Torf (podłoże ogrodnicze, Ogólna uprawa roślin)
Torf jest materiałem organicznym powstającym w wyniku powolnych strukturalnych i chemicznych przemian roślinności bagiennej. W torfach o niskim stopniu rozłożenia w warunkach wysokiej wilgotności oraz słabego dostępu powietrza, zachodzą przemiany nagromadzonej biomasy nazywane humifikacją [Komosa 2012].
Wstęp
Torf pozyskuje się z torfowisk - terenów o powierzchni większej niż 0,5 ha, na których występuje nagromadzenie torfu na głębokość co najmniej 0,3 m [Ilnicki 2002]. Torfowiska przyrastają rocznie o około 0,56 mm, dlatego istnieje ryzyko ich wyeksploatowania przy nierozważnym gospodarowaniu. Na terenie Polski znajduje się obecnie 12 547 km2 torfowisk, z czego tylko 12 kilometrów kwadratowych używanych jest do wydobywania torfu na cele ogrodnicze. Obecnie na świecie prowadzi się intensywną eksploatację torfu w następujących krajach: Białoruś, Finlandia, Irlandia, Kanada, Niemcy i Rosja. Spośród wymienionych krajów, tylko Niemcy i Kanada wydobywają torf na cele ogrodnicze, pozostałe kraje przeznaczają torf dla przemysłu energetycznego. Obecnie, w wyniku rosnących ograniczeń związanych z eksploatacją torfowisk, poszukuje się podłoży, które mogłyby stanowić alternatywę dla torfów. Do podłoży, które mogą zastąpić torf w uprawach należą: włókno kokosowe, kora drzew iglastych i wełna mineralna [Ilnicki 2002]. Torf w zależności od miejsca wydobycia i składowania może mieć różny odczyn. Niski odczyn torfu można w łatwy sposób zmodyfikować pod wymagania każdej rośliny, poprzez zastosowanie węglanu wapnia (kreda) lub węglanu magnezu [Chohura 2007]. Torf podzielono, ze względu na warunki w których powstaje, na torf wysoki, przejściowy oraz niski [Ilnicki 2002].
Torf wysoki
Torf wysoki powstaje na terenach, na których woda pochodzi głównie z opadów atmosferycznych albo jodłowych wód stojących, w związku z tym zawiera bardzo małą ilość związków mineralnych. Torf wysoki pochodzi z torfowisk, na których rosną głównie mchy z rodzaju Sphagnum [Dobrzański 1995]. Torf wysoki charakteryzuje się bardzo niskim odczynem pH 2,5-4,0. Skład torfu przedstawiono w tabeli (Tab. 2) [Ilnicki 2002].
Tab.2. Skład chemiczny (% s.m.) torfu wysokiego [Chohura 2007 za Ilnickim 2006]
Składnik | C | N | P | K | Ca | Mg | Fe |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Zawartość | 50 | 0,8-1,2 | 0,05-0,1 | 0,01-0,05 | 0,05 | 0,1-0,5 | 0,2-0,4 |
Niska zawartość składników pokarmowych w torfie ułatwia jego nawożenie pod konkretną roślinę [Chohura 2007].
Torf wysoki jest lekki, gęstość objętościowa torfu wysokiego wynosi 61-134 kg m-3 [Ilnicki 2002]. Zawiera 96-98% substancji organicznej. Torf posiada także wysoką porowatość (90-93 %) i dużą pojemność wodną 66-79% (v/v). Torf wyróżnia się wysoką pojemnością sorpcyjną kationów [Komosa 2012].
Od stopnia rozłożenia torfu zależą jego właściwości i zawartość związków humusowych. Im bardziej rozłożony torf, tym większa jest jego pojemność wodna jednak jednocześnie pogorszeniu ulega porowatość i pojemność powietrzna. Stopień rozłożenia torfu wysokiego wynosi 5-25% [Komosa 2012].
Torf wysoki przed rozpoczęciem upraw nie trzeba odkażać, ponieważ cechuje się sterylnością, a także jest wolny od szkodników i nie zawiera nasion chwastów.
Torf wysoki wykorzystuje się w uprawach roślin warzywnych, ozdobnych i szkółkarskich, a także w produkcji rozsady i do ukorzeniania sadzonek. Torf stosowany jest także jako komponent mieszanek poprawiający ich właściwości fizyczne [Komosa 2012].
Zdjęcia:
Torf wysoki |
Torf wysoki |
Torf wysoki |
Torf wysoki |
Rozdrobniony zwilżony torf wysoki |
Rozdrobniony zwilżony torf wysoki |
Rozdrobniony zwilżony torf wysoki |
Najbardziej pożądane kawałki torfu |
Torf przejściowy
Gromadzi się na złożach torfu niskiego. Torf przejściowy posiada właściwości pośrednie pomiędzy torfem wysokim i niskim. Jeżeli stopień rozkładu torfu przejściowego jest mniejszy niż 25-35%, to używany jest jako podłoże jednorodne, w przeciwnym wypadku znajduje zastosowanie jako dodatek do podłoży mieszanych [Komosa 2012].
Torf niski
Powstaje w miejscach o ograniczonej retencji wody i obecności wód zasilających [Chohura 2007]. Posiada gorsze właściwości fizyczne w stosunku do torfu wysokiego, przez co nie nadaje się jako podłoże jednorodne do dłużej trwających upraw [Komosa 2012]. Gęstość objętościowa torfu niskiego jest wyższa niż torfu wysokiego i wynosi około 114-175 kg m-3 [Ilnicki 2002]. Torf niski posiada zróżnicowaną ilość składników pokarmowych, która zależy od stopnia jego rozkładu (Tab. 3).
Tab.3. Skład chemiczny (% s.m.) torfu niskiego [Chohura 2007 za Ilnickim 2006]
Składnik | C | N | P | K | Ca | Mg | Fe |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Zawartość | 60 | 2-4 | 0,05-0,5 | 0,07-0,2 | 3-6 | do 0,2 | do 0,3 |
Odczyn torfu niskiego jest zróżnicowany i waha się od pH 5,5 do 6,5 [Ilnicki 2002]. Wysoki odczyn torfu niskiego powoduje szybsze rozkładanie się substancji organicznej, więc jego trwałość jest niższa w stosunku do torfu wysokiego [Myślińska 2001]. Stopień rozłożenia torfu niskiego wynosi 25-70% [Komosa 2012].
Torf niski znalazł zastosowanie w produkcji doniczek torfowo-ziemnych służących do produkcji rozsady roślin ozdobnych i warzywnych, a także w produkcji pieczarek - jako okrywa grzybni. Stanowi jeden z komponentów używanych do produkcji mieszanek na bazie torfów. Silnie rozłożony torf wysoki i niski może być wykorzystany w uprawach jako nawóz organiczny [Chohura 2007].
- Chohura P. 2007. Podłoża ogrodnicze. Plantpress, Kraków.
- Dobrzański B. (red.), Zawadzki S. (red.) 1995. Gleboznastwo. PWRiL, Warszawa.
- Ilnicki P. 2002. Torfowiska i torf. Wyd. AR im. A. Cieszkowskiego, Poznań.
- Komosa A. 2004. Nowe liczby graniczne dla roślin uprawianych pod osłonami. Hasło Ogrodnicze, 6, 124.
- Komosa A. (red.) 2012. Żywienie roślin ogrodniczych. PWRiL, Poznań.
- Myślińska E. 2001. Grunty ogrodnicze i laboratoryjne metody ich badania. PWN, Warszawa.