii Krymskiej (*chodzi o kampanię przed 1941 r.) Dąbrówka stosowana była przy leczeniu zimnicy i opisywana była jako bardzo skuteczna w leczeniu tej dolegliwości [7].
Zdjęcia:
|
|
|
Dąbrówka rozłogowa 9.10.2012 |
Dąbrówka rozłogowa |
|
|
|
Dąbrówka rozłogowa |
Dąbrówka rozłogowa |
|
|
|
Dąbrówka rozłogowa rozłogi |
Dąbrówka rozłogowa na kwaterze |
|
|
|
Dąbrówka rozłogowa po przekwitnięciu traci barwę oraz wydaje mnóstwo rozłogów |
Dąbrówka rozłogowa z każdego węzła wypuszcza korzenie |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| f. albiflora [9] | |
| f. albiflora 'Alba' [9] | |
| f. albiflora 'Sanne' [9] | |
| f. albiflora 'Silver Shadow' [9] | |
| f. albiflora 'Shneekerze' [9] | |
| 'Arboretum Giant' [9] | |
| 'Arctic Fox' [9] | |
| 'Argentea' [9] | |
| 'Atropurpurea' [9] | |
| 'Binblasca' [9] | |
| 'Binparcol' [9] | |
| 'Binsugplu' [9] | |
| 'Blueberry Muffin' [9] | |
| 'Braunherz' [9] | |
| 'Brean Down' [9] | |
| 'Bronze Beauty' [9] | |
| 'Burgundy Glow' [9] | |
| 'Burgundy Lace' [9] | |
| 'Burgundy Red' [9] | |
| 'Cameleon' | |
| 'Carol' | |
| 'Caroli' [9] | |
| 'Cavalier' [9] | |
| 'Catlin's Giant' [9] | |
| 'Choc Ice' [9] | |
| 'Chocolate Chip' [9] | |
| 'Compacta' [9] | |
| 'Cristata' [9] | |
| 'Delight' [9] | |
| 'Delightful' [9] | |
| 'Dixie Chip' [9] | |
| 'Ebony' [9] | |
| 'Ermine' [9] | |
| 'Evening Glow' [9] | |
| 'Flisteridge' [9] | |
| 'Gaiety' [9] | |
| 'Golden Beauty' [9] | |
| 'Golden Glow' [9] | |
| 'Grey Lady' [9] | |
| 'Green Splash' [9] | |
| 'Harlequin' [9] | |
| 'John Pierpoint' [9] | |
| 'Julia' [9] | |
| 'Jungle Beauty' [9] | |
| 'Jungle Beauty Improved' [9] | |
| 'Jungle Bronze' [9] | |
| 'Jumbo' [9] | |
| 'J.S. Black Fox' [9] | |
| 'Klose's White' [9] | |
| 'Kurt's Compact' [9] | |
| 'Lush Blue' [9] | |
| 'Macrophylla' [9] | |
| 'Mahogany' [9] | |
| 'Mini Crisp Red' [9] | |
| 'Multicolor' [9] | |
| 'Nana Compacta' [9] | |
| 'Palisander' [9] | |
| 'Pallida' [9] | |
| 'Pat's Selection' [9] | |
| 'Pink Beauty' [9] | |
| 'Pink Elf' [9] | |
| 'Pink Fantasy' [9] | |
| 'Pink Silver' [9] | |
| 'Pink Splendour' [9] | |
| 'Pink Surprise' [9] | |
| 'Pink Tower' [9] | |
| 'Planet Zork' [9] | |
| 'Purpurea' [9] | |
| 'Purple Brocade' [9] | |
| 'Purple Torch' [9] | |
| 'Rainbow' [9] | |
| 'Rosea' [9] | |
| 'Rowden Amethyst' [9] | |
| 'Rowden Appleblossom' [9] | |
| 'Rowden Blue Mist' [9] | |
| 'Rowden Royal Purple' [9] | |
| 'Royality' [9] | |
| 'Silver Beauty' [9] | |
| 'Silver Carpet' [9] | |
| 'Silver Queen' [9] | |
| 'Stölzle' [9] | |
| 'Toffee Ship' [9] | |
| 'Tortoiseshell' [9] | |
| 'Tricolor' [9] | |
| 'Variegata' [9] | |
| 'Valfredda' [9] | |
| 'Wild Purple' [9] | |
| Dąbrówka kosmata Ajuga genevensis L. [2,8] | |
| Bluszczyk kurdybanek Glechoma hederacea L. - pospolita, płożąca się bylina, chwast |
- Cincura F. Ferakova V. Majovsky J., Somsak L., Zaborsky J. 1990. Pospolite rośliny środkowej Europy. PZWL, Warszawa: 234.
- Mowszowicz J. 1985. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa: 353-355.
- Ajuga reptans L. Flora Euopaea. Protokół dostępu: http://rbg-web2.rbge.org.uk/cgi-bin/nph-readbtree.pl/feout?FAMILY_XREF=&GENUS_XREF=Ajuga&SPECIES_XREF=reptans&TAXON_NAME_XREF=&RANK= (dostęp 13.4.2015)
- Ajuga reptans. Daves Garden. Protokół dostępu http://davesgarden.com/guides/pf/go/673/ (dostęp 13.4.2015)
- Ajuga reptans. RHS Online. Protokół dostępu: https://www.rhs.org.uk/plants/742/Ajuga-reptans/Details (dostęp 21.2.2021)
- Ajuga reptans L. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=32454 (dostęp 13.4.2015)
- Biegański J. 1932. Zielarz. Stowarzyszenie Pracowników Księgarskich, Warszawa.
- Rostafiński J., Seidl O. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
- Ajuga reptans. RHS Online. Protokół dostępu: https://www.rhs.org.uk/Plants/Search-Results?form-mode=true&query=ajuga%20reptans (dostęp 13.4.2015)
- Ajuga reptans L. USDA. Protokół dostępu: http://plants.usda.gov/core/profile?symbol=AJRE (dostęp 13.4.2015)
