Nazwa gatunkowa: Kawa arabska - Coffea arabica L. [3,6]

Angielska nazwa: Common coffee, arabian coffee, brasilian coffee [3,6]

Niemiecka nazwa: Kaffeebaum, Berg-Kaffee [3]

Inne nazwy: Kawowiec arabski, Kawowy krzew [5]

Rodzina: Marzanowate - Rubiaceae [3,5]

Morfologia:

Kawa arabska Coffea arabica

Kawa arabska

Uprawa pojemnikowa

Wysokość: 1.8 - 4.5 m [6].

Szerokość: 1.8 - 4.5 m [6].

Pokrój: wieczniezielony, wzniesiony krzew lub niewielkie drzewo[6], w uprawach występuje w pokroju krzewiastym [1,3].

Kwiaty: drobne, białawe, pachnące [2,6] jaśminem, na krótkich szypułkach [3]. Kwiaty zebrane są po kilka sztuk w kątach liści [3]

Owoce: pestkowce czerwone, żółte, niedojrzałe zielone, podobne do owoców wiśni lub winogron [1,2,6]. W owocach występują po dwa nasiona [2]. Kwiat posiada 5 płatków, 5 pręcików i jeden słupek [5]. W literaturze owoce określane są również mięsistymi jagodami ze słodkim miąższem [3,6]. Miąższ jadalny [6]

Łodyga/Pień/Pędy: pędy rosną pionowo do góry lub prawie pod kątem prostym [3]. Kora ciemno szara [6]

Liście: eliptyczne, atrakcyjnie błyszczące, wyrastają naprzeciwlegle [2], skórzaste, zaostrzone na końcu [3]. Liście zawierają do 0,7 % kofeiny [4]

Nasiona: jądra nasienne są półkoliste, nieco wydłużone, z wyraźną bruzdą pośrodku, wynikającą ze zwiniętego bielma. Nasiona mają barwę zielono-szarą, w opalone w obracających się bębnach ciemnobrązową [1].

Korzenie:

Biologia:

Długość życia rośliny: roślina wieloletnia [1], nie zimująca w gruncie w polskim klimacie.

Typ/forma życiowa rośliny: roślina zdrewniała, krzew lub drzewo[1,3].

Kwitnienie: w 3-4 roku uprawy na wiosnę, lato [2,6] i czasami na jesień [2].

Rozmnażanie: generatywne poprzez siew nasion i wegetatywne poprzez sadzonki pędowe (rzadko się udaje) [2]

Ekologia:

Pochodzenie: Abisynia, Sudan [1], Etiopia (górzyste tereny tego kraju)[2,3]

Zasięg terytorialny:

Siedliska:

Rodzaj uprawiany w wielu krajach tropikalnych i subtropikalnych [1,2]. Największym producentem kawy jest Brazylia [1]. Kawę uprawia się także w Meksyku, Wenezueli i we wschodniej Afryce [3]

Uprawa

Stanowisko: wewnątrz pomieszczeń kawowiec powinien być dobrze doświetlony, natomiast jeżeli postanowimy wynieść go podczas lata na zewnątrz budynku, to należy zapewnić mu światło rozproszone/półcieniste[6]

Podłoże: obojętne, (glina:torf:piasek w stosunku 1:1:0,5), o odczynie zbliżonym do obojętnego [2], przepuszczalne/dobrze zdrenowane [6].

Nawadnianie: normalne [2], wymaga wysokiej wilgotności powietrza [6]

Nawożenie: średnie; co dwa tygodnie nawozami wzbogaconymi w azot. Starsze, większe i owocujące rośliny można nawozić co tydzień nawozami z większą ilością fosforu [2]

W okresie zimy rośliny przechodzą okres spoczynku, lecz nie tracą liści. W czasie zimy rośliny powinny znajdować się w mieszkaniu w pobliżu światła. Kawie w zimie należy zapewnić temperaturę 15-18 °C, ograniczyć podlewanie i wstrzymać nawożenie [2]

Rozmnażanie: kawę rozmnaża się najczęściej poprzez nasiona ze świeżo zebranych owoców. Nasiona kiełkują po 4-6 tygodniach od siewu. Siewki przesadza się do doniczek i wraz ze wzrostem roślin dobiera się coraz większe doniczki [2].

Mrozoodporność: brak, strefa 10b-12a [6]

Zastosowanie:

  1. Zielarstwo: roślina lecznicza [3]
  2. Używka. Z prażonych, zmielonych nasion kawowca, otrzymuje się po zalaniu wrzątkiem napój, zwany kawą. Najlepsze gatunki kawy pochodzą z Afryki [1]
  3. Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna; jako roślina doniczkowa do mieszkań, patio [2,6]
  4. Przemysł farmaceutyczny: otrzymywanie czystej kofeiny [3]

Zielarstwo:

Surowiec zielarski:

Nasiona kawy - Semen Coffeae[1,3].

Zbiór surowca zielarskiego:

Owoce kawy zbierane są ręcznie na plantacjach, później poddaje się je suszeniu, a następnie łuskaniu w maszynach, które oddzielają owocnię od powłoki nasiennej [1].

Termin zbioru przypada na jesień lub zimę [6]

Informacje dotyczące surowca zielarskiego:

Surowiec stanowią dojrzałe nasiona (jądra nasienne) kawy. Miąższ owoców oddzielany jest od nasion, które następnie suszy się na słońcu. Wysuszone nasiona poddaje się prażeniu. Tylko upalone/prażone nasiona posiadają charakterystyczny zapach, smak nasion jest gorzkawy [1,6]. Nasiona praży się w temperaturze 200-250 °C [3].

Skład chemiczny surowca zielarskiego:

Alkaloidy (Kofeina (do 2%) w stanie wolnym i związanym z kwasem chlorogenowym oraz inne pochodne metyloksantyny; teofilina, teobromina), wolny kwas chlorogenowy, kwas kawowy, kwas chinowy, trygonelina, sytosterol, stygmasterol, L-epikatechina, związki purynowe (hipoksantyna, adeninca, guanina), pektyny, merkaptan furfurylowy (odpowiada za zapach palonych nasion), garbniki, cukry, tłuszcze [zbiorcze 1,3,4].

Kofeina, adenina i guanina posiadają podobną budowę związku chemicznego (wzór strukturalny) [4]

Działanie surowca zielarskiego:

Pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy (korę mózgową), na serce [1,4], rozszerza naczynia wieńcowe, nerkowe i opon mózgowych, ośrodki naczynioworuchowy i termoregulacji. Małe dawki kofeiny znoszą uczucie zmęczenia, zwiększają ogólną wydolność organizmu. Kofeina zawarta w surowcu działa moczopędnie i usprawnia wydzielanie soku żołądkowego [1,3]. Czystą kofeinę jak i w postaci napoju - kawy powinno stosować pod nadzorem lekarza jeżeli dana osoba posiada nadciśnienie, bóle głowy, zatrucie barbituranami, alkoholem i narkotykami lub jest w stanie zapaści [3]. Forma stosowania: napary - wykazują dłuższe działanie niż w przypadku czystej kofeiny z powodu zawartości kofeiny połączonej z kwasem chlorogenowym [1].

Leki/Suplementy/Mieszanki:

Kofeina wyizolowana z kawy wchodzi w skład wielu suplementów dietetycznych, napojów energetycznych, leków przeciwgrypowych [1].

Zastrzeżenia:

Kawa nie jest polecana osobom, które mają nadciśnienie.

Ciekawostki:

Uważa się, że najlepsza kawa pochodzi z Afryki [1].

Zdjęcia:

Kawa arabska owoce Coffea arabica fruits

Kawa arabska owoce

Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:

Kawa arabska 'Nana' Coffea arabica 'Nana' - odmiana karłowa do uprawy w doniczkach w mieszkaniu [2]
Kawa Coffea liberica Bull. - gatunek kawy rosnący w Afryce zachodniej [4]
Źródło:
  1. Walewski W. 1985. Towaroznawstwo zielarskie. PZWL, Warszawa.
  2. Mynett K. 1990. Rośliny doniczkowe w mieszkaniu. Chemil, Warszawa.
  3. Lewkowicz-Mosiej T. 2003. Leksykon roślin leczniczych. Świat Książki, Warszawa.
  4. Koczwara M. 1978. Farmakognozja. AM, Drukarnia Narodowa, Kraków: 280.
  5. Dobrzyński T. 1968. Botanika farmaceutyczna, PWRiL, Warszawa: 250.
  6. Coffea arabica. North Carolina Extension Gardener Plant Toolbox. Protokół dostępu: (dostęp )
Menu :