Nazwa gatunkowa: Szarłat wiechowaty - Amaranthus cruentus L. [1,2,3]
Angielska nazwa: Red amaranth [2], Purple amaranth [3]
Inne nazwy:
Rodzina: Szarłatowate - Amaranthaceae[2]
Morfologia
Wysokość: do 2 metrów [3] .
Pokrój wznieisony [3].
Kwiaty: .
Owoce: .
Łodyga: wyprostowana, zakończona kwiatostanami [3].
Liście: jadalne [3].
Nasiona: niewielkich rozmiarów, jadalne. Na jednej roślinie może być aż do 100 tys. nasion[3]
Biologia
Długość życia rośliny: roślina jednoroczna [3] .
Typ rośliny: roślina zielna.
Kwitnienie: roślina dnia krótkiego, niektóre odmiany tolerują oświetlenie przez 16 godzin na dobę [3].
Rozmnażanie: generatywne poprzez nasiona, wegetatywnie poprzez sadzonki pędowe [3].
Szarłaty zaliczane są do roślin, w których zachodzi fotosynteza C4 [3]
Ekologia
Pochodzenie: roślina tropikalna
Zasięg terytorialny: Oceania, Karaiby, Ameryka Północna [2], Andy [3]
Siedliska:
Szarłat wiechowaty był od dawna uprawiany w celu pozyskania nasion oraz liści, które spożywane były rzez andyjskie ludy. Obecnie szarłat uprawiany jest w celu pozyskania liści w Południowej Afryce [3]
Szarłat wiechowaty uznawany jest za chwast pól uprawnych [3]
Uprawa
Stanowisko: słoneczne, ciepłe (gorące), osłonięte [3]
Podłoże: żyzne, dobrze zdrenowane, na gorszych glebach też sobie dobrze radzi. Odczyn podłoża powinien wynosić od 5.5 do 7.5 pH, choć szarłat znosi odczyn gleby od 4.3 do 8.5 pH. Niektóre formy znoszą średnie zasolenie podłoża[3].
Nawadnianie: wytrzymuje okresy suszy, jednak podczas kiełkowania i wykształcania nasion należy zapewnić szarłatowi umiarkowaną ilość wody. optymalne opady roczne 800-2300 mm, jednak toleruje zakres opadów 250-4200 mm [3]. Szarłat znakomicie znosi suszę i letnie upały [4].
Nawożenie:
Plon nasion: 1-3 ton z hektara uprawy, przy czym osiągano nawet do 5 ton plonu z hektara [3]
Mrozoodporność: brak, szarłat ginie przy temperaturze poniżej 4 °C [3]
Nasiona szarłatu wysiewa się wprost do gruntu lub do rozsadnika. Po trzech tygodniach po wysianiu młode rośliny można wysadzić na miejsce stałe [3]
Zbiór:Nasion szarłatu należy zebrać kombajnem zanim dojrzeją, ponieważ dojrzałe nasiona łatwo opadają z rośliny [3]
Zastosowanie:
Roślina ozdobna z czerwonych liści oraz pokroju [3]. Stosowana na kwietniki, klomby, obwódki. Dobrze komponuje się ze Starcem popielnym
Roślina uprawna [3]
Zielarstwo: , roślina barwierska [3]
Zielarstwo:
Barwierstwo:
Z szarłatu uzyskuje się żółte oraz zielone barwniki. Z czerwonych odmian szarłatu otrzymuje się cenne barwniki z grupy betalain [3]
Zielarstwo:
Działanie surowca zielarskiego:
Szarłat posiada właściwości ściągające, przeciwrobacze oraz moczopędne. Zewnętrznie szarłat stosuje się w postaci okładów na owrzodzenia [3]
Szarłat jako pożywienie:
Liście szarłatu spożywane są formie smażonej, sałatek, szpinaku oraz jako dodatek do zup. Liście szarłatu zawierają dużo witamin (A,C) i soli mineralnych (żelazo, wapń) [3]
Nasiona spożywane są po ugotowaniu, upieczeniu (podobnie jak popcorn), są bardzo pożywne. Nasiona szarłatu zawierają białko 13-18%, olej 4,8-8,1%, witaminy B i E, sole mineralne (fosfor, żelazo, wapń, potas, cynk). Nasiona mogą być zmielone i użyte jako mąka do pieczenia
Dodatkowe informacje:
Żaden z gatunków w obrębie rodzaju Szarłat nie powinien być toksyczny, aczkolwiek liście szarłatów uprawianych na przenawożonej glebie mogą zawierać zwiększoną ilość azotanów [3]
- Amaranthus paniculatus. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=184253 (dostęp 4.2.2016)
- Amaranthus cruentus. ITIS. Protokół dostępu: http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=184253 (dostęp 4.2.2016)
- Fern K. Amaranthus cruentus. Useful Tropical Plants Database. Protokół dostępu: http://tropical.theferns.info/viewtropical.php?id=Amaranthus+caudatus (dostęp 4.2.2016)
- Obserwacje własne: Aleksander Skrzyński
