Internetowy Ogród - z pasji do Ogrodnictwa

1. Wstęp

Pelargonie (Pelargonium) to rodzaj roślin ozdobnych z rodziny Bodziszkowatych (Geraniaceae) uprawiany powszechnie jako rośliny kwietnikowe, balkonowe, doniczkowe, rzadko jako kwiat cięty [Chmiel 2000]. Są to byliny lub krzewinki, jednak w warunkach występujących w Polsce nie są w stanie przezimować w gruncie. Rośliny te pochodzą głównie z krajów Afryki Południowej [Chlebowski 1976]. Charakteryzują się liśćmi klapowanymi, dłoniastymi lub pierzasto-dzielnymi o silnym zapachu, a także kwiatami zebranymi w baldachy [Chmiel 2000].

1.1. Podział pelargonii

W uprawie występują głównie mieszańce, które podzielono ze względu na różnice w budowie i pochodzeniu na następujące grupy:

1. Pelargonie rabatowe (Pelargonium hortorum L.H.Bailey) - zwane także pelargoniami ogrodowymi. Charakteryzują się pędami wzniesionymi, grubymi i mięsistymi, które z czasem mogą drewnieć. Liście długoogonkowe, kształtu owalno-sercowatego, nie są podzielone, pokryte miękkimi włoskami, z pofalowanym brzegiem, z widocznym ciemniejszym paskiem na górnej powierzchni liścia. W tej grupie występują odmiany o kwiatach pojedynczych lub pełnych, zebranych zawsze w baldachy, barwy najczęściej czerwonej lub różowej, a także pomarańczowej, fioletowej i białej. Stosuje się je jako rośliny kwietnikowe i balkonowe.

2. Pelargonie bluszczolistne (Pelargonium peltatum hort.) - mają pędy płożące lub zwisające, liście mięsiste, długoogonkowe, błyszczące, nagie lub słabo owłosione, 5-klapowe, o kształcie podobnym do liści bluszczu pospolitego (Hedera helix L.). Pędy sa lekko kanciaste. Kwiaty pelargonii bluszczolistnych są pojedyncze, półpełne lub pełne, zebrane w baldachy, barwy różowej, fioletowej, liliowej oraz białej, z różnymi odcieniami. Służą do obsadzania skrzyń balkonowych i okiennych.

3. Pelargonie pełnokwiatowe (Pelargonium x grandiflorum hort.) - zwane także pelargoniami angielskimi ^[], królewskim (ang. regal pelargonium) Pelargonium X domesticum L.H. Bailey (pro. sp.) ^[7] lub wielkokwiatowymi, posiadają pędy wzniesione i prawie całkowicie zdrewniałe, liście duże, pokryte długimi włoskami, 5-klapowe, o brzegach ząbkowanych, kwiaty duże, czasami o średnicy powyżej 5 cm, zebrane w baldachy o szerokim spektrum barw – od białej poprzez czerwoną do fioletowej z możliwością wystąpienia barwnych plam i smug. Pelargonie te znajdują zastosowanie jako rośliny doniczkowe ze względu na dużą wrażliwość na warunki atmosferyczne.

2. Uprawa pelargonii

W Polsce uprawa mateczników jest nieopłacalna, ze względu na wymagania klimatyczne pelargonii, dlatego producenci zamawiają sadzonki z cieplejszych krajów na okres stycznia do lutego. Na producentach spoczywa zadanie, aby sprzedawane pelargonie były w stanie kwitnienia w drugiej połowie kwietnia [Jerzy 2011]. Z jednej rośliny matecznej można uzyskać 5-10 sadzonek. Rośliny mateczne powinny stanowić osobniki o typowych cechach dla danej odmiany oraz charakteryzować się wysoką zdrowotnością i obfitym kwitnieniem. Właściwy wybór roślin matecznych ma decydujące znaczenie w rozmnażaniu pelargonii [Chlebowski 1976].

2.1. Rozmnażanie

Ryc. 1. Rozmnażanie pelargonii [Mynett 2003]

Na skalę handlową, pelargonie rozmnaża się głównie wegetatywnie poprzez sadzonki, choć coraz częściej stosuje się rozmnażanie generatywne poprzez siew nasion. Produkcję rozpoczyna się od wyselekcjonowania zdrowych i silnych roślin matecznych, które następnie należy odpowiednio przyciąć, aby rośliny lepiej się rozkrzewiły i wydały możliwie jak najwięcej pędów bocznych. Zabieg przycinania należy wykonać na 4-5 tygodni przed planowanym pobieraniem sadzonek [Chlebowski 1982].

2.2. Sporządzanie sadzonek

Najczęstszą metodą rozmnażania wegetatywnego pelargonii rabatowych i bluszczolistnych są sadzonki wierzchołkowe, zielne, cięte pod węzłem, z 3-4 liśćmi. Sadzonki powinny posiadać 4-5 węzłów (ryc.1.) [Chlebowski 1976, Jerzy 2011]. Pędy mające posłużyć jako sadzonki ścina się lub wyłamuje w taki sposób, aby pozostał odcinek z liściem, z którego kąta później wyrośnie kolejny pęd [Chlebowski 1982]. Zabieg rozmnażania pelargonii rabatowych wykonuje się pod koniec lata w sierpniu lub na początku wiosny w lutym, aż do marca, przy czym lepsze wyniki osiąga się podczas rozmnażania w sierpniu. Sadzonki mogą być lekko zdrewniałe z piętką. Przed posadzeniem sadzonek do przygotowanego wcześniej podłoża powinno się je zostawić na powietrzu, aby rany mogły wyschnąć.

