Nazwa gatunkowa: Goryczka żółta - Gentiana lutea L. [1]

Rodzina: Goryczkowate - Gentianaceae [1]

Morfologia:

Pokrój: .

Wysokość:

Kwiaty: wytwarza żółte kwiaty w kątach górnych liści. Kwitnienie następuje po kilku latach wegetacji, zazwyczaj w 6-7 roku od posadzenia rośliny [1].

Owoc: .

Łodyga: .

Liście: eliptyczne, zaostrzone na końcu, o unerwieniu równoległym [1].

Nasiona: .

Korzenie: kłącza są walcowate, żółtobrunatne, poprzecznie pierścieniowate, ze śladami po liściach i pączkach. Kłącze przechodzi w korzeń podłużnie bruzdowany, barwy takiej jak kłącze[1].

Biologia:

Typ rośliny: roślina trwała [1].

Kwitnienie: goryczka zakwita dopiero po kilku latach [1].

Rozmnażanie: .

Ekologia:

Zasięg terytorialny: górzyste rejony Europy. W Polsce goryczka żółta jest spotykana rzadko, zazwyczaj w górach (tereny górskie i podgórskie) [1,2].

Siedliska: .

Goryczkę żółtą uprawia się w tak zwanych półkulturach, zakładanych na górskich łąkach [1]

Goryczka żółta w stanie naturalnym w Polsce jest chroniona prawnie! [1,2]

Uprawa/Ochrona:

Stanowisko: słoneczne

Zastosowanie:

  1. Kwiaciarstwo: roślina ozdobna
  2. Zielarstwo: roślina lecznicza [1,2]
  3. Zielarstwo: roślina barwierska

Zielarstwo:

Surowiec zielarski:

Korzeń Goryczki - Radix Gentianae [1,2]

Informacje na temat surowca:

Po zanurzeniu w wodzie, korzeń pęcznieje i mięknie. Korzeń goryczki posiada swoisty słaby zapach, wybitnie gorzki długo utrzymujący się smak. Złam korzenia ma barwę żółtawo-szarawą [1].

Wskaźnik goryczy dla korzenia goryczki powinien wynosić nie mniej niż 600 jednostek [1], choć inni autorzy wspominają o wartości około 500 [2].

Surowiec może być otrzymywany z innych gatunków goryczki np. Gentiana pannonica, G. punctata, G. purpurea [2].

Goryczka żółta była opisana w FP IV [1].

Ze względu na ochronę gatunkową goryczki żółtej, korzeń goryczki pozyskuje się prawie wyłącznie z upraw [2]

Zbiór surowca:

Suszenie surowca należy przeprowadzić jak najszybciej, aby zapobiec fermentacji i tym samym utraty właściwości leczniczych [1].

Surowiec należy przechowywać w suchym i ciemnym miejscu [1].

Skład chemiczny surowca zielarskiego:

Korzeń goryczki: [zb. 1,2]

  • substancje goryczowe o charakterze glikozydowym (gencjopikryna [gentiopikrozyd?], amarogentyna, gentiina).
  • alkaloidy (gencjanina)
  • sacharydy (gencjanoza)
  • pektyny
  • fitosterole
  • emulsyna

Gentiopikrozyd hydrolizuje do glikozy i genjogeniny [2]

Działanie surowca zielarskiego na organizm:

W skrócie: Korzeń goryczki - Amarum, Stomachicum, tonicum [2]

Preparaty z korzenia goryczki wspomagają wydzielanie soków żołądkowych i śliny, więc usprawniają trawienie i przyswajanie pokarmów [1].

Substancje o charakterze goryczowym, poprzez drażnienie zakończeń nerwowych w kubkach smakowych, wpływają na nerwy wydzielnicze w błonie śluzowej żołądka. Substancje goryczowe powodują pobudzenie wydzielania śliny, soku żołądkowego oraz śluzu, które zawierają mukopolisacharydy, które z kolei uczestniczą w trawieniu pokarmów. Zaobserwowano, że wpływ substancji goryczowych na wydzielanie substancji wspomagających trawienie u osób zdrowych jest mniejszy, niż u osób chorych (dyspepsja i brak łaknienia). Substancje goryczowe goryczki żółtej powodują rozszerzenie naczyń w błonie śluzowej żołądka oraz zwiększenie czynności ruchowych już po około 30 minutach od spożycia, dlatego preparaty na bazie goryczki powinny być zażywane około pół godziny wcześniej przed przyjęciem właściwego posiłku. W drodze badań odkryto, że związki goryczowe wpływają także na wydzielanie żółci, która uczestniczy w resorpcji związków odżywczych z przyjętego pokarmu. [2].

Stosowanie preparatów z goryczki jest uzasadnione w przypadku: zaburzeniach trawiennych przy bólach epigastrycznych, zgadze, biegunkach, braku apetytu, niestrawnościach, uciskach w okolicy żołądka, w nieżycie (ale nie ostrym) żołądka). Goryczka żółta znajduje zastosowanie jako środek pomagający w leczeniu osób rekonwalescencyjnych, po przebytych operacjach jako stomachicum, cholagogum i tonicom. Ponadto goryczkę można stosować u osób z objawami wycieńczenia, niedowagi i problemami z odpowiednim trawieniem pokarmów[2]

Korzeń goryczki stosowany jest jako środek pobudzający łaknienie i pomagający przy zaburzeniach trawiennych [1].

Wyciągi z korzenia goryczki używane są w zwalczaniu owsików u małych dzieci, wiec wykazują działanie przeciwrobaczycowe [2]

Leki/Suplementy/Mieszanki:

  • Hermorol - zawiera wyciąg z korzeni goryczki [2]
  • Tinctura Cinchonae comp. - zawiera wyciąg z korzeni goryczki [2]
  • Tinctura Gentianae wchodzi w skład Tinctura Cinchonae composita [1]

Działania niepożądane: [2]

Po przyjęciu dużych dawek goryczki mogą wystąpić przekrwienie błony śluzowej żołądka, pobudzenie kurczliwości żołądka, nudności, wymioty [2]

Zastrzeżenia:

Uwaga: preparaty zawierające związki goryczki żółtej mogą wpływać na smak mleka u matek karmiących [2]

Goryczki żółtej nie powinno się stosować przy ostrym nieżycie żołądka, wrzodach trawiennych, krwawieniach w przewodzie pokarmowym [2]

Ciekawostki:

Dawniej korzeń goryczki poddawano naturalnej fermentacji przez co jego złam miał barwę czerwonawobrunatną i charakterystyczny zapach [1].

Źródło:
  1. 1985. Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
  2. 1980. Ziołolecznictwo. PZWL, Warszawa: 148-150.
Menu :