Nazwa gatunkowa: Dziurawiec zwyczajny - Hypericum perforatum L. [2-4,6]
Inna nazwa: Świętojańskie ziele [3,4]
Rodzina: Dziurawcowate - Hypericaceae [2,6], dawniej dziurawiec zaliczany był do Kluzjowate - Guttiferae [zb. 4]
Morfologia:
|
|
Dziurawiec zwyczajny pokrój Kraków, teren AWF, 7.6.2019 |
Wysokość: od 60 cm do 100 cm [zb. 1,2] albo 30-60 cm [4].
Kwiaty: zebrane w baldachogrona [2], na szypułkach. Kielich 5-działkowy [4]; działki kielicha lancetowate [2], drobne, z wieloma kropkami. Korona 5-płatkowa koloru złocisto-żółtego[4]. Pręciki liczne [2,4], zrośnięte u nasady w trzy lub pięć wiązek [4]. Słupek jeden, górny []. Po rozgnieceniu kwiatów na palcach pojawiają się czerwone p lamy wywołane purpurowym sokiem zawartym w kwiatach [3]. Kwiaty bez miodników, lecz chętnie odwiedzane przez pszczoły. Roślina samopylna o kwiatach równoczesnych [4].
Owoce: torebka z gruczołkami [2,4].
Łodyga: kształtu walcowatego lub 2-kanciasta [4], naga [1], wzniesiona, w dolnej części zdrewniała, w górnej rozgałęziająca się i posiadająca nieliczne gruczołki, z dwoma przeciwległymi listewkami [2]. Z kłącza wyrastają dwa typy pędów: kwiatonośny i płonny (z liśćmi)[2].
Liście: ulistnienie naprzeciwległe. Liście są bezogonkowe, siedzące, nagie, eliptyczne, wydłużone i całobrzegie. Blaszka liściowa przy mocnym świetle ujawnia przeświecające punkty - są to zbiorniki z olejkami eterycznymi [2].
Nasiona: czarne, drobno kropkowane [2].
Korzenie: kłącza silnie rozgałęzione [2].
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia zielna.
Pokrój: średniej wysokości wzniesiona bylina [1-4].
Kwitnienie: lato: czerwiec - sierpień (VI- VIII) [2,4].
Rozmnażanie: wegetatywne poprzez krótkie kłącza.
Ekologia:
Zasięg terytorialny: zachodnia Azja, północna Afryka, Europa [zb 1,2]
Siedliska: lasy, dąbrowy, zarośla, murawy, łąki, miedze, suche wzgórza [zb 2,4].
Zastosowanie:
- Zielarstwo: roślina lecznicza [2]
- Zielarstwo: lecznictwo ludowe [3].
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Ziele dziurawca - Herba Hyperici [1-3]. Wierzchołki kwiatowe bez grubych i twardych łodyg [3].
Zbiór surowca zielarskiego:
Zbioru dokonuje się na początku kwitnienia rośliny.
Surowiec zielarski stanowią szczytowe części rośliny razem z kwiatami i liśćmi. Zebrane ziele suszy się na wolnym powietrzu [1].
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
Zapach ziela słaby, swoisty, smak ściągający i gorzkawy [1].
Surowiec był opisany w FP IV [1].
Skład chemiczny surowca zielarskiego:[1,2]
- olejek eteryczny
- glikozyd
- hiperycyna (purpurowy, czerwony barwnik)
- garbniki
- związki flawonoidowe (glikozyd flawonowy hyperyna [3]) .
Działanie surowca zielarskiego:
Dziurawiec działa tonizująco w chorobach wątroby, oczyszcza i odtruwa organizm oraz pobudza czynności żołądka [1]. Hiperycyna uczula organizm na promienie nadfioletowe (głównie u albinosów) [2]. Hyperyna (Hiperyna) wykazuje działanie regulujące na przepuszczalność naczyń krwionośnych, a także przemianę materii przy dolegliwościach związanych z żołądkiem, wątrobą i nerkami [3].
Forma stosowania
Napary, sok ze świeżego ziela - Succus Hyperici, odwary do przymoczek i okładów na rany lub czyraki [1].
Nalewki spirytusowe z kwiatów dziurawca o purpurowej barwie używa się przy gojeniu ran świeżych i ropiejących w rozcieńczeniu 1 do 3 z wodą. W medycynie ludowej nalewki dziurawcowe używane są do leczenia ran i nowotworów wątroby i żołądka. Nalewkę dziurawcową stosuje się w dawce: 1 łyżka nalewki na pół szklanki mleka 3 razy dziennie [3].
Nalewka dziurawcowa: 100g kwiatów, pąków i liści dziurawca zalewa się 500 ml czystego spirytusu. Świeża nalewka z dziurawca musi leżakować przez 7-8 dni. Po leżakowaniu nalewkę należy przefiltrować przez gęstą szmatkę [3].
Wodne odwary z dziurawca stosuje się przy problemach z przemianą materii [3].
Leki/Suplementy/Mieszanki:
- Species cholagogae nr 1 i nr 3 [1]
Ciekawostki:
Dziurawiec obniża jakość siana oraz hiperycyna powoduje zmianę barwy mleka karmionych krów na czerwonawy [2].
Niegdyś dodawano ziele dziurawca do piwa jako składnik o charakterze goryczkowym [2].
Zdjęcia:
|
|
Liście dziurawca Kraków, teren AWF, 7.6.2019 |
|
|
Dziurawiec zwyczajny Kraków, teren AWF, 7.6.2019 |
|
|
Kwiat dziurawca Kraków, teren AWF, 7.6.2019 |
|
|
Dziurawiec zwyczajny - pąki kwiatowe Kraków, teren AWF, 7.6.2019 |
|
|
Dziurawiec zwyczajny nasiona |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Dziurawiec czteroboczny Hypericum quadrangulum L. pro p. lub Hypericum maculatum Cr. [4] | |
| Dziurawiec nadobny Hypericum pulchrum [5] | |
| Dziurawiec rozesłany Hypericum humifusum L. [4] | |
| Dziurawiec skąpolisty Hypericum montanum [5] | |
| Dziurawiec skrzydełkowaty Hypericum tetrapterum Fr. lub Hypericum acutum Mnch. [4] | |
 | Krwawnik talerzowaty Achillea filipendulina Lam. - roślina ozdobna |
Więcej informacji na temat dziurawca znajdziesz na blogu plantagia.
- Walewski W. . Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
- Cincura F., Ferakova V., Majovsky J., Somsak L., Zaborsky J., . Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa.
- Muszyński J. . Roślinne leki ludowe. Ludowa Spółdzielnia wydawnicza, Warszawa.
- Rostafiński J. Siedl O. . Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
- Stożek K. 2008. Rośliny i Zwierzęta. Włochy. Grafica Veneta S.p.A. (Dodatek do Gazety Wyborczej)
- Hypericum perforatum L.. ITIS. Protokół dostępu: https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=21454#null (dostęp )