Podczas sporządzania sadzonek zaleca się, aby sadzonki były pozbawione przylistków z dolnych liści, ponieważ łatwo ulegają one gniciu (ryc.2). Wiosną sadzonki sporządza się z ukorzenionych letnich sadzonek lub roślin matecznych. Ukorzenianie pelargonii wielkokwiatowych przeprowadza się w sierpniu, po kwitnieniu roślin. Pelargonie wielkokwiatowe sporządza się z pędów pół-zdrewniałych i rany nie muszą być osuszane [Chmiel 2000]. Sadzonki umieszcza się w małych doniczkach lub w skrzynkach, na stołach w szklarni lub pod oknami inspektowymi w mnożarkach [Mynett 2003].

Ryc. 2. Sadzonki pelargonii: 1 - bez obciętych dolnych liści, 2 - sadzonka umieszczona w podłożu Źródło: Chlebowski B. 1976. Pelargonie. PWRiL, Warszawa, 90.

2.3. Warunki ukorzeniania sadzonek

Jako podłoże do ukorzeniania sadzonek pelargonii rabatowej i bluszczolistnej stosuje się wilgotną mieszankę torfu z piaskiem lub perlitem w stosunku 1:1 [Mynett 2003]. Najodpowiedniejszym podłożem do ukorzeniania pelargonii wielkokwiatowych jest mieszanina ziemi liściowej, torfu i piasku w stosunku 1:1:1. Podłoże powinno być wcześniej zdezynfekowane i nie powinno być zbyt wilgotne, ponieważ może być to później przyczyną zagniwania sadzonek [Chlebowski 1976, Mynett 2003].

Sadzonki pelargonii rabatowej i bluszczolistnej należy umieścić w podłożu o temperaturze 18-20°C, a pelargonie wielkokwiatowe ukorzenia się w podłożu o temperaturze 20-22°C [Chmiel 2000].

Rośliny powinno się zraszać umiarkowanie, aby nie dopuścić do ich zwiędnięcia oraz zabezpieczyć przed nadmiernym nasłonecznieniem poprzez cieniowanie [Chlebowski 1982]. Pelargonie wielkokwiatowe ukorzenia się w podłożu bardziej wilgotnym, niż to ma miejsce u pelargonii rabatowej i bluszczolistnej [Mynett 2003].

Jeżeli zapewniliśmy sadzonkom odpowiednie warunki, to ukorzenianie powinno trwać około 2-3 tygodni [Chlebowski 1982]. Zastosowanie ukorzeniacza np. B2, który zawiera auksyny może przyspieszyć ukorzenianie [Mynett 2003]. Im później przystąpimy do ukorzeniania, tym większa będzie konieczność użycia ukorzeniaczy [Chlebowski 1976].

2.4. Dalsza uprawa pelargonii

Po ukorzenieniu, sadzonki przesadzamy do doniczek o średnicy 6-7 cm z bardziej zwartym podłożem oraz z dodatkiem ziemi inspektowej lub kompostowej [Chlebowski 1976]. Pelargonie rabatowe i bluszczolistne przechowuje się podczas zimy w szklarni w temperaturze 8-10°C, a pelargonie wielkokwiatowe należy umieścić w 10-12°C na okres 2 tygodni. Podczas zimy należy zapewnić maksymalne ilości światła i powietrza młodym roślinom. Wiosną temperaturę powinno się podnieść do 15°C [Chlebowski 1982]. Zimą nie nawozimy sadzonek. W lutym rozpoczynamy przesadzanie sadzonek do większych doniczek z ziemią nawiezioną mieszanką nawozów w ilości: N-NO3 70-150, P 80-150, K 200-300, Mg 90-130 mg/dm3. Pelargonia jest dość tolerancyjna na zasolenie podłoża i optymalna dawka wynosi 5 g na 1 dm3. W okresie wegetacji nawozimy rośliny co tydzień, jednak zbyt duża dawka nawozów może osłabić kwitnienie roślin [Chmiel 2000].

3. Choroby

Podczas ukorzeniania i dalszej uprawy rośliny mogą zostać porażone przez choroby, wówczas rośliny tracą na wyglądzie i nie można ich zakwalifikować jako materiał handlowy. Do najpopularniejszych chorób należą:

1. Wirus pelargonii nr 1. Objawia się poprzez kędzierzawienie pędów oraz pojawienie się żółtych plam. Zarażone rośliny usuwamy oraz nie pobieramy z nich sadzonek. Dodatkowo powinniśmy zabezpieczyć uprawę przed mszycami i mączlikami.

2. Czarna nóżka. Poraża młode sadzonki i można ją rozpoznać poprzez gnicie podstaw sadzonek, co skutkuje później ich obumieraniem. Aby uchronić się przed czarną nóżką należy stosować sterylne podłoże, a także osuszanie miejsc cięcia sadzonek.

3. Szara pleśń. Chorobę tą można rozpoznać poprzez szarawy nalot na liściach sadzonek. Przyczyną choroby może być nadmierna wilgotność i wysoka temperatura.

4. Rdza pelargonii. Poraża sadzonki i można ją rozpoznać poprzez żółte plamy na powierz i na spodniej powierzchni liścia. Rdzę, szarą pleśń zwalcza się poprzez opryskiwanie sadzonek co 7 dni Kaptanem (0,2%) lub Sadoplonem (0,3%) [Chlebowski 1982]