Nazwa gatunkowa: Dereń jadalny - Cornus mas L. [2,3,5,6]

Angielska nazwa: Cornelian cherry [5]

Francuska nazwa: Cornouiller male [4]

Niemiecka nazwa: Gelber Hartiegel, Herlitze, Kornelkirche, Durlitze [4]

Inne nazwy: Dereń [5], Dereń właściwy [5,6]

Rodzina: Dereniowate - Cornaceae [2,3,5,6]

Morfologia:

Dereń jadalny podczas kwitnienia Cornus mas flowering

Dereń jadalny podczas kwitnienia

Wysokość: 3-5 m [6].

Pokrój: duży krzew lub małe drzewo o szerokiej koronie.

Kwiaty: żółte, zebrane w drobne baldachy, czterokrotne[6], obupłciowe, kulistawe [5], pachnące. Kwitną przed rozwojem liści wczesną wiosną (kwiecień). Kwiaty mogą być zapylane przez owady [5]. Pręciki 4, słupek 1 - dwukormowy [6].

Owoce: jadalny, podłużnie jajowaty, soczysty jaskrawoczerwony błyszczący pestkowiec. Owoce posiadają słodko, kwaśny, z cierpką nutą smak i charakterystyczny aromat. Po dojrzeniu opadają na ziemię. Owoce są chętnie zjadane przez ptaki z rodziny drozdowatych.

Łodyga/Pień/Pędy: pień i gałęzie pokryte łuszczącą się korą []. Kora szara [5]. Młode gałęzie są koloru zielonego lub olikowego, 4-kanciaste, pokryte są przylegającymi włoskami [6].

Liście: ułożone wzgldem siebie naprzecwilegle, szerokoeliptyczne, jajowate, , pierzasto unerwione (6-8 nerwów bocznych), pod spodem sinozielone, owłosione po obu stronach[6], na końcu zaostrzone, długości 4-10 cm. Liście przebarwiają się jesienią na kolor czerwony.

Nasiona: podłużne, koloru beżowo brązowego z płytkimi zagłębieniami.

Korzenie:

Biologia:

Długość życia rośliny: roślina wieloletnia [5], zimująca w polskich warunkach [3]. Żyje do 100 lat [5].

Typ rośliny: roślina zdrewniała, krzew lub niewielkie drzewo [zbiorcze ,6].

Kwitnienie: kwiecień - maj (IV-V) [3,6], inne źródło marzec-kwiecień (III-IV) [5]

Rozmnażanie: generatywnie poprzez nasiona (długi okres spoczynku nasion), wegetatywnie poprzez sadzonkowanie.

Ekologia:

Pochodzenie: południowo-wschodnia Europa i zachodnia Azja [5], Aneryka Północna [6].

Zasięg terytorialny:Krym, Kaukaz, Azja Środkowa, Europa

Siedliska: lasy dębowe i grabowe, suche słoneczne zbocza

Uprawa: zachodnia Europa, Azja Mniejsza

Uprawa:

Stanowisko: słoneczne, półcień. W cieniu słabiej kwitnie i owocuje.

Podłoże: gleby wapienne [5], żyzne, głębokie, przepuszczalne.

Nawadnianie: duża wytrzymałość na suszę

Nawożenie:

Mrozoodporność: wysoka

Zanieczyszczenia/miasta: dość odporny na zanieczyszczenia

Rozmnażanie: z nasion

Zastosowanie:

  1. Roślina ozdobna żywopłoty, szpalery, duże parki, zadrzewienia krajobrazowe, sadzony zwykle jako pojedyncza roślina [zb. 3,5]
  2. Zielarstwo: roślina lecznicza [2],
  3. Zielarstwo: lecznictwo ludowe [6]
  4. Zielarstwo:roślina barwierska [6]
  5. Roślina jadalna, uprawiana na owoce [5]
  6. Stolarstwo: drewno derenia jest bardzo twarde i wykorzystywane jest także w tokarstwie i produkcji czułenek tkackich [zb. 5,6].
  7. Pszczelarstwo: Roślina miododajna [6]
  8. Wiklinarstwo: Młode gałązki są na tyle elastyczne, że można je wykorzystać do wyrabiania przedmiotów użytkowych [6]

Zielarstwo:

Surowiec zielarski:

Owoc derenia Fructus Corni mas [1], Fructus corni, Bacca corni [6]

Liście i kwiaty derenia właściwego

Zbiór surowca zielarskiego:

Koniec sierpnia , początek września. Dojrzałe owoce mają bordowoczerwonawy kolor, w smaku są bardziej słodkie niż kwaśne. Żółto zabarwione owoce są niedojrzałe i bardzo kwaśne.

