Nazwa gatunkowa: Miłorząb dwuklapowy - Ginkgo biloba L.
Inne nazwy: Miłorząb chiński, dwudzielny, łapa kaczki, drzewo dziadka i wnuka (wnuk je owoce drzewa zasadzonego przez dziadka)
Gromada: Nagozalążkowe - Gymnospermae - (Gymnospermatophyta)
Rodzina: Miłorzębowate - Ginkgoaceae
Morfologia
Wysokość: do 40 m.
Pokrój: rozłożyste drzewo do 40 m wysokości. Korona regularna, w młodości stożkowata.
Kwiaty: miłorząb jest dwupienny, czyli zróżnicowany na osobniki wyłącznie o kwiatach męskich lub żeńskich. Istnieje możliwość naszczepienia gałązek z kwiatami żeńskimi na osobnikach męskich w celu uzyskania nasion - zazwyczaj takie operacje przeprowadza się w celach hodowlanych. Kwiaty wyrastają z krótkopędów, w kątach liści. Męskie kwiaty w pojedynczych kotkach o długości 3-4 cm.w kątach liści, żeńskie wyrastają parami z kątów liści krótkopędów na długiej szypułce i zazwyczaj posiadają dwa zalążki. Do zapylenia dochodzi przy udziale wiatru.
Owoce: Zazwyczaj tylko jeden z dwóch zalążków zostaje zapylony (prawdopodobnie ze względu na prymitywne, ale sprawdzone rozwiązanie w przyrodzie - czyli występowanie organów w podwojonej ilości, na wypadek uszkodzenia jednego z nich). Owoc ok. 2-3 cm długości. Dojrzałe owoce przypominają śliwkę "mirabelkę" - ałyczę - kuliste, o żółtym kolorze. Owoce są jadalne.
Pień/Łodyga: średnica pnia dochodzi do 450 cm. Korowina u starszych osobników jest głęboko spękana. Drewno nie zawiera naczyń - jedynie cewki. Gałęzie ustawione są zazwyczaj pod kątem prostym do pnia.
Posiada dwa rodzaje pędów: krótkopędy i długopędy. Długopędy są barwy żółtobrązowej. Krótkopędy często grubsze od długopędów, z charakterystycznymi bliznami po opadniętych liściach i łuskach.
Liście: na długopędach ustawione skrętolegle względem siebie, na krótkopędach zgrupowane po 3 lub 5. Liście w okresie jesiennym przebarwiają się na żółto i opadają wczesną jesienią. Liście są długoogonkowe, o nerwacji wachlarzykowatej (równoległej[2]), nerwy na pewnych odcinkach rozdzielają się dychotomicznie. Kształt liścia również przypomina wachlarz, szerokości 5-8 cm. Blaszka liściowa posiada zazwyczaj przewężenie na środku przez co liście są dwuklapowe. Na jednym krótkopędzie znajduje się po kilka liści. Nietypowa budowa liścia jest cechą charakterystyczną tego gatunku.
Nasiona: 2-3 cm długości, kształtu elipsoidalnego, osadzone na długich 'szypułkach'. Składa się z 3 warstw łupiny oraz zielonkawego jądra. Nasiona dojrzewają w październiku.
Korzenie: mocny, palowy (pionowy) system korzeniowy.
Biologia:
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, długowieczna - żyje przeważnie 2000 lat.
Typ rośliny: drzewo.
Kwitnienie: maj - czerwiec (V-VI).
Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion, wegetatywnie zazwyczaj okazy męskie, poprzez sadzonki zielne.
Podczas kiełkowania, rozwijają się dwa liścienie, które zostają pod ziemią.
Rodzina Ginkgoaceae to prawie wymarła grupa, w której tylko jeden gatunek przetrwał do dzisiaj - Ginkgo - jest reliktem i endemitem jednocześnie.
Ekologia:
Pochodzenie: wschodnie Chiny (w górach prowincji Zhejiang, Czekiang, Anhuei), Japonia, Korea
Zasięg terytorialny: Chiny, Japonia, Korea
Siedliska:
Uprawa: obecnie we Francji i Stanach Zjednoczonych w bardzo dużej ilości w związku z zastosowaniem liści w lecznictwie. Od dawna miłorzęby uprawiane były w Chinach, Japonii i Korei.
Uprawa:
Stanowisko: słoneczne - roślina światłożądna.
Podłoże: głębokie, żyzne, świeże, poziom wód gruntowych poniżej systemu korzeniowego.
Mrozoodporność: starsze okazy wykazują wysoką mrozoodporność, natomiast młode osobniki i siewki jej nie posiadają.
Nawadnianie: dostateczne
Nawożenie:
Miłorząb posiada bardzo powolny wzrost, czasami nawet brak rocznych przyrostów. Drzewo to jest odporne na zanieczyszczenia i nie posiadające groźnych chorób i szkodników. Bardzo dobrze znosi cięcie i strzyżenie. W niektórych "zachodnich" miastach cięte są co roku - pomimo nieciekawego początkowego wyglądu, drzewa później wykazują swoją dekoracyjnie ulistnioną koronę. Przesadzanie młodych okazów z bryłą korzeniową.
Zazwyczaj sadzi się okazy męskie, ponieważ owoce z okazów żeńskich posiadają nieprzyjemny zapach i po opadnięciu z drzewa osłabiają walory drzewa.
Najlepiej prezentuje się jako pojedyncza roślina, na dużych powierzchniach.
Rozmnażanie: Zebrane nasiona należy oczyścić z mięsistych osnówek. Siew należy przeprowadzić jesienią po zbiorze, lub wiosną po zimowej stratyfikacji (sztucznej)[2]. W Polsce miłorząb z siewu jest rzadko spotykany w szkółkach, ponieważ nasiona z osobników z naszego klimatu nie kiełkują.
Sadzonki zielne dobrze się przyjmują, ale rosną wolno. Pnie młodych roślin uprawianych w Polsce mają tendencję do krzywienia się i wykształcania nieregularnych, zwisających gałęzi, dlatego sporządza się sadzonki z komponentów specjalnych odmian.
Zastosowanie:
- Szkółkarstwo: Roślina ozdobna, jako drzewo alejowe, parki, bramy, zieleń miejska. Szczególnie bardzo ładnie wygląda jesienią gdy liście przebarwiają się na żółto.
- Zielarstwo roślina lecznicza.
Ciekawostki:
Sześć miłorzębów oddalonych około 1-2 km od Hiroszimy (Japonia) to jedne z nielicznych organizmów które przeżyły wybuch bomby atomowej w 1945 roku. Drzewa te żyją po dzisiejszy dzień. Źródło angielska wersja wikipedii, hasło Ginkgo biloba.
W południowej Azji, miłorzęby sadzono często przy świątyniach i parkach, natomiast w Japonii przy drogach.
Pierwsze miłorzęby trafiły do Europy w 1727 z Japonii. Posadzone zostały w Utrechcie.
Zdjęcia:
- Seneta W. Dolatowski J. . Dendrologia. PWN, Warszawa.
-
Bugała W.. Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa.