Nazwa rośliny: Chryzantema wielkokwiatowa - Chrysanthemum X morifolium Ramat. (pro sp.)[4,5]
Inne nazwy: Złocień ogrodowy
Inne nazwy: (kliknij, aby rozwinąć)
Rodzina: Astrowate - Asteraceae[1-5], dawniej Złożone Compositae [5]
Morfologia
Wysokość: 30-120 cm[3], czasem do 150 cm[2] .
Pokrój wzniesiona bylina[2,3,5].
Kwiaty: zależnie od odmiany kwiaty mogą mięć różną barwę: czerwoną, purpurową, lila, białą, żółtą, kremową, bordową, brązową, różową. Kwiaty mogą być całe wybarwione jednym kolorem lub częściowo. Kwiaty posiadają charakterystyczny zapach [5]. Od odmiany zależy też kształt i wielkość kwiatów. Kwiaty mogą być strokrotkowate, z wydłużonymi płatkami, pełne, pół pełne, pojedyncze. Kwiaty chryzantemy zapylane są przez owady i motyle[2,3,5].
Owoce: [].
Łodyga/Pień/ Gałęzie/Pędy: [].
Liście: brzegiem całobrzegie, czasem pofalowane lub powcinane, kształtu lancetowatego lub owalnego, spód liści jest jaśniejszy[5].
Biologia
Długość życia rośliny: roślina wieloletnia, niezimująca w gruncie ww polskim klimacie[2,3].
Typ/forma życiowa rośliny: bylina, roślina zielna[2,3,5].
Kwitnienie: w naszym klimacie kwitnienie chryzantem przypada na lato-jesień, natomiast przy odpowiednich warunkach (ciepły klimat) chryzantemy sa w stanie kwitnąć przez cały rok[3].
Owocowanie: [].
Rozmnażanie: generatywnie poprzez nasiona, wegetatywnie poprzez podział zagęszczonych kęp[2].
Wymagania klimatyczne i glebowe/Uprawa
Stanowisko: słoneczne[2,3,5]
Podłoże: dowolne, przy czym musi być żyzne i przepuszczalne dla wody i powietrza[2,3,5]
Nawadnianie: średnie, należy utrzymywać średnią wilgotność podłoża[]
Nawożenie: []
Rozmnażanie: siew nasion od wiosny do lata w szklarni. Nasiona przykrywa się warstwą piasku lub innym materiałem podtrzymującym wilgoć. Rozwój siewek trwa 10-18 tygodni w 15°C. Czasami nasiona nie chcą wykiełkować, wtedy należy umieścić nasiona w lodówce na 3 tygodnie. Jeżeli siewki są na tyle duże, aby chwicić je palcami, to przesadzamy je do pojemników[2,3]
Mrozoodporność: niska[2,3]
W Polsce chryzantemy traktowane są jako rośliny cmentarne i uprawiane są zazwyczaj w pojemnikach. Po zastanowieniu się, możemy dojść do wniosku, że słusznie wykorzystuje się chryzantemy na cmentarzach na jesień, gdyż wtedy okres kwitnienia chryzantem pokrywa się ze Świętem Wszystkich Świętych 1 Listopada. Chryzantemy wyróżniają się obfitym kwitniniem, rozległą paletą barw kwiatów, a także wielkością i kształteom kwiatów.