Informacje dotyczące surowca zielarskiego:

.

Skład chemiczny surowca zielarskiego [zb. ,6]:

Owoce zawierają

  1. cukry
  2. kwasy organiczne (w tym kwas jabłkowy)
  3. witamina C i P

Liście zawierają

  1. flawonoidy (rutyna, kempferol, kwercetyna)
  2. kwasy organiczne (kawowy, elagowy, galusowy)
  3. cyjanidynę
  4. garbniki
  5. werbalinę

Kwiaty zawierają

  1. flawonoidy (rutyna, kempferol, kwercetyna)
  2. kwasy organiczne (kawowy, elagowy, galusowy)
  3. cyjanidynę

Kora zawiera

  1. garbniki
  2. werbalinę

Działanie surowca zielarskiego:

Wzmacniające, przeciwbiegunkowe. Owoce derenia stosowane są przy chorobach skóry.

Dawniej używano owoców derenia jako skuteczny środek poprawiający trawienie i regulujący przemianę materii [6]

Forma stosowania:

Suszone owoce, sok z owoców, odwary i napary. Z owoców przyrządza się różne przetwory takie jak: dżemy, konfitury, galaretki, soki.

Przetworzony surowiec:

Z nasion derenia otrzymuje się olej dereniowy, który można użyc do wyrobu mydeł [6]

Barwierstwo:

Kora z derenia ma właściwości barwiące na kolor żólty, natomiast owoce na kolor oliwkowy i czarnobrunatny[6].

Kulinaria:

Z owoców derenia można przyrządzać przetwory. Owoce derenia dodawane są do produktów cukierniczych i do niektórych przypraw [6]

Ciekawostki:

Gałązki derenia, podobnie jak forsycji, można w zimie pędzić aby zakwitły. Pędzić można w prosty sposób, wsadzamy gałązki do wody wazonie i przenosimy wazon z gałązkami do ciepłego pomieszczenia (temp pokojowa).

W Ogrodzie Botanicznym w Krakowie znajdują się dwa charakterystyczne derenie za dawnym wejściem do ogrodu, które zostały posadzone przez Jana Śniadeckiego ok 1790 roku [4].

Z liści derenia można przygotować herbatę [6]


Mapa z dereniami w Krakowie:

Zdjęcia:

Dereń jadalny naiona Cornus mas semen seeds Dereń jadalny naiona Cornus mas semen seeds

Nasiona derenia

Nasiona derenia
Dereń jadalny kwiat Cornus mas flos flower Dereń jadalny kwiat Cornus mas flos flower

Kwiaty derenia

Kwiaty derenia
Dereń jadalny owoc Dereń jadalny owoc

Dereń jadalny owoc

Dereń jadalny owoc
Dereń jadalny kwiat Cornus mas flos flower Dereń jadalny kwiat Cornus mas

Dereń kwiaty

Pokrój

Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:

Dereń jadalny 'Alba' Cornus mas L. 'Alba' - odmiana białoowocowa [3]
Dereń jadalny 'Flava' Cornus mas L. 'Flava' - odmiana żółtoowocowa [3]
Dereń jadalny 'Macrocarpa' Cornus mas L. 'Macrocarpa' - odmiana wielkoowocowa, owoce długości do 2,5 cm [3].
Dereń biały Cornus alba L. = Cornus tatarica Mill.
Dereń drzewiasty Cornus controversa
Dereń kousa Cornus kousa Hance
Dereń japoński Cornus officinalis Sieb. et Zlicc. - gatunek podobny do C. mas, pokrój drzewiasty, wcześnie i obficie kwitnie w stos. do C. mas, wytrzymały na mrozy
Dereń naprzemianlistny Cornus alternifolia
Dereń rozłogowy Cornus stolonifera
Dereń świdwa Cornus sanguinea L.
Źródło:
  1. Walewski W. 1985. Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
  2. Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
  3. Bugała W. 1991. Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. PWRiL, Warszawa.
  4. Wyjście do Ogrodu Botanicznego w Krakowie (3.9.2014)
  5. Rostafiński J., Seidl O. 1962. Przewodnik do oznaczania roślin. PWRiL, Warszawa: 234.
  6. 1985. Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich. PWRiL, Warszawa:168,169.
Menu :