Nazwa gatunkowa: Zimowit jesienny - Colchicum autumnale L. [1-3]
Rodzina: Liliowate - Liliaceae [2], lub Malentkowate Melanthiaceae [3]
Morfologia
Wysokość: 8-30 cm [1,2].
Pokrój: kwitnąca, niska bylina [1].
Kwiaty: pojawiają się jesienią. Okwiat niezróżnicowany, posiada 6 jasnofioletowych działek zrośnięte w jedną [1], białą rurkę [1,3]. Pręcików 6, 3 z nich są dłuższe od słupków. Zalążnią trójkomorowa, ujawnia z ziemi się dopiero na wiosnę [1]. Odmiany mogą mieć kwiaty pojedyncze lub pełne, w kolorze białym, purpurowym [2].
Owoce: torebka [1] z trzema komorami [3].
Łodyga: cebula podziemna: duża, z brunatną okrywą. Z cebuli wyrasta głąbik. Liście odziomkowe, kształtu podługowatego lub lancetowatego, pojawiają się na wiosnę z torebką nasienną [1].
Liście: lancetowate, pojawiają się na wiosnę, w lecie żółkną i usychają [2]. Blaszka liściowa posiada równoległe unerwienie [3]
Nasiona: czarnobrunatne, kuliste, zawierają najwięcej alkaloidu - kolchicyny [1].
Inne cechy:Roślina trująca dla ludzi i zwierząt [1-3].
Biologia
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, długowieczna [2].
Typ rośliny: bylina, geofit [1,3].
Kwitnienie: na jesień: sierpień-wrzesień (VIII-IX) [1].
Ekologia
Pochodzenie:
Zasięg terytorialny: klimat oceaniczny Europy, od niżu do początku rejonów górskich [1], zachodnia i środkowa Europa. W Polsce zimowita można spotkać na pogórzu [3].
Siedliska: łąki, pastwiska, (klasa Molinio-Arrhenatheretea w rzędzie Molinietelia) [1,3]
Zimowit jesienny jest rośliną chronioną [3]
Uprawa
Stanowisko: słoneczne lub półcieniste [2].
Podłoże: zasobne w skł. mineralne, świeże, wilgotne, gliniasto-ilaste, gliniasto-piaszczyste, odczyn obojętny lub kwaśny [1].
Nawadnianie:
Nawożenie:
Zastosowanie
- Roślina ozdobna. na rabaty, ogrody skalne, na trawniki w masowej ilości [2,3]
- Zielarstwo: roślina lecznicza [3]
- Zielarstwo: lecznictwo ludowe [1]
- Zielarstwo: roślina barwierska [1].
- Przemysł farmaceutyczny - izolowane alkaloidy z nasion i bulw do produkcji leków na reumatyzm i zapalenie stawów [1].
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Nasiona zimowita Semen Colchici [3]
Bulwa/cebula zimowita Bulbus Colchici [3]
Skład chemiczny surowca zielarskiego:
Nasiona
- pseudoalkaloidy, pochodne tropanu (kolchicyna, dezacetylometylokolchicynę) [3]
Działanie:
W Lecznictwie nie wykorzystuje się nasion oraz cebul bezpośrednio. Części zimowita służą głównie do otrzymywania kolchicyny, która z kolei wykorzystywana jest w atakach skazy moczanowej i hamowaniu stanu zapalnego, terapiach przeciwnowotworowych, białaczce [3]
Zastrzeżenia:
Cała roślina zawiera trujący dla ludzi i zwierząt alkaloid kolchicynę [1,3].
Barwierstwo:
Zimowitu używano w Szwajcarii do malowania zabarwiania pisanek [1].
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
| Zimowit okazały Colchicum speciosum Stev. - roślina ozdobna [2] | |
| Krokus wiosenny Crocus vernus Wulf. |
- Cincura F. Ferakova V. Majovsky J. Somsak L. Zaborsky J. 1990. Pospolite rośliny środkowej Europy. PWRiL, Warszawa.
- Kiljańska I. (Red.) 1971. Kwiaciarstwo. PWRiL, Warszawa.
- Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