W cieplejszym klimacie i czasami w Wielkiej Brytanii chryzantemy uprawia się jako rośliny ogrodowe, które upiększają ogród w okresie, gdy większość roślin zrzuca liście i przygotowuje się do spoczynku zimowego. W okresie wegetacyjnym chryzantemy powinno przyciąć się 3 razy. Ostatnie cięcie należy przeprowadzić jesienią, aby uformować roślinę i zapobiec kwitnieniu na wiosnę, które może osłabić roślinę. Podział roślin najlepiej jest przeprowadzić na wiosnę[5]
Zastosowanie:
- Kwiaciarstwo: Roślina ozdobna: do uprawy pojemnikowej, roślina ogrodowa, na kwietniki letnio-jesienne, na kwiat cięty [2,3,5]
- Zielarstwo: lecznictwo ludowe [2,3]
- Pożywienie: liście i kwiaty chryzantemy są jadalne, wyhodowoano kilka odmian o zmniejszonym gorzkim posmaku liści [2,3,5]
- Roślina oczyszczająca powietrze: chryzatnemy bardzo dobrze wchłaniają toksyczne związki unoszące się w powietrzu np. formaldehyd, benzen i amoniak [2,3]
Zielarstwo:
Surowiec zielarski:
Kwiaty chryzantemy Flos Chrysanthemi [2,3]
Liście chryzantemy Folium Chrysantemi [2,3]
Zbiór surowca zielarskiego:
Jesienią zbiera się w pełni rozwinięte kwiaty, a następnie suszy się w celu poźniejszego użycia. W Chinach, po zbiorze kwiaty poddaje się parowaniu, a następnie suszy się, przez co są mniej gorzkie w smaku[2]
Informacje dotyczące surowca zielarskiego:
Liście: aromatyczny, gorzki w smaku [2,3]
Surowiec zawiera:
karotenoidy, antocyjany [5]
Działanie i stosowanie surowca zielarskiego:
W medycynie chińskiej od tysięcy lat stosuje się kwiaty chryzatemy pod nazwą Ju Hua. Napary z kwiatów pijane są przy dolegliwościach związanych z widzeniem, bólem oczu i głowy oraz hamują infekcje. Ponadto, można uznać że napary kwiatowe są remedium na prawie wszystko, gdyż wykazują działanie antybakteryjne, przeciwgrzybicze, przeciwzapalne, wiatropędne, napotne, przeczyszczające, przeciwgorączkowe,chłodzące i sedatywne-wyciszające. Po spożyciu herbaty naczynia wieńcowe ulegają rozszerzeniu, przez co więcej krwi trafia do serca. Heraty Ju Hua zalecane są dla osób z nnadciśnieniem, chorobą wieńcową i dusznicą bolesną [2,3]
Sokniem z liści chryzantemy smaruje się rany [2,3]
Leki/Suplementy/Mieszanki:
Dietetyka
Zawartość składników odżywczych na 100 g płatków: [3]
| Białko | 1,9% |
|---|---|
| Tłuszcz | 0,9% |
| Węglowodany | 5,3% |
| Popiół | 0,7% |
Kulinaria:
W Azji kwiaty lub płatki kwiatów chryzantemy spożywane są po ugotowaniu lub sparzeniu i podawane w formie sałatki z octem i sosem sojowym. Płatki mogą być sporządzone jako tempura, kiszonka, susz lub dodatek do zup [3]
Liście smaży się i podaje jako placki. Istnieją kultywary, których liście są mniej gorzkie [3]
Z liści można przyrządzać herbaty
|
|
Chryzantema młoda roślina |
Ciekawoski
W 1999 roku zaproponowano, aby powszechnie uprawiane chryzantemy zostały skojarzone z łacińską nazwą Chrysantemum morifolium Ramat, co umożliwiłoby usestymatyzowanie nazewanictwa tych roślin [2]. Nadal nie ma ustalonego dokładnego nazewnictwa dla grupy złocieni uprawianych jako ozdobne w ogrodach.
Odmiany, gatunki pokrewne i rośliny podobne:
W 1630 roku w Chinach opisano około 500 kultywarów chryzantemy [3]
| Miniaturka | Nazwa rośliny |
|---|---|
| Aster nowoangielski Symphyotrichum novae-angliae (L.) G.L.Nesom - roślina ozdobna kwitnąca od lata do jesieni | |
| Aster nowobelgijski Aster novi-belgii L. - roślina ozdobna kwitnąca od lata do jesieni |
- Dendranthema x grandiflorum Kitam.. ITIS. Protokół dostępu: https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=565127#null (dostęp )
- Fern K. Dendranthema x grandiflorum. Useful Temperate Plants Database. Protokół dostępu: http://temperate.theferns.info/plant/Dendranthema+x+grandiflorum (dostęp )
- Fern K. Chrysanthemum x morifolium. Useful Tropical Plants Database. Protokół dostępu: http://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Chrysanthemum+morifolium (dostęp )
- Chrysanthemum X morifolium Ramat. (pro sp.). ITIS. Protokół dostępu: https://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=505910#null (dostęp )
- Chrysanthemum X morifolium . North Carolina Extension Gardener Plant Toolbox:plants.ces.ncsu.edu. Protokół dostępu: https://plants.ces.ncsu.edu/plants/chrysanthemum-x-morifolium/ (dostęp )
