Nazwa gatunkowa: Szczeć pospolita - Dipsacus fullonum L. [3,4]
Angielska nazwa: Common Teasel, Fuller's Teasel [4]
Inne nazwy: (kliknij, aby rozwinąć)
Rodzina: Szczeciowate - Dipsacaceae[3]
Morfologia
|
|
Szczeć pospolita pokrój |
Wysokość: 90-150 cm [1], czasami nawet wyższa.
Kwiaty: białe lub liliowe (różowawe), zebrane w koszyczki (główki), bezszypułkowe, siedzące, przedprątne, umieszczone wśród łuskowatych liści okrywy. Główki kwiatostanowe podłużne, Korona 4-płatkowa, długości 1.3 cm, symetrii grzbiecistej. Liście okrywające kwiatostan skierowane do góry, wąskie, sztywne, pokryte kolcami . Kielich kubeczkowaty. Pręciki 4, międzyległe, przyrosłe do płatków korony, słupek 1. Pylniki wolne, wystające z korony.
Owoce: .
Łodyga: pokryta kolcami, wzniesiona, sztywna, kanciasta, .
Liście: W pierwszym roku wegetacji szczeć wytwarza przyziemną rozetę liściową, której liście ustawione naprzeciwlegle względem siebie, odziomkowe; kształtu odwrotnie-jajowatego, z krótkimi ogonkami, orzęsiona na brzegach, o pomarszczonej powierzchni, brzegi blaszek liściowych składają się z zaokrąglonych zębów [zb. ,4]. Liście łodygowe; do 25 cm długości, kształtu podługowato-lancetowatego, z brzegami kolczastymi, siedzące, ustawione nakrzyżlegle względem siebie [zb. ,4]. Środkowe i górne liście są ze sobą zrośnięte parami, tworząc u ich nasady 'miskę na wodę'.
Nasiona: jedna roślina jest w stanie wytworzyć ponad 2000 nasion, które przez około 2 lata zachowują zdolność kiełkowania od 30 do 80%, w zwykłych, polowych warunkach [4]
Korzenie: wytwarza silny korzeń palowy, który osiąga długość około 60 cm i szerokość 2,5 cm w najszerszym odcinku. Korzenie szczeci mają zastosowanie w medycynie [4]
W pierwszym roku szczeć wykształca przyziemną rozetę liści, dopiero w następnym roku wegetacyjnym, wczesnym latem wybija w pęd kwiatostanowy [4]
Biologia
Długość życia rośliny: roślina dwuletnia [4], zimująca w polskich warunkach[], czasami może być rośliną wieloletnią [4].
Pokrój: wzniesiona, rozłożysta, roślina zielna.
Kwitnienie: lipiec-sierpień (VII-VIII).
Rozmnażanie: generatywnie poprzez siew nasion.
Ekologia
Pochodzenie: Europa [4]
Zasięg terytorialny: Europa, Ameryka Północna (zawleczona w 1700 roku z Europy) [4]
Siedliska: otwarte, ciepłe przestrzenie, brzegi rzek, rumowiska, zarośla, lasy, przydroża, łąki, nieużytki, tereny zamieszkałe przez ludzi, cmentarze [zb.4]
Szczeć bardzo obficie wydaje nasiona i szybko się rozsiewa. Szczeć lubi zakamarki pomiędzy płytami chodnikowymi, kamieniami, głazami i przeróżne zagłębienia, z których ciężko ją usunąć.
Do Ameryki Północnej szczeć przywieziono jako ciekawostkę ogrodniczą, pełniącą funkcję ozdobną w ogrodach. Wkrótce okazało się, że szczeć bardzo szybko się rozsiewa i uznano ją roślinę inwazyjną [4].
Zwalczanie rośliny: szczeć jest silnie inwazyjną rośliną, skuteczne w zwalczaniu niewielkiej ilości roślin okazują się podcinanie korzeni i ucinanie główek kwiatowych zanim wysieją nasiona, jednak przy większej ilości roślin takie działania mogą być niewystarczające. Wypalanie roślin szczeci jest mało skuteczne. Wymienia się także chemiczne zwalczanie poprzez zastosowanie środków zawierających 2,4-D[4].
Uprawa
Stanowisko: słoneczne lub lekko zacienione
Podłoże: gliniaste, gliniaste z piaskiem, umiarkowanie wilgotne, ciepłe.
Nawadnianie: roślina radzi sobie bez nawadniania, zbiera wodę u nasady liści
Nawożenie:
Szczeć jest stosunkowo łatwa w uprawie o ile znajdziemy jej odpowiednie miejsce. Problemem są kolczaste łodygi i kwiatostany oraz rozłożysty wzniesiony pokrój rośliny. Szczeć nie powinna być sadzona blisko szlaków komunikacyjnych. Na wiosnę należy ściąć suche rośliny przy ziemi w rękawiczkach, uważając aby nie pokaleczyć sobie skóry i oczu.
Zastosowanie
- Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna gruntowa, ozdobna z pokroju i kwiatów, jako pojedyncza roślina, tło dla innych roślin
- Zielarstwo: roślina lecznicza.
- Zielarstwo: medycyna ludowa - leczenie homeopatyczne przetoki odbytniczej
- Dawniej główek szczeci używano w przemyśle włókienniczym, tekstylnym przy produkcji wełny, oraz do 'tapirowania' wełny? [4]
- Pszczelarstwo: Roślina miododajna []
Zielarstwo
Surowiec zielarski:
Ziele szczeci - Herba Dipsaci
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Liście: glikozyd irydoidowy (dipsakan), substancja goryczowa (skabiozyd), kwas kawowy
Działanie surowca zielarskiego:
Korzenia szczeci wykorzystuje się jako środek w leczeniu żółtaczki i rośliny oczyszczającej organizm [4]
Zdjęcia:
|
|
Szczeć pospolita Kwiatostan |
|
|
Szczeć pospolita Kwiatostan |
|
|
Szczeć pospolita Kwiatostan |
|
|
Szczeć pospolita |
|
|
Szczeć pospolita |
|
|
Szczeć pospolita młoda roślina |
|
|
Szczeć pospolita surowiec Pokruszony korzeń |
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Miniaturka | Nazwa rośliny |
|---|---|
 | Mikołajek płaskolistny Eryngium planumL. - roślina ozdobna, cała posiada błękitne zabarwienie |
- Rostafiński J. Siedl O. . Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa.
- Mowszowicz J. . Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa.
- Dipsacus fullonum. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=35404 (dostęp 10.10.2016)
- Donaldson S. , Rafferty D. dentification and Management of Common Teasel (Dipsacus fullonum). University of Nevada, COOPERATIVE EXTENSION, Bringing the University to You, Fact Sheet-02-40 . Protokół dostępu: https://www.unce.unr.edu/publications/files/nr/2002/FS0240.pdf (dostęp